Freely available on a non-commercial basis.
No print source exists: This is an original digital text.
Lemma display for ‘diversitas’
1 entry matching
difference, dissimilarity, diversity; disagreement, controversy; variety; variation; anomaly (astr.)
Ex diversitate spatiorum regionum variantur quoque complexiones
باختلاف عروض البلدان تختلف المزاجات
Istis scilicet et civibus eorum est proprietas et natura, in diversitate specierum hominum
ولِأهلها خاصّية وطبيعة في اختلاف صوَر الناس
quia sunt termini in quibus non concordaverunt antiqui eorum qui sciverunt scientiam astrorum, et propter hoc quod est in eis ex diversitate atque commixtione
لأنَّها حدود غير متَّفق عليها عند القدماء من عُلماء النجوم ولِما فيها من الاختلاف والتخليط
Et cum multiplicate fuerint diversitates, accidit dissimilitudo
significat … multas diversitates et contrarietatem in eis
دلّ ذلك على … كثرة الاختلافات والمنازعة فيها
Et propter diversitatem eorum graduum et gravitatem eorum memorie descripsimus eos in tabula ut levius esset opus
sensui vero in omnibus operationibus accidit diversitas propter dispositionem diversitatis horum instrumentorum secundorum, scilicet permixtio, semper
وأما الحس ففى كل الأحوال يعرض له الاختلاف لحال اختلاف هذه الآلات الثوانى اختلافا دائما
Et quia iam appropinquatur ut ostendamus quae causa sit in diversitate dispositionum visionis in antecessione suae cognitionis
فإذن قد يقرب أن يَتَبَيَّنَ ما العلة فى اختلاف أحوال الرؤيا فى تَقْدِمَةِ معارفها
Ostendam ex istis considerationibus quod diversitas annorum solarium quorum principium est ascensionibus quatuor temporum est minus modo
Orbes vero eorum causa quorum gressus diversitas eis accidit sunt secundum unum duorum modorum aut secundum modum ex eis compositum
وتكون أفلاكها، التي بسببها وجب لها الاختلاف في السير، على إحدى جهتين أو على جهات مركبة منهما
Et licet hec diversitas in primis appareat in angulis quos recte linee comprehendunt
وهذا الاختلاف وإن كان أول ما يظهر ويتبيّن في الزوايا التي يحيط بها خطوط مستقيمة
Diversitas autem positionis est ut forma intentionis ponatur super multos modos in quibus probatio diversificetur
وأمّا اختلاف الوقوع فهو وضع صور المعاني على وجوه كثيرة يختلف لها البرهان
non est hic locus considerandi nec diversitatis ullo modo
Sed huius singularis quod non est ex positione nec informatur in imaginatione nisi forma apprehensa ex sensato aut ex diversitate situs
وأما هذا الجزئى الذى ليس يكون بالفرض بل إنما تتصور فى الخيال صورة عن محسوس من غير اختلاف
Forma vero corporeitatis, inquantum est corporeitas, est una natura simplex acquisita non habens in se diversitatem
Diversitas vero motuum est ob hoc ut id quod fit ex unaquaque earum in mundo generationis et corruptionis differat tali diversitate per quam disponatur permanentia specierum
وأما اختلاف الحركات، فلاختلاف ما يكون من كل واحد منها فى عالم الكون والفساد اختلافًا ينتظم به بقاء الأنواع
Haec autem diversitates provenerunt loco suo: difficile nimirum inter vitam et eius privationem medium deprehendere
Sed materia necessaria - haec autem est aqua - quamvis fuerit diversitas generum, et non ascendit aqua nisi dulcis
فاما المادة فواحدة - اعنى مادة الماء - وان كان كثير اختلاف الاجناس، ولن يصعد من الماء إلا الماء العذب
Et homo quidem novit necessario quod aqua ex qua creatus est fuit uniformis, in qua non fuit diversitas neque compositio
