agens

1.1

فاعلfāʿil

(nominalized) act. part. fʿlactive, acting, efficient; agent (n.), efficient cause; actual
  1. Albu. Intro. JS 74, 307: Ex istis vero IIII. simplicibus, duo sunt agentia opposita, que sunt calor et frigus

    Lemay 122, 196: ومن هذا الأركان الأربعة المفردة إثنان فاعلان متضادّان، وهما الحرارة والبرودة

  2. Albu. Intro. JS 83, 611: Quia concordia masculi et femine efficitur effectus; masculus quoque est calidus agens, et femina frigida patiens

  3. Avic. An. vol. I 221, 72: Ergo sequitur ex hoc ut virtutes agentes in aere, cum multae fuerint et frequentes

  4. Avic. An. vol. II 144, 70: intelligentia vero habet hoc ex hoc quod est substantia principium agens et creans

  5. Avic. Met. 6, 6: scilicet ut consideratio de illis sit secundum quod una est agens et alia patiens et illa alia est aliud

  6. Avic. Met. 368, 13: Quanta enim differentia est inter figuram humanam simplicem et inter figuram humanam vivam agentem

    Marm. 250, 18: وكم الفرق بين شكل إنسانى ساذج وبين شكل إنسانى حى فاعل

  7. Aver. MC Gen. 160ra38: ita etiam illud quod crescit debet esse agens idem cum forma partium generandarum secundum speciem

  8. Aver. MC Gen. 163va22: sicut primum agens necesse est ut sit non patiens, sive in artificio sive in natura

  9. Aver. Ep. Parv. 202ra27: Declaratum est enim in Posterioribus quod cognitionem creditam et intellectam antecedunt naturaliter duo modi cognitionis, scilicet agens et preparans

    Blum. 71, 9: فانه قد تبين فى كتاب البرهان ان المعرفة التصديقية والتصورية يتقدمها بالطبع صنفان من المعرفة: فاعل وموطئ

  10. Aver. Ep. Parv. 202ra35: necesse est ut agens eas sit idem et eiusdem generis

    Blum. 72, 3: فواجب ان يكون الفاعل لهما واحد، من جنس واحد

  11. Avic. Gen. 14, 83: Nam omne patiens deducitur de potentia in actum per agens

  12. Avic. Gen. 61, 22: Et dixerunt aliqui antiquorum quod agens, si non transit per foramina vacua patientis, quod non operatur in eum

  13. Avic. Qual. 66, 28: sed non poterit observare illam [per] corporeitatem nec illam figuram quando agens separatur ab eo

    Qass. 245, 13: ولا يمكن أن يحفظ الحجم والشكل مع مفارقة الفاعل البتة

  14. Avic. Qual. 75, 91: Quod habet de se istud pati per causas agentes quibus non est necessarium habere terminatum situm

  1. 4 also s.v. frigus Albu. Intro. JS
  2. 11 Avic. An.
  3. 116 also s.v. kāmil Avic. Met.
  4. 4 Aver. MC Gen.
  5. 10 Aver. Ep. Parv.
  6. 14 Avic. Gen.
  7. 13 Avic. Qual.
[ Goichon 1938, no. 515. ]
1.2

فعّالfaʿʿāl

adj. fʿlacting; active (e.g. intellect, power)
  1. Avic. An. vol. II 126, 27: Capitulum de intelligentia agente in nostris animabus

  2. Avic. An. vol. II 155, 43: Qui autem dixerunt animam esse unam et agentem per seipsam, conati sunt hoc adstruere per id quod adstruitur sententia ultima

    Rahm. 251, 4: فمن قال إن النفس واحدة فعالة بذاتها احتج بما سيحتج به أصحاب المذهب الآخر

  3. Avic. Met. 160, 94: igitur quidditatis intelligentiae agentis et substantiarum separatarum similiter est dispositio

  4. Avic. Met. 523, 38: una est vires agentes in eis, vel naturales vel voluntariae, alia est vires passivae

  5. Fara. Int. li. 83: Unus est intellectus in potencia, alius intellectus in effectu, alius intellectus adeptus, alius est intelligencia agens

    Bouy. 12, 5: عقل بالقوة وعقل بالفعل وعقل مستفاد والعقل الفعال

  6. Avic. Qual. 77, 36: Sed invenitur cum mixtione compositorum aptitudo ad potentias agentes actionum quae proveniunt ab eis per naturas

  7. Avic. Qual. 79, 86: Omnia ergo ista agunt suas actiones propterea quia habent illam potentiam agentem et possident ex dono et virtute Dei

