show/hide all quotes cite this lemma export to TEI please email us to send feedback to this lemma
exire
خرج ḫaraǧa
v. ḫrǧ – (+ min) to go out, to come out, to emerge (from); to issue, to result from; to be secreted from; to withdraw from (intr.); (+ ilā l-fiʿl) to change to actuality, to be actualized; (+ ʿan) to be outside of (sc. a limit) show/hide quotes-  Albu. Intro. JS 104, 678: exibit [sc. aqua ] ex ipsis pedibus atque insulis et minuetur Lemay 168, 367: ويخرج [sc. الماء] من تلك الأرجُل والجزائر وينقص 
-  Albu. Intro. JS 107, 782: Et cum fuerit terra maris paucorum montium, aut fuerit mobilis [ac penetrabilis] … aut fuerit in ipsa aqua apparens quod defluit ex aquis ad eam, aut quod exit ex ea 
-  Albu. Coni. tr. I, li. 168: et exibunt de hoc gradus arcus et fractiones eorum qui sunt inter utrasque coniunctiones 
-  Albu. Coni. tr. VI, li. 37: et quod exierit de divisione erit quantitas ascensionis vel descensionis eius de partibus Yama.: فما خرج من القسم كان ذلك مقدار كمّية صعودها أو هبوطها من الأجزاء 
-  Alcab. diff. III, li. 46: Tres vero altiores ex quo exeunt desub radiis Solis vocantur orientales Yama.: والثلثة الكوكب العلوية منذ تخرج من تحت الشعاع تسمّى شرقية 
-  Alcab. diff. V, li. 105: mediatur quod exierit inter eos Yama.: فلينصف ما خرج بينهما 
-  Kindi Int. GC 4, 17: ergo omne quod est potentia non exit ad actum nisi per id quod est illa res actu Rīda 356, 8: فإذن كل ما كان بالقوة فإنما يخرج إلى الفعل بآخر، هو ذلك الشىء بالفعل 
-  Kindi Int. GC 6, 2: anima igitur est rationalis potentia. et est exiens ad actum per actum primum 
-  Avic. An. vol. I 95, 24: Dicitur enim potentia aptitudo absoluta, a qua non exivit adhuc aliquid in effectu 
-  Avic. An. vol. II 134, 49: ipsae [sc. ceterae formae ] enim per se in corpore sunt semper et in potentia in intellectu, quamvis in aliquibus rebus exeant ad effectum 
-  Avic. Met. 172, 2: ut ab eo exeat linea recta 
-  Avic. Met. 440, 30: quoniam quod possibile est esse vel non esse non exit ad effectum 
-  Kindi Int. DG 1, 16: tertia [sc. species ] est intellectus cum exit in anima de potentia ad effectum Rīda 353, 11: والثالث العقل الذى خرج فى النفس من القوة الى الفعل 
-  Kindi Int. DG 7, 4: anima igitur est intelligens in potentia, sed exit ad effectum per intelligentiam primam 
-  Nico. Plan. §152: exietque ab eo [sc. loco ] ille vapor 
-  Nico. Plan. §195: Exitque vapor cum illo humore cum resolutione partium parvarum lapidis Dross.: فخرج البخار مع تلك الرطوبة مع زوايا صغار من الحجر 
-  Aris. Anim. II 641b28: Illud ergo corpus a quo exit semen est principium illius quod exit ab eo 
-  Aris. Anim. II 697a11: Serpentes autem habent vias a quibus exit superfluitas 
-  Aris. Anim. III 716a11: Et accidit quod sit principium ex mare et femina, quoniam sperma exit ab ambobus Brug.: فهو يعرض ان يكون الابتداء من الذكر والانثى لأن الزرع يخرج منهما جميعا 
-  Aris. Anim. III 730a13: et hoc accidit propter mixtionem et quia virtus operatur, non quia sperma exit a toto corpore – quoniam deberet exire ex utroque Brug.: وذلك 〈لا〉يعرض لحال الخلط ولا 〈من〉 القوّة الفاعلة، وليس لأن الزرع يخرج من كلّ الجسد، فانه كان ينيغى ان يخرج من كليها 
-  Aver. MC Gen. 159vb63: ex aqua fit aer, non quia aqua transmutatur in aerem, sed quia ex aqua exit aer, quia ante erat inclusus in ea 
-  Aver. Ep. Parv. 193rb6: Et universaliter dicentes radios exire ab oculo non possunt fugere duo Blum. 27, 9: وبالجملة من يقول بالاشعة الخارجة من العين فلا بد له من احد امرين 
-  Aver. Ep. Parv. 202ra36: omne quod exit de potentia in actum habet agens 
-  Aver. MC Int. diff. II, 24, 48: verbi gratia «Petrus exivit», «Petrus non exivit» Butt. 72, 13: مثل قولك زيد خرج زيد لم يخرج 
-  Aver. MC Int. diff. IV, 103, 159: Et si est illud quod exit per dictionem significans id quod est in anima ex credulitate ex contrariis 
-  Avic. Gen. 127, 74: quod, quantumcumque materia sit disposita, non exit in actum Qass. 178, 14: إن المادة، وإن كانت مستعدة، فإنها لا تخرج إلى الفعل 
-  Avic. Qual. 89, 93: Et, si exiverit istum terminum assignatum Qass. 264, 8: وإن خرج عن هذا الحد المحدود 
-  Avic. Qual. 89, 94: vel exibit taliter quod transcendat terminum extremum complexionis illius speciei Qass. 264, 8: فإما أن يخرج خروجا مجاوزا للحد الذى هو طرف مزاج ذلك النوع 
- 3 Albu. Intro. JS
- 12 Albu. Coni.
- 11 Alcab.
- 2 Kindi Int. GC
- 11 Avic. An.
- 8 Avic. Met.
- 5 Kindi Int. DG
- 2 Nico. Plan.
- 26 Aris. Anim. II
- 18 et passim, also s.v. aḫraǧa Aris. Anim. III
- 1 Aver. MC Gen.
- 10 Aver. Ep. Parv.
- 4 Aver. MC Int.
- 1 Avic. Gen.
- 5 Avic. Qual.
خروج ḫurūǧ
n. ḫrǧ – going out, coming out, leaving, departing (n.); being secreted (n.); being separated (n.); (+ ilā l-fiʿl) changing to actuality, actualization; rebellion show/hide quotes-  Albu. Coni. tr. V, li. 354: significat … exire quosdam exercitus ad extremitas regni 
-  Albu. Coni. tr. VI, li. 500: significat illud … exire rebellem commoventem terras Yama.: دلّ ذلك على … خروج خارج يدوخ البلاد 
-  Avic. An. vol. I 237, 23: Notum est enim quod, si de visu exit corpus quod subito diffundatur per hemisphaerium mundi 
-  Avic. Met. 308, 54: sic ut per se faciat necessario exire ad effectum Marm. 206, 13: حتى يكون قد أوجب ذلك خروج الشىء إلى الفعل بذاته 
-  Avic. Met. 441, 52: Nos autem non quaerimus nisi comparationem quae facit necessario primum possibile exire ad effectum 
-  Nico. Plan. §241: coagulabitur lac postquam exierit a loco, et inde erunt gummi Dross.: يعقد اللبن بعد خروجه من الموضع فمن هناك تكون الاصماغ 
-  Aris. Anim. II 675b21: Et tunc pervenit superfluitas valde sicca ad involutionem intestini, ut maneat illic et non exeat subito Kruk: وتنتهى الفضلة جافة جدا قد نشف نداها الى التواء المعاء لكى تلبث هنالك تلك الفضلة ولا يكون خروجه بغتة 
-  Aris. Anim. II 685a31: Quoniam non adiuvant [sc. pedes ] ad accipiendum neque ad exeundum a lapidibus Kruk: ولان رجليها قصار لا ينتفع بها فى شىء من الاخذ ولا الخروج من الصخور 
-  Aris. Anim. III 721b23: non potest esse causa nisi quia sperma exit a toto corpore, et assimilatur in membris quia sperma exit a quolibet membro Brug.: فعلّة الشبه خروج الزرع من كلّ الجسد والاعضاء تشبه الاعضاء لحال خروج الزرع من كلّ عضو 
-  Aris. Anim. III 721b25: Et dicitur etiam quod rectum est quod exeat sperma a quolibet membro si exeat a toto Brug.: وايضا يظن ّ انّه ممّا ينبغى ان يكون خروج الزرع من كلّ عضو اذ كان خروجه من الكلّ 
-  Avic. Qual. 66, 42: sed descendit et deprimitur pars eius respondendo impellenti, non per aliquid quod exivit extra eum 
- 2 Albu. Coni.
- 1 Avic. An.
- 2 Avic. Met.
- 1 s.v. ḫaraǧa Nico. Plan.
- 2 Aris. Anim. II
- 3 Aris. Anim. III
- 1 Avic. Qual.
دلّ ذلك على … خروج خارج – significat illud … exire rebellem Albu. Coni. tr. VI, li. 500
خارج ḫāriǧ
act. part. ḫrǧ – (+ min) coming out of, going away from; changing, moving (from potentiality to actuality); (+ ʿan) outside of show/hide quotes-  Avic. An. vol. I 211, 10: Ergo necessario accidit … existentia partium non habentium poros in rectitudinem linearum quae putantur exire recte ab oculo Rahm. 115, 1: فمن الضرورة أن يعرض … وقوف الأجزاء التى لا مسام لها فى سمت الخطوط التى تتوهم خارجة على الاستقامة من العين 
-  Avic. An. vol. I 267, 16: si vero tectum fuerit, erit speculum in loco quo offendunt se linea quae exit de visu et perpendicularis exiens de viso 
-  Avic. Met. 341, 80: respectu vero agentis, secundum quod per illum exit de potentia ad effectum et perficitur Marm. 231, 8: وإذا نسبت إليه من جهة ما هو خارج بها من قوة إلى الفعل ومستكمل 
-  Nico. Plan. §222: Est autem prima digestio desub planta et secunda quae est in medulla quae exit a terra Dross.: 〈و〉الطبخ الاول فى أسفل النبات الباطن فى الارض، والطبخ الثانى فى اللب الخارج عن الارض 
-  Alpet. ch. 1 §21: et appropiatur [sic] secundus [sc. motus ] … alii celo inclinato, et exeunt duo eius poli a polis supremi Gold. 6r, 5: ونسبوا الحركة الثانية … لفلكٍ آخر مائل قطباه خارجان عن قُطبى الأعلى 
-  Aris. Anim. II 665b16: Si vero est cor principium venarum, videtur quia venae exeunt a corde Kruk: وانما القلب ابتداء واول العروق فانها تظهر خارجة من القلب 
- 2 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
- 1 s.v. ḫaraǧa Nico. Plan.
- 1 s.v. ḫurūǧ Alpet.
- 1 Aris. Anim. II
قطباه خارجان عن قُطبى الأعلى – et exeunt duo eius poli a polis supremi Alpet. 6r / ch. 1 §21
أُخرج uḫriǧa
pass. v. ḫrǧ – to be brought out, to be emitted show/hide quotes-  Aris. Anim. II 651a9: quoniam cum exprimetur calor ab eo [sc. frigore ] et eicietur, exibit cum eo humidum Kruk: اذا انعصرت ودفعت [sc. الحرارة] من البرودة اخرجت معها الرطوبة 
-  Aris. Anim. III 727b17: Si vero humiditas fuerit temperata, exibit superfluitas ex ea [sc. matrice ] et remanebit illud quod sufficiet Brug.: فاما اذا كانت الرطوبة معتدلة اخرجت فضلته [sc. الرحم] وبقى منها ما فيه كفاية 
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
كان خروجه kāna ḫurūǧuhū (+ min)
verb. phrase kwn ḫrǧ – to have its origin from show/hide quotes-  Aris. Anim. III 718a25: quia sperma non est conveniens generationi, quoniam est frigidum propter longitudinem membri et eius remotionem a quo exit Brug.: لأن الزرع غير موافق للواد من اجل انه بارد وانما يبرد لبعد العضو الذى يكون خروجه منه 
-  Aris. Anim. III 722a32: et si exit [sc. aliquid ] a syllabis dignius est ut exeat a litteris, scilicet elementis Brug.: وإن كان يخرج [sc. شىء] من الهجاء فهو اولى ان يكون خروجه من الحروف التى منها ركّب الهجاء قبل اعنى من الاسطقسات 
- 5 Aris. Anim. III
إخراج iḫrāǧ
n. ḫrǧ – removal show/hide quotes-  Albu. Coni. tr. V, li. 1005: significat vehementiam contrarietatis ducum et principum regi et eos exire ab obedientia Yama.: دلّ ذلك على شدّة مخالفة القوّاد والأساورة للملك وإخراج أيديهم عن الطاعة 
- 1 Albu. Coni.
دلّ ذلك على … إخراج أيديهم عن الطاعة – significat … eos exire ab obedientia Albu. Coni. tr. V, li. 1005
برز baraza
v. brz – to emerge, to become prominent show/hide quotes-  Alcab. diff. III, li. 59: Et planeta cum exierit desub radiis Solis et nulli planete iunctus fuerit, dicitur quod sit in lumine suo 
-  Aris. Anim. III 733a16: si ova exirent extra corrumperentur cito, quoniam non habent coopertorium Brug.: ولو برز البيض الى خارج لفسد وهلك لأنه ليس له غطاء ولا شوكة 
-  Avic. Gen. 5, 58: quod exeat et <se> ostendat ex ipso quod est victum 
-  Avic. Gen. 30, 45: Quia sunt aliqui credentes quod, quando aqua calefit per ignem convicinum, quod ignis erat in ea qui exivit extra Qass. 102, 16: وذلك لأن الماء إذا سخن لمجاورة النار ففيه ظن من يرى أن ناريات فيه قد برزت 
- 1 Alcab.
- 1 Aris. Anim. III
- 3 Avic. Gen.
مبرز mubriz
nominalized act. part. brz – what makes manifest, what makes prominent show/hide quotes-  Avic. Gen. 37, 65: Si autem quod exit est secundum vicinitatem et similitudinem Qass. 107, 2: فإن كان المبرز هو مجاورة الشبيه 
- 1 s.v. mubarriz Avic. Gen.
إبراز ibrāz
n. brz – bringing out, making manifest (n.) show/hide quotes-  Avic. Gen. 31, 62: non est sua calefactio aliud quam exire extra quod est absconditum intus in ea Qass. 103, 9: لا يفعل تسخينه أمرًا غير إبراز الكامن فيه إلى ظاهره 
- 1 Avic. Gen.
كان kāna (+ min)
v. kwn – to come from show/hide quotes-  Aris. Anim. II 682b32: et propter hoc exeunt ex una arbore multae arbores Kruk: ولذلك يكون من شجرة واحدة شجر كثير العدد 
-  Aris. Anim. III 722a19: Si ergo exit sperma ex istis tantum debet esse semper genitus similis generanti Brug.: فان كان الزرع من هذه فقط فبها يشبه المولود الوالد 
-  Aris. Anim. III 723b18: et sic non exit sperma a tota arbore Brug.: ولم يكن الزرع من كلّ الشجرة 
- 1 Aris. Anim. II
- 4 Aris. Anim. III
آخذ āḫiḏ (+ ilā)
act. part. ʾḫḏ – leading to show/hide quotes-  Aris. Anim. III 716b19: et ex illis testiculis exeunt duae viae ad exitum spermatis, et illae duae viae congregantur in uno loco Brug.: ومن تينك الانثيين سبيلان آخذان الى مخرج الزرع وذانك السبيلان مجتمعان فى مكان واحد 
-  Aris. Anim. III 716b24: et exeunt ab eis duae viae ad exitum spermatis 
- 2 Aris. Anim. III
سبيلان آخذان الى مخرج الزرع – exeunt duae viae ad exitum spermatis Aris. Anim. III 716b19
صدر ṣadara (+ min)
v. ṣdr – to emanate from show/hide quotes-  Alhaz. Opt. 7, 19: Iam declaratum est superius quod ex corpore quolibet illuminato cum quolibet lumine exit lux ad quamlibet partem oppositam ei Sabra I 82a, 4: قد تبين فيما تقدم أن كل جسم مضيء بأي ضوء كان فإن الضوء الذي فيه يصدر منه ضوء إلى كل جهة تقابله 
- 1 Alhaz. Opt.
تعدّى taʿaddā
v. ʿdw – to exceed show/hide quotes-  Avic. Gen. 51, 49: accidit, quando exiverit illum terminum, quod erit in alio termino Qass. 117, 17: عرض إذا تعداه [sc. الحد] صار فى تخوم غيره 
- 1 Avic. Gen.
سال sāla
v. syl – to flow show/hide quotes-  Aris. Anim. III 785a17: nam humor qui est in temporibus exit cito propter tenuitatem ossium Brug.: فان الرطوبة التى فى الصدغين تسيل عاجلا لحال دقّة العظم 
- 1 Aris. Anim. III
حصل ḥaṣala
v. ḥṣl – to result show/hide quotes-  Alcab. diff. IV, li. 175: et quod ex eo exierit, erunt gradus directionis Yama.: فما حصل فهو درج التسيير 
- 1 Alcab.
ذهب ḏahaba
v. ḏhb – to go away show/hide quotes-  Aver. MC Gen. 160vb63: Et secundum hoc non sequitur additio in omnibus partibus materie, cum quedam partes exeant et quedam intrent Eich. 42, 9: وعلى هذا النحو لا يلزم أن تكون الزيادة شائعة فى جميع أجزاء المادّة، إذ كان بعضها يذهب وبعضها يدخل من خارج 
- 1 Aver. MC Gen.
سلك salaka
v. slk – to proceed show/hide quotes-  Aris. Anim. II 671b19: ut exeat superfluitas humidi ex vena magna ad renes Kruk: لكى تسلك فضلة الرطوبة من العرق العظيم الى الكلى 
- 1 Aris. Anim. II
منتقل muntaqil
act. part. nql – passing show/hide quotes-  Nico. Plan. §26: Et exit de vita ad non vitam paulatim ut singula Dross.: وهو منتقل من الحياة الى عدمها قليلا قليلا كالذى فى سائر الاشياء 
- 1 Nico. Plan.
وهو منتقل من الحياة – Et exit de vita Nico. Plan. §26
افترق iftaraqa
v. frq – to part, to separate (intr.) show/hide quotes-  Aris. Anim. III 731a21: et postquam exierit sperma ab animali coeunti exit mas a femina Brug.: فاذا خرج الزرع من الحيوان الذى يجامع افترق الذكر والانثى 
- 1 Aris. Anim. III
انفلات infilāt
n. flt – escaping (e.g. from cages) (n.) show/hide quotes-  Avic. An. vol. II 57, 13: similiter est id quod affectatur exire a caveis vel a compedibus Rahm. 195, 14: وكذلك اشتياقها إلى الانفلات من الأقفاص والقيود 
- 1 Avic. An.
حرك ḥaruka
v. ḥrk – to get started, to be kindled (of fire) show/hide quotes-  Aris. Anim. II 655a15: Et propter duritiem eorum [sc. ossium ] , si confricentur ad invicem, exibit ab eis ignis, sicut exit a lapidibus Kruk: ولحال كثرة جساوته [sc. طباع عظامه] ان دلك بعض عظامه ببعض حركت منه نار كما تخرج من الحجارة 
- 1 Aris. Anim. II
أصاب aṣāba
v. ṣwb – to get, to obtain show/hide quotes-  Albu. Coni. tr. VIII, li. 82, several versions, see fn. 50: Et iam dividitur signum omnis climatis in .7. et exeunt unicuique climati quatuor gradus Yama.: وقد يقسم برج كلّ إقليم بسبعة أقسام يصيب كلّ إقليم أربع درجات 
- 1 Albu. Coni.
خلع ḫalʿ
n. ḫlʿ – forsaking, refusing (sc. obedience) (n.) show/hide quotes-  Albu. Coni. tr. VII, li. 202: significat … exitum a regibus et exire ab obedientia Yama.: دلّ على … الخروج عن السلاطين وخلع الأيدي من الطاعة 
- 1 Albu. Coni.