والانسان يعلم بالضرورة ان الماء الذى خلق منه كان على صفة واحدة ليس فيه اختلاف ولا تركيب
ex eo quod habet proprietatem et formam, et provisionem, et dispensationem, et concordiam, et diversitatem
بما فيه من التخصيص والتصوير والاتفاق والاختلاف والتقدير والتدبير
Tunc hoc est quod dixitsc. Tholomeus in diversitate motuum stellarum 7
secundum quod diversitas sit una, et est ea que est propter Solem
على أن الاختلاف واحد وهو الذى يكون من قبل الشمس
nulla diversitas erit inter eum et philosophum naturalem
ليس بينه وبين صاحب العلم الطباعى اختلاف البتة
Et in ista divisione est differentia et diversitas
et diversantur etiam in sensu secundum diversitatem quorundam membrorum
et causa illius est diversitas magnitudinis suorum corporum
وعلّة ذلك من قبل اختلاف عظمها وتمييز جثثها
et quod corpora composita ex hiissc. corporibus infinitis in numero et figuris diversificantur secundum diversitatem illarum partium
Et quod diversitas istarum duarum naturarum in quantitate et qualitate faciet diversitatem eorumsc. colorum
وان يكون الفاعل لاختلافهاsc. الالوان انما هو اختلاف هاتين الطبيعتين فى الكمية والكيفية
et modi saporum diversificantur secundum diversitatem horum duorum
et sunt quibus diversificatur enuntiatio per ipsorum diversitatem
وهى التى تختلف القضايا باختلافها
Et si erunt duo contraria diversa in fine diversitatis
et motus epicicli rotantis corpus lune contra centrum epicicli dicitur motus diversitatis
وحركة فلك التدوير المحرّك لجرم القمر حول مركز فلك التدوير وتسمّى حركة الاختلاف
Quintus est motus epicicli cuius centrum ipsius contra duos polos propios fixos per quos movet corpus planete, et dicitur motus diversitatis
Intentiones particulares … sunt multae, sed generaliter dividuntur in 22: … consimilitudo et diversitas
Anguli autem FAQ, FBQ sunt diversi diversitate maxima
Non autem sic, non enim differt motus localis secundum speciem ex diversitate organi
غير أن الأَمر ليس كذلك، أى ليس تختلف حركة النقلة بالنوع من قبل اختلاف الآلة
et dicatur aequalis et inaequalis secundum diversitatem huius
Diversitas latitudinis terrarum, complexiones et mores et cibaria diversificant
باختلاف عروض البلدان تختلف المزاجات والأخلاق والعادات وطبائع الأغذية والأدوية
Si namque quaelibet pars esset sicut alia, esset praeparatio in omnibus aequalis, et, si diversificaretur, esset diversitas in fortitudine et debilitate
فإنه، إن كان كل جزء منه كالآخر، تساوى الاستعداد فى جميعه؛ أو إن اختلف فعسى أن يكون أختلافه بالأشد والأضعف
Et diversificantur complexiones istorum compositorum propter diversitatem qualitatum elementorum in ipsis
Iam complevimus cognitionem rerum naturalium universalium et … diversitatum suarum naturarum
Et multa rerum infrigidant uno tempore et calefaciunt in alio, propter diversitatem temporis
difference; dispute
et esse earumsc. animarum est unum simplex in quo non est diversitas
وأنيتهاsc. الأنفس واحدة مبسوطة لا خلاف فيها
Ergo necessario accidit ex aliquibus partibus diversitas rectitudinis
eo quod comparantursc. opposita consequentium unum multitudini, sicut dissimile, non eiusdem generis, inaequale, defiguratio et alietas omnino et diversitas et opposito cum suis speciebus
وأنهاsc. مقابلات توابع الواحد مناسبة للكثرة مثل الغير الشبيه، وغير المساوى، وغير المجانس، وغير المشاكل، والغير بالجملة، والخلاف، والتقابل، وأصنافها
Non enim sunt talia contraria, ut unum eorum praecedat alterum in diversitate quae est inter illa
ليس من شأن أحدهماsc. المتضادين أن يتقوم بالآخر للخلاف الذاتى فيهما
et quis est motor, scilicet principium a quo est aut diversitas aut operatio quae dicitur per se
وماذا المحرك اعنى الصداقة او الخلاف او العقل او الذى يقال من ذاته
quoniam sanguis qui est in membris superioribus diversatur a sanguine qui est in membris inferioribus ista diversitate quam diximus
لان الذى يكون فى الاعضاء العليا مخالف للذى فى الاعضاء الذى فى اسفل الجسد بالخلاف الذى ذكرنا
Et propter hoc est diversitas in complemento creationis feminarum et masculorum
difference, being different; inconsistency
significat regem exercere iustitiam in principio rei sue et eum permutari post medietatem vite sue ad usuram et ad diversitatem eius cum quo inceperat
دلّ ذلك على استعمال الملك للعدل في أوّل أمره وانتقاله بعد النصف من عمره إلى الرياء والمخالفة لما ابتدأ به
sed destruetur alietas et eius diversitas ad alia secundum quod diversum est ab aliis absque destructione singularis
Si autem hoc ita fuerit, tunc causa erit diversitas intentionum
وإذا كان هكذا، كان السبب مخالفة الغرض
to differ; (+fī) to disagree on
لكنها تختلف … بمقدار هيولاها
et hoc secundum humorum diversitates
Qua de causa autem posuerunt hec signa domus his planetis, discordia et diversitas est apud eos in hoc
فأمّا لأيّة علّة صيَّروا هذه البروج بيوتًا لهذه الكواكب، فانَّهم قد اختلفوا في ذلك
Omnis febris naturam excedit, sed in quibusdam debiliores et in quibusdam fortiores, et hoc secundum humorum diversitates
الحميات كلها حرارة خارجة عن الطباع، لكنها تختلف في الأشد والأضعف بمقدار هيولاها
differing, disagreeing
فالتقطوا … المعنى المخالف
Et collegerunt … intentionem diversitatis
Dico enim quod dispositio inter divisionem et divisionem quae est diversitas qualis est dispositio inter partem et partem
فنقول: لا يخلو إما أن يكون حال ما بين القسم والقسم مخالفة لحال ما بين الجزء والجزء
Et collegerunt ex eis intentionem convenientiae et intentionem diversitatis
فالتقطوا منها المعنى الموافق والمعنى المخالف
different
مختلفًا فيه
quia diversitas est in hoc
Vel erit illa causa per quam constituitur unaquaeque partium … vel constituens illas esse in effectu non habens partem in constitutione quidditatis earum, quia diversitas est in hoc
إن كان ذلك السبب يتقوم به كل واحد من الأجزاء … تقوما فى وجوده بالفعل غير داخل فى ماهيته مختلفًا فيه
contradiction, self-contradiction
et in hoc non erit diversitas aliqua
فلا يقع في ذلك خلف
difference, discrepancy
et erit inter comprehensionem medii, dum aspiciens opponitur extremitati et inter comprehensionem medii, dum opponitur medio, diversitas sensibilis
Et cum remotio rei visae fuerit mediocris, non erit inter aestimationem remotionis et inter veram remotionem magna diversitas
et diversitas quae est inter inventum et quod surdum dicitur non potest sensu comprehendi
والتفاوت بين المنطق والأصم مما لا يضبطه الحس
contrariety, contrary, opposite
Istae ergo sunt causae istarum diversitatum
quando non est aequalitas inter duo extrema diversitatum
Materia igitur illuc existens induitur forma ignea cum adiutorio motus sphaerae, et non habet diversitatem ad istud in natura sua
فالمادة التى هناك ملبسة صورة النارية بمعاضدة من حركة الفلك، ولا مضادة فى طباعها لذلك
contrary, opposite (n.)
ponunt in eo duas diversitates inspissationis et raritatis
عملوا فيه الضدين من التكاثف والتخلخل
et in materia sunt omnes contrarietates in potentia, sed appropriatur in una diversitatum quae est inter alias res diversas
والمادة فيها جميع الأضداد بالقوة، لكنها تختص بواحد من الأضداد، من جملة الأمور المختلفة
difference
scilicet ipsa intentio per quam est inter ea diversitas
iam ergo oportet ut consideremus que credulitas est in fine contrarietatis et diversitatis ad credulitatem veri et falsi
فقد ينبغى أن ننظر أى اعتقاد هو الذى فى الغاية من التضاد والمباينة للاعتقاد الصادق أو الكاذب
dissimilarity and contrariness
que iudicat diversitatem et multitudinem sensibilium
وهى التى تقضى على تباين المحسوسات وتقابلها وكثرتها
superiority; inequality
Et quidam homines sunt verioris sompnii quam quidam propter diversitatem eorum in hac virtute ymaginativa
وانما كان بعض الناس اصدق رؤيا من بعض واكثر روية فى النوم من بعض، لموضع تفاضلهم فى هذه القوة، اعنى فوة التخيل
Et diversitas hominum in vita est secundum diversitatem eorum in hac proportione complexionali in illis duobus
وتفاضل الناس فى اعمارهم هو بحسب تفاضلهم فى هذه النسبة المزاجية التى تختص بالطويل العمر
otherness, being different
Deinde, si congregationes istorum corporum fuerint sine condicionibus et sine dispositionibus, et sine terminis necessitantibus naturam ad mensurandum ad certos terminos appropinquationis et elongationis quae faciunt diversitatem in naturis
ثم إن كانت التراكيب من هذه الأجرام من غير أحوال وشروط أخرى وحدود توجب الطبيعة تقديرها على حدود محدودة من القرب والبعد توجب مغايرة فى الطبائع
which is other, which is different
per differentiam quae intelligitur esse intentio diversitatis suae essentiae et suae quidditatis
بفصل فى العقل، هو معنى يغاير ذاته وماهيته
distinction
et manifestetur ei diversitas nostre positionis a positionibus suis
كى يتبين له الفرق بين هذه الاوضاع التى نضعها وبين تلك الاوضاع
distinction
Si autem reverberans fuerit procul, videbitur esse in tempore quod est inter duos sonos diversitas sensibilis
وأما إذا كان العاكس بعيدا فرق الزمان بين الصوتين تفريقا محسوسا
variety, way
Intellectus enim coniungit res cum rebus, propter diversitatem respectuum, non propter necessitatem
فإن العقل قد يقرن أشياء بأشياء لأنواع من الاعتبارات لا للضرورة
division and difference
Et iam narravimus diversitates istorum in alio libro
وقد وصفنا فصول ذلك واختلافه فى غير هذا الكتاب
division
sed sint ibi comparationes quae faciunt debere esse diversitates a causis occultis in eam
وأن يكون هناك سبب يوجب انقساما من الأسباب الخفية علينا
to disseminate, to disperse
وبث فيها من كل دابة
et diversitate bestiarum que de terra pascuntur
et in pluviis que de celo descendunt, et terram vivificant post mortem ipsius, et diversitate bestiarum que de terra pascuntur
وما انزل الله من السماء من ماء فاحيى به الارض بعد موتها وبث فيها من كل دابة
exchange, substitution (of similar things)
Et non generant omnia animalia carentia sanguine simpliciter, quoniam in animalibus anulosi corporis et generantibus vermes est diversitas
وليس يلد جميع الحيوان الذى لا دم له دودا بقول مبسوط، لأن فى الحيوان المحزّز الجسد والذى يلد دودا تبديل
distortion, disorder
non faciet contingere ista diversitas aliquam diversitatem in forma
لم يكن بُدٌّ من منsic أن يُحدِث هذا الاختلاف تشعيثًا للصورة
doctrines and doubts
Capitulum quod radius non est corpus et deinde enumerare diversitatem de hoc
فى أن النور ليس بجسم بل هو كيفية تحدث فيه وفى مذاهب وشكوك فى أمر النور والشعاع