  1. 10 Avic. An.
  2. 11 Avic. Met.
  3. 1 s.v. intelligentia Fara. Int.
  4. 2 Avic. Qual.
[ Goichon 1938, no. 514. ]
1.3

فاعليfāʿilī

adj. fʿlefficient
  1. Avic. Met. 29, 49: faciamus cognosci differentiam inter principium agens et cetera ab eo

    Marm. 20, 14: وفى تعريف الفرقان بين المبدأ الفاعلى وبين غيره

  2. Avic. Met. 440, 34: Igitur necesse est ut fiat aliquid in hac essentia quae facit debere esse potius, cum ipsa sit agens

    Marm. 303, 12: فلا بد من حادث موجب للترجيح فى هذه الذات إن كانت هى العلة الفاعلية

  3. Avic. Gen. 152, 20: Omnis ergo generationis et corruptionis suae continuitatis causa agens participata quae propinquior est, sunt motus caelestes

  1. 14 also s.v. activus Avic. Met.
  2. 1 Avic. Gen.
1.4

فعليfiʿlī

adj. fʿlactive (contr. of passive)
  1. Avic. Gen. 120, 98: et per agentem volumus dicere qualitatem, qua mediante, agunt in disposito aliquam actionem

    Qass. 173, 15: ونعنى بالفعلية الكيفية التى بها يفعل فى المستعد فعلا ما

  2. Avic. Gen. 141, 88: quantumcumque non vincit in qualitate agente nec in patiente

  3. Avic. Qual. 85, 14: et sunt aliqua quibus facit acquirere additionem potentiae agentis vel patientis vel formae specificae

    Qass. 261, 11: ومنها ما يستفيد زيادة قوة انفعالية أو فعلية، أو صورة نوعية

  1. 2 Avic. Gen.
  2. 1 Avic. Qual.
[ Goichon 1938, no. 513. ]
1.5

متفاعلmutafāʿil

act. part. fʿlinteracting
  1. Avic. Gen. 88, 18: et quod primae qualitates quae emanant a suis formis sint qualitates agentes

    Qass. 147, 15: وأن تكون الكيفيات الصادرة عن صورها أقدم الكيفيات المتفاعلة

  1. 1 Avic. Gen.
2.

مؤثّرmuʾaṯṯir

(nominalized) act. part. ʾṯracting upon, influencing, producing an effect; cause
  1. Avic. An. vol. I 261, 10: sicut modo mirantur de agente absque offensione

  2. Avic. An. vol. II 173, 24: Deinde si aptitudo fuerit maior, et fuerit ibi aliquid quod solet accendi ab agente, quod solet urere sua virtute aut radio

  3. Avic. Met. 259, 45: ergo haec actio non est agens aliquid in sua specificatione

  4. Aris. Phys. VII 30, 29 (245a21): Manifestum est igitur simul esse agens et actus, et nihil medium

    Bad. 751, 9: فظاهرٌ أن المؤثر فيه والأثر معًا، وليس فيما بينهما وسط أصلًا

  5. Avic. Gen. 60, 8: si autem calefecerit [ sc. corpus ] medium, erit propinquum agens et operabitur sine dubio per contactum

    Qass. 125, 16: إن سخن [sc. الجسم] المتوسط فهو المؤثر القريب، ويؤثر بمماسة لا محالة

  6. Avic. Qual. 23, 76: remanebit in eo qui recipit actionem <…> ab agente in eum multo fortius quam si calefaceret totum

    Qass. 214, 1: و[sc. إذا] بقى المنفعل عنه الأجزاء الباطنة … كان تسخنها وانفعالها من المؤثر أشد بكثير من تسخن الكلية

  1. 6 Avic. An.
  2. 1 Avic. Met.
  3. 1 Aris. Phys. VII
  4. 1 Avic. Gen.
  5. 1 Avic. Qual.
[ Goichon 1938, no. 8. ]
3.

استعمالistiʿmāl

n. ʿmluse
  1. Avic. An. vol. II 102, 5: Ex quo accidit animae habere principia intelligendi auxilio secum agentium imaginationis et aestimationis

    Rahm. 222, 3: فتحدث للنفس من ذلك مبادئ التصور، وذلك بمعاونة استعماله للخيال والوهم

  1. 1 s.v. agere Avic. An.
4.

حادثḥādiṯ

act. part. ḥdṯoriginated
  1. Aver. MC Gen. 173vb40: Quapropter necesse est, si forme agentes sint, ut sit causa agens prior eis naturaliter

    Eich. 129, 4: ولذلك ما يجب إنْ كانت هاهنا صورة حادثة أن يكون سبب فاعل أقدم منها بالطبع

  1. 1 Aver. MC Gen.

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: