Freely available on a non-commercial basis.
No print source exists: This is an original digital text.
Lemma display for ‘dispositio’
1 entry matching
state, condition; disposition; case
Quando ergo fueritsc. pars convenientis dispositionis, pervenientsc. filie ad fortunas laudabiles et proficient cum coniugio
Et si non fuerit Sol secundum hanc dispositionem et fuerit debilis
et meliorabuntur dispositiones eorum et mulierum ipsorum
وتحسن أحوال نسائهم
aut est fixa stans secundum dispositionem unam
وإما أن يكون ثابتًا قائمًا على حالٍ واحدة
cum ergo res est secundum hanc dispositionem est sub tempore quoniam non recipit divisionem nisi in tempore
فإذا كان الشىء على هذه الحال، كان تحت الزمان، لأنه إنما يقبل التجزئة فى زمانٍ
et haec quidem virtus perficit suas operationes in dispositione somni et vigiliae
وقد تعمل هذه القوةُ أعمالهَا فى حال النوم واليقظة
et palpebra constructa corrugata est constringens nigredinem, ita ut [cum] fiat in dispositione neque sentiat aliquid propter gravedinem usus eius in animali cum frigore cerebri et humiditate eius
neque alteratur ex dispositione ad dispositionem
ولا يتغيّر من حال الى حال
similiter etiam est dispositio animae animalis ad comparationem hominis et ceterorum animalium
Et hae duae dispositiones non sunt solius hominis, sed etiam omnium animalium
de rebus quae non sunt nostra opera nec nostrae dispositiones
بأمور ليست هى هى بأنها أعمالنا وأحوالنا
quia eius materiae ex qua est accidit aliquid propter quod fit alicuius dispositionis
لأن مادته التى يكون منها عرض لها عارض فصارت بحال من الأحوال
et non invenitur aliquid horum in re quae vegetatur in omnibus horis secundum dispositionem unam
et quando generabitur remanebit in sua dispositione semper, nisi aliqua chronica infirmitate a sua dispositione ceciderit
واذا تكوّن بقى على حاله ابدا الا ان يسقط عن حاله بسبب مرض او زمانة او هرم
ipse solus invenitur absolute, non astrictus nec appropriatus tempori … neque dispositioni
بانه جل وعلا وجب له الوجود على الاطلاق من غير تقييد ولا تخصيص بزمان … ولا حال
Et propter hoc … efficitur macilentum et malae dispositionis
ومن اجل هذه العلة … هزل وساءت حاله
Dispositio vero venarum, et compositio et separatio earum, non comprehenduntur nisi ex Anatomia
فاما لطف معرفة حال العروق وتركيبها وافتراقها فهو يدرك من شق الاجساد
aut habeat aliquam aliam dispositionem et principium motus
او له حال من الحالات وابتداء حركة
sed matrix erit in sua dispositione propter venas
بل الرحم يكون على الحال التى تكون لحال العروق
ut in eadem re videantur dispositiones contrarie et infinite
sicut dispositio de igne
Et simile huic accidit habenti timorem et infirmo propter intentionem ymaginationis in istis dispositionibus
sicut dispositio copule
quoniam non evacuatur hoc a tribus dispositionibus
فإنه لا يخلو ذلك من ثلاثة أحوال
et hoc quod diximus est dispositio declinationis solis
وهذا الذي ذكرنا هو حال ميول الشمس
et in eius respectu sunt omnes dispositiones stellarum in motibus
et secundum utramlibet dispositionum visus non comprehendit distinctionem, nisi secundum modos, quos declaravimus
وعلى كلى الحالين فالبصر إنما يدرك التفرق على الوجوه التي بيناها
Declarabitur igitur ex hac dispositione: …
فيتبين من هذه الحال …
Et similiter pulchritudo et vigor sunt ad aliquid, sunt enim dispositiones animalis respectu nobilioris animalis
وكذلك الجمال أيضًا والشدّة من باب المضاف، وذلك أنهما حالان للأجمل بالقياس إلى أفضل الأحوال
Dico autem quod est in laudabilissima dispositione
omne transmutatum habet aliquid immutabile firmum in sua mutatione et est illud quod mutatur ab una dispositione ad aliam
et erit dispositio universalis earum propinqua dispositioni particularium girationum
deinde cognitionem dispositionum generationis et corruptionis et earum elementa
ثم من تعريف أحوال الكون والفساد وعناصرها
Nam quaedam est secunda mixtio, cuius dispositio in unione mixti est similis mixtioni primae
condition, state
Verumptamen ipsi invenerunt septem ex istis stellis existere velocioris motus et pluris diversitatis quam alie in dispositionibus suis super nos
et suntsc. stelle fixe tardi motus, pauce diversitatis in dispositionibus suis
Quod si non fuerit dispositio Solis a Marte secundum quod premisimus in hora revolutionis anni in quo elevavit se
فإن لم تكن حالة الشمس من المرّيخ على ما وصفنا في وقت تحويل السنة التي قام فيها
et fuerunt omnibus planetis cum commiscebantur in ascendentibus permutationum annorum coniunctionum res vel dispositiones que apparebant ab eis in civibus sectarum
وكان لسائر الكواكب عند ممازجتها في طوالع سني انتقالات القرانات حالات وظهر عليها في أهل الملل
unum enim et idem non potest sciri et nesciri simul nisi ex duabus partibus aut ex duabus dispositionibus
فإن الشىء الواحد النوعى لا يعرف ويجهل معا إلّا من جهتين وحالتين
videre non fit ex permutatione aeris secundum dispositionem qua adiuvet visum aliquo modo
ut illorum omnium sint dispositiones et accidentalia communia
et natura fuerit una, nec accidit ei aliqua dispositio nisi separatio tantum formae corporalis
et non accident hae dispositiones nisi cum sensu
وهذه الحالات انما تكون مع الحس
Ergo sic debemus opinari in mixtione masculorum et feminarum plantarum et animalium, quae est causa plantarum in dispositione quadam
فكذا ينبغى لنا ان نفكر فى اختلاط ذكور النبات باناثه. ومن الحيوان ما يشبه النبات فى حالة من الحالات
Laudetur ille … qui dispositionum varietate eorum deffectus ostendit
سبحان من … اظهر عجزهم بتبدل الحالات
aut prius etiam debemus incipere narrare naturas et dispositiones cuiuslibet animalis
scilicet quod esse earum in anima erit secundum dispositionem secundum quam extra animam sunt
anima enim bruta … innata est facere similitudinem forme illius rei desyderate in illa dispositione desyderata
ان تحاكى لهاsc. النفس البهيمية النفس المتخيلة صورة ذلك الشىء المتشوق على الحالة التى تشوقته
Nam materia per seipsam est disposita ad recipiendum frigiditatem privatam ab ea, sed accidit ei ut coniungeretur illi dispositioni inventio caliditatis
disposition of the nature of
Ista ergo est dispositio linguae in istis animalibus, et ista utuntur hoc membro sicut utuntur elephantes additamentis
فهذه حال طباع اللسان فى مثل هذا الحيوان وهو يستعمل هذا العضو كما يستعمل الفيلة الخراطيم
appearance, shape; state, disposition
Si enim haberet mensuram et situm, et insuper dispositionem albedinis, esset tunc corpus album, non albedo tantum
وإذا كان له مقدار ووضع وزيادة هى هيئة البياضية كان جسما أبيض لا مجرد البياض
Nos enim non intelligimus de albedine nisi hanc dispositionem quae est insuper praeter mensuram et spatium
et sic pervenit forma secundum dispositionem suam
فتحصل الصورة في هذا الجسم على هيئتها التي كانت عليها
et secundum extensionem sensus, extenduntur formae ordinatae secundum suam dispositionem
وتكون الصورة في حال امتدادها مترتبةً على هيئتها
Alteratio ergo videtur maxime inesse inter ceteras qualitates figuris et formis et dispositionibus
إن أمر الاستحالة إنما يُظَنُّ أنه موجودٌ خاصةً من بين سائر الكيفيات فى الأشكال والصور، والهيئات
Neque ergo in dispositionibus; dispositiones enim sunt virtutes aut vitia
فإنها ليست ولا فى الهيئات، وذلك أن الهيئات هى فضائل ونقائص
erit ergo operator dispositionis et receptor operis per materiam, et dispositio quae est forma erit in actu quando operatur in materia
فتكون فاعلة بهيئة ومنفعلة بمادة. وتكون الهيئة، عندما تفعل فى المادة، موجودة
being suited to, being prepared for (n.)
Nihilominus, ista intensio et remissio habent terminos limitatos quos, quando transcendit, deperditur completa dispositio quae est in materia ad illam formam
لكن للزيادة والنقصان فى ذلك طرفان محدودان، إذا جاوزهما بطل عن المادة التهيؤ التام لصورته
management, governance (mostly astrol.)
Pulsatio autem dispositionis est ut planeta iungatur planete, qualicumque modo fuerit coniunctio
ودفع التدبير أن يتَصل الكوكب بالكوكب من أيِّ جهةِ يكون الاتّصال
et ponetur ei inceptio in dispositione ipsorum temporum
Quod si recipitsc. Saturnus dispositionem domini medii celi, significat lites et bella et guerras causa regni et eius inquisitione
وإن قبل تدبير صاحب وسط السماء دلّ على المنازعة والحروب والفتن بأسباب الملك وطلبه
Et ex etate,sc. Sol significat finem iuventutis, et participatur universis planetis in dispositione annorum
post hec participatur ei in dispositione in septima tertia tertius planeta, qui succedit secundum
de natura enim illius formae est ut intelligatur secundum dispositionem aliquam, scilicet exspoliationis vel alterius modi
من شأن تلك الصورة أن تعقل بتدبير ما، من تجريد وغيره
haec dictio prohibet esse intentionem et curam generatorum et dispositionem sapientissimam quae est in nobis
governor (i.e. God)
hoc est quod fluit a dispositione primi et invenitur in rebus intelligibilibus et animalibus et caelestibus
وذلك مما قد فاض عن المدبر الأول، ووجد فى الأمور العقلية والنفسية والسماوية
characteristic, attribute, description
sed tamen non est hoc te scire quod de motibus est unus motus cuius dispositio est talis qualem tu vidisti
وليس هذا نفس معرفتك بأن فى الحركات حركة جزئية صفتها صفة ما شاهدت
sed solummodo translate fuerunt dispositiones earum
وانما نقلت اليها صفاتها فقط
est secundum hanc dispositionem
ut inveniatur aliquid cum hac dispositione
إن وجد شىء بهذه الصفة
Hoc ergo quod declaravimus est dispositio compositionis oculi et forma eius et forma suarum tunicarum
فهذا الذي شرحناه هو صفة تركيب البصر وهيئته وهيئة طبقاته
description
Sensus enim nostrae dictionis, quod non esse est tale, est quod talis dispositio advenit in non esse
ومعنى قولنا: إن المعدوم «كذا»، معناه أن وصف «كذا» حاصل للمعدوم
quoniam primo est fraternitas respectu secundi, quae est dispositio quod est frater secundi
فإن للأول أخوة الثانى أى له وصف أنه أخو الثانى
preparedness, predisposition
sed potentia quae est in ratione dispositionis quae est in materia, haec erit quando corrumpitur et convertitur ad materiam et erit cum corruptione
Et de usu materiae est, quando disponitur dispositione completa ad recipiendum formam
ومن شأن المادة إذا استعدت استعدادًا تاما لصورة
Sed appropriatio istius influentiae in illo et non in alio est per dispositionem completam quae evenit ei per sui complexionem
Ex hoc ergo probatur quod comparatio quam dixerunt non est comparatio dispositionis vel aptitudinis
فبين أن قياس ما قيل ليس قياس الاستعداد
preparedness
Motor etenim et fricator disponunt ad recipiendum caliditatem dispositione propria
فإن المحكوك والمحرك معد لقبول الحرارة إِعدادًا خاصا
matter, case, affair
Dicam igitur quod horum intellectorum deinceps monstrabimus dispositionem
فنقول: إن هذه المعقولات سنبين من أمرها بعدُ
una vero scientia … manifestat dispositionem earum
ولكن لأن علمًا واحدًا … يشرح أمرها
econtrario dispositioni apud naturam
econtrario dispositioni in virtute sensus
بخلاف الامر فى قوة الحس
composition
si iterum converterit eam ad suam primam dispositionem
لو أعيد إلى تأليفه الأول
Et similiter plures formae visibilium non apparent pulchrae, nisi propter dispositionem et ordinationem partium inter se
وكذلك كثير من صور المبصرات إنما تحسن وتروق من أجل تأليف أجزائها وترتيب بعضها عند بعض
act, action
Hae enim dispositiones prosunt vulgo ad imprimendum memoriam Dei in animabus eorum
فهذه الأفعال ينتفع بها العامة من رسوخ ذكر الله تعالى والمعاد فى أنفسهم
et quando removetur impediens, evenient ex eis dispositiones quas debent habere
إذا زال العائق، صدرت عنها الأفعال التى لها
order, arrangement
Ex istis enim fuit qui tenuit quod numerus est ex parte bonitatis propter id ordinationis et compositionis et dispositionis quod est in eo
فمنهم من مال الى أن يجعل العدد من الخير لما فيه من الترتيب والتركيب والنظام
<…>, ex hoc intellectu scilicet ut negetur materia ab illo, et quod ipse est principium dispositionis totius bonitatis
way, manner
inveniuntur matrices secundum duas dispositiones
توجد الارحام على حال النوعين
Et pullus sepiae est continuus cum ovo in anteriori parte corporis, quoniam non potest esse nisi talis dispositionis tantum
وفرخ الصنف الذى يسمّى سيبيا يكون ملتئما بالبيضة فى مقدم ناخية الجسد، لأنه لا يمكن ان يكون إلاّ بمثل هذا النوع فقط
inborn disposition
Figura vero et dispositio est de rebus quae accidunt et consequuntur formam specificatam, vel accidens quod non consequitur
وأما الشكل والخلقة فمن جملة أمور عارضة لازمة للصورة النوعية، أو عارضة غير لازمة
bodily constitution, substance
corpus hominis … est peioris dispositionis omnibus aliis animalibus
بل هو اردأ من تقويم سائر الحيوان
administration
Et si fuerit Sol ab aspectu laudabili,sc. significat dispositionem regalem
وإن كانت الشمس في منظر محمود كانت سياسة سلطانية
distribution, share-out (of water)
Et si complectitur ei Luna, significat scientiam dispositionis aquarum et mensure earum necnon et terrarum
فإن مازجه القمر دلّ على علم تقدير المياه وتقسيطها والمساحة
commercial pledge, surety
Presentia autem domini .vii. in .vii. significat fortunam per negotiationes et conventiones et per commendationes id est dispositiones quoque ac mulieres et per satores
وأما ما يدل عليه صاحب السابع بحلوله في السابع فالمتاجرات والمعاملات بسبب الكفالات والنساء والمنازعين
distribution (of wealth)
Et si fuerit econtra, significat earumsc. pecuniarum dispositionem
وإن كان على خلاف ذلك دلّ على تفريقه لهاsc. الأموال
perfecting (n.)
et omnino cum oboedieritsc. anima dispositioni actionum motivarum, debilitabuntur actiones apprehensivae et e converso
وبالجملة إذا انصبتsc. النفس إلى استكمال الأفعال الحركية ضعفت الأفعال الإدراكية وبالعكس
usage
et omnino cum oboedieritsc. anima dispositioni actionum motivarum, debilitabuntur actiones apprehensivae et e converso
وبالجملة إذا انصبتsc. النفس إلى استكمالvar.: استعمال الأفعال الحركية ضعفت الأفعال الإدراكية وبالعكس
explanation
Inde ergo attende dispositionem istorum omnium
فتأمل شرح هذه الأمور من هناك
what is incumbent on s.th.
quando separantursc. res a corpore, currunt econtrario suae dispositioni
فاذا فارقتsc. الاشياء الجسد تلقى خلاف ما هى عليه
basic principle
Et secunda est sermo de dispositionibus huius artis, et est sermo in inveniendo neumas
والثانى القول فى أصول هذه الصناعة، وهو القول فى استخراج النغم
notion
ad quod sumit potencia senciens vel sensibilis est disposicio illius individui sensati demonstrati sibi in actu et fuit apprehensio ad illud
ما يحصل في القوّة الحسّاسة هو معنى ذلك الشخص المحسوس المُشَار اليه بالفعل ووَقع الادراك عليه
pairing (n.)
si invenerimus ad sensum tactus duas qualitates, completur quaternalis dispositio cum duabus contrariis, et cum habitu et privatione
بل لو وجدنا بالحس اللمسى كيفيتين لتمت المزاوجة الرباعية من مضادتين وبين قنية وعدم
adjustment
Et forma eius est talis dispositio qualitatis in humiditate ut cum ea sit disposita ad voluntatem naturae
وصورته تكيف الرطوبة بكيفية موافقة لغرض الطبيعة