agere

1.1

فعلfaʿala

v. fʿlto do, to act; to perform (an act); to act upon, to act on
  1. Ps.-Aris. Caus. ch. I §3: Quod est quia causa universalis prima agit in causatum causae secundae

  2. Ps.-Aris. Caus. ch. XIX §161: Quapropter fit quod regit et agit per ultimum decoris

    Bad. 21, 16: من أجل ذلك صار يدبِّر ويفعل بغاية الفعل

  3. Avic. An. vol. I 80, 14: Tertia est anima humana, quae est perfectio prima corporis naturalis instrumentalis secundum hoc quod attribuitur ei agere actiones electione deliberationis

  4. Avic. An. vol. II 74, 71: quamvis aliquando praetermittant [ sc. animalia ] agere actiones suas

    Rahm. 204, 21: فإن كانت الحيوانات الأُخرى تترك أفعالا لها أن تفعلها

  5. Avic. Met. 99, 57: forma non separatur ab illa nisi propter aliam formam quae … agit id quod agebat prima forma in illam

  6. Avic. Met. 538, 94: commoditates vero mundanae hominibus sunt etiam ut agant eas

  7. Fara. Int. li. 137: et aliquando agunt et aliquando paciuntur

    Bouy. 17, 2: واحيانا يفعل واحيانا ينفعل

  8. Aris. Anim. II 661b4: Natura ergo dentium in quibusdam est ut agat et non patiatur

  9. Aver. MC Gen. 162vb35: consimilia autem impossibile est ut agant aut patiantur adinvicem, quia neutrum eorum est dignius ut agat vel patiatur ab altero

  10. Aver. MC Gen. 163ra14: quoniam … nullum eorum est dignius agere in alterum quam alterum

  11. Aver. Ep. Parv. 191vb51: Istud autem instrumentum non agit nisi quando fuerit in sua complexione naturali

  12. Aver. Ep. Parv. 202ra67: et tunc non agerent [ sc. intelligentie ] nisi secundum contactum

  13. Aver. MC Int. diff. III, 92, 284: et hec res iam agitur in libro sillogismi

    Butt. 117, 4: وهذا شىء قد فعل فى كتاب القياس

  14. Aris. Phys. VII 81, 22 (250b5): non est necesse tamen quod medietas agat hoc in medietate aut quod in medietate agat medietas

    Bad. 794, 12: فليس واجبًا ضرورةً أن يكون نصفه أيضًا يفعل ذلك فى نصفه، أو أن يكون فى نصفه يفعل النصف

  15. Avic. Gen. 62, 33: Et quodlibet eorum agit in sibi contrario in specie

  16. Avic. Gen. 90, 50: quia differentia cum qua elementum <est elementum> est illud cum quo agit et patitur

  17. Avic. Qual. 22, 65: Praeterea, dicimus quod unamet potentia, quando agit in subiecto magno

  18. Avic. Qual. 88, 73: et anticipat subtile ad faciendum actionem suam, deinde resolvitur, et post eum agit grossum

  1. Ps.-Aris. Caus.
  2. 18 Avic. An.
  3. 54 Avic. Met.
  4. 1 Fara. Int.
  5. 1 Aris. Anim. II
  6. 2 Aver. MC Gen.
  7. 12 Aver. Ep. Parv.
  8. 1 s.v. agi Aver. MC Int.
  9. 2 Aris. Phys. VII
  10. 19 Avic. Gen.
  11. 24 Avic. Qual.
1.2

فعلfiʿl (pl. afʿāl)

n. fʿlaction, act, acting
  1. Avic. An. vol. I 21, 56: movere autem habet [ sc. anima ] non ex hoc quod habet in potentia principium recipiendi, sed principium agendi

    Rahm. 7, 15: والتحريك بالحرى أن يكون لها [sc. النفس] لا بما لها قوة هى مبدأ قبول بل مبدأ فعل

  2. Avic. An. vol. I 244, 40: Cum autem agens pervenerit ad patiens et remota fuerint media, et hoc scilicet in quo est virtus agendi et hoc in quo est virtus patiendi

  3. Avic. Met. 104, 17: similiter comparationes quae sunt in ubi et quando et in situ et in agere et pati

  4. Avic. Met. 471, 35: et quod illae non intendunt aliquid agere propter causatum

    Marm. 323, 2: أنها لا تقصد فعلا لأجل المعلول

  5. Aver. MC Gen. 162va68: Corpus igitur celeste dicitur tangens primo modo, scilicet cum alterum duorum egerit et alterum duorum passum fuerit

    Eich. 56, 8: هكذا فإنّما نقول فى الجسم السماوي إنّه يماسّ بالمعنى الأوّل وهو أن يكون أحدهما شأنه الفعل والآخر شأنه الانفعال لا الفعل

  6. Avic. Qual. 33, 4: Istae quattuor qualitates agunt et patiuntur et proportionantur et participantur in omnibus corporibus

  1. 2 Avic. An.
  2. 7 Avic. Met.
  3. 1 s.v. šaʾnuhū l-fiʿl Aver. MC Gen.
  4. 1 Avic. Qual.

وهو أن يكون أحدهما شأنه الفعل – scilicet cum alterum duorum egeritAver. MC Gen. 56 / 162va

1.3

فاعلfāʿil

n. fʿlagent (n.)
  1. Avic. Met. 313, 83: quia id quod agit principaliter passionem est extra substantiam eius

  2. Avic. Met. 343, 19: Igitur omnis qui agit aliquid ex intentione tali ut proveniat sibi consimilis retributio non est liberalis

    Marm. 232, 11: فكل فاعل يفعل فعلا لغرض يؤدى إلى شبه عوض فليس بجواد

  3. Avic. Qual. 36, 16: quia digestio nutrimenti est cum corruptione substantiae nutrimenti et conversione ad similitudinem naturae nutriti et quae agit istam digestionem non invenitur in substantia digesti

    Qass. 223, 11: وذلك لأن نضج الغذاء يفسد جوهر الغذاء، ويحيله إلى مشاكلة طبيعة المتغذى. وفاعل هذا النضج ليس موجودًا فى جوهر ما ينضج

  1. 2 Avic. Met.
  2. 1 Avic. Qual.
1.4

انفعلinfaʿala

v. fʿlto be affected
  1. Aris. Phys. VII 28, 24 (244b22): His enim differunt corpora sensibilia, aut secundum magis aut minus in aliquo istorum, aut in agere aliquod istorum

    Bad. 750, 6: فإن بهذه تختلف الأجسام المحسوسة، أو بالزيادة والنقصان فى شىء من هذه، وبأن تنفعل شيئًا من هذه

  1. 1 Aris. Phys. VII
1.5

تفعيلtafʿīl

n. fʿlenactment
  1. Avic. Met. 489, 21: in illa intelligentia et in aliis intelligentiis est descriptio formarum secundum modum agendi

    Marm. 335, 9: كما أن فى ذلك العقل أو العقول رسم الصور على جهة التفعيل

  1. 1 Avic. Met.
[ This sense of the Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr. ]
1.6

فعليةfiʿliyya

n. fʿleffectivity
  1. Avic. Gen. 122, 35: Quando autem volueris quod verificetur modus actionis calidi et frigidi et quomodo non agunt humidum et siccum

    Qass. 175, 4: وإذا شئت أن تتحقق فعلية الحار والبارد، ولا فعلية الرطب واليابس

  1. 1 s.v. agunt Avic. Gen.
[ This sense of the Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr. ]

ولا فعلية الرطب واليابس – et quomodo non agunt humidum et siccumAvic. Gen. 175 / 122

2.1

أثّرaṯṯara

v. ʾṯrto produce, to produce an effect; to affect, to influence
  1. Avic. An. vol. I 263, 54: impressionem quae est qualis forma eius quod egit in unumquodque illorum principaliter

    Rahm. 148, 5: ذلك الأثر هو مثل صورة ما أثر فى كل واحد منهما أولا

  2. Avic. An. vol. I 263, 58: aliquid agat actionem diversam a natura sua

  3. Avic. Met. 44, 37: et illud aliud nihil ageret ad illud esse necessarium; quicquid enim est ad cuius esse agit aliud, eius esse non est necessarium in se

    Marm. 30, 18: ولا تأثير لإيجاب الغير فى وجوده الذى يؤثر غيره فى وجوده

  4. Avic. Met. 540, 38: cui, si advenerint actiones corporales, non tamen agent in eum dispositiones et habitus suarum impressionum

    Marm. 369, 11: فإذا جرت عليها [sc. النفس] أفعال بدنية لم تؤثر فيها هيئة وملكة تأثيرها

  5. Avic. Gen. 97, 10: invenitur quod humidum et siccum non agunt in aliis

  6. Avic. Qual. 25, 17: quemadmodum iste patiens patitur per sui materiam, et agit per sui formam

  7. Avic. Qual. 45, 67: Et, si fuerit humidum congelatum, aliquotiens aget calidum in eum quousque liquefiat, et aliquotiens non aget actionem per quam liquefiat

    Qass. 230, 16: فإن كان الرطب جامدًا فربما أثر فيه الحر حتى يذوب؛ وربما لم يؤثر أثرًا يذوب به

  1. 5 Avic. An.
  2. 3 Avic. Met.
  3. 1 Avic. Gen.
  4. 4 Avic. Qual.
[ Goichon 1938, no. 2. ]
2.2

تأثيرtaʾṯīr

n. ʾṯrinfluence
  1. Avic. Met. 44, 36: si enim esset necessarium per se, iam haberet esse, et illud aliud nihil ageret ad illud esse necessarium

    Marm. 30, 18: ولو وجب بذاته، لحصل. ولا تأثير لإيجاب الغير فى وجوده الذى يؤثر غيره فى وجوده

  1. 1 Avic. Met.

ولا تأثير لإيجاب الغير – et illud aliud nihil ageretAvic. Met. 30 / 44

2.3

تأثير وغناءtaʾṯīr wa-ġanāʾ

n. + n. ʾṯr ġnyinfluence and ability
  1. Avic. Met. 298, 48: Causa autem quae facit incipere non egit aliquid in non esse eius, sed agit inquantum est ab ea esse

    Marm. 199, 10: وليس للعلة المحدثة تأثير وغناء فى أنه لم يكن، بل إنما تأثيرها وغناؤها فى أن منه الوجود

  1. 1 s.v. taʾṯīr Avic. Met.

بل إنما تأثيرها وغناؤها فى أن منه الوجود – sed agit inquantum est ab ea esseAvic. Met. 199 / 298

2.4

مؤثّرmuʾaṯṯir

nominalized act. part. ʾṯrs.th. effect-producing
  1. Avic. Gen. 61, 16: contactus ergo secundum istos est agendo, et non potest esse sine situ

    Qass. 126, 4: فكأن المماسة فى هذا الوضع ملاقاة مؤثر. ولا بد من أن يكون له وضع

  1. 1 s.v. aṯṯara Avic. Gen.

فكأن المماسة فى هذا الوضع ملاقاة مؤثر – contactus ergo secundum istos est agendoAvic. Gen. 126 / 61

2.5

كان التأثيرkāna l-taʾṯīru (+ )

verb. phrase kwn ʾṯrthe effect is in
  1. Avic. Qual. 43, 28: Et est alia quae assimilatur assationi uno modo et coctioni alio modo, et est illud in quo agit caliditas viscosa oleaginosa

    Qass. 229, 9: وقد يكون منه ما يشبه الشىّ من جهة، والطبخ من جهة، وهو الذى يكون التأثير فيه بحرارة لزجة دهنية

  1. 1 Avic. Qual.
3.1

استعملistaʿmala

v. ʿmlto use; to perform
  1. Avic. An. vol. II 140, 19: Prima enim est sicut id quod de thesauro educis et agis aliquid de eo

    Rahm. 242, 7: فإن الأول كأنه شىء قد أخرجته من الخزانة، وأنت تستعمله

  2. Avic. An. vol. II 154, 27: anima sapiens est per seipsam et scit omnia, sed non agit sensibus … nisi ad hoc ut ipsa excitetur per illa ad id quod habet in seipsa

    Rahm. 250, 11: أن النفس عالمة بذاتها تعلم كل شىء وإنما تستعمل الحواسّ … بسبب أن تتنبه به لما فى ذاتها

  3. Avic. Met. 34, 41: Non enim potest cognosci quid sit potest aliquid vel vere enuntiari, nisi in agendo de unoquoque eorum dicatur quod est res vel aliquid vel quid vel illud

    Marm. 23, 18: وإنما تعرف الصحة ويعرف الخبر بعد أن يستعمل فى بيان كل واحد منهما أنه «شىء» أو أنه «أمر» أو أنه «ما» أو أنه «الذى»

  4. Avic. Met. 541, 48: quanto magis, cum agit eas ille qui scit quod propheta ex Deo est

  5. Aver. MC Int. diff. I, 6, 68: in lingua in qua agitur ista species nominis

  6. Aver. MC Int. diff. II*, 43, 19: Et propter hoc non invenitur in linguis in quibus aguntur declinate enuntiatio binaria

    Butt. 85, 4: فلذلك ليس توجد فى الألسنة التى تستعمل فيها المعدولة قضية ثنائية

  1. 3 Avic. An.
  2. 4 Avic. Met.
  3. 3 Aver. MC Int.
3.2

عملʿamila

v. ʿmlto act, to enact
  1. Avic. Met. 365, 37: quamvis cum una advenit, deletur alia et non agit aliquid

    Marm. 248, 4: وإن كان إذا سبق واحد تعطل الآخر فلم يعمل شيئا

  2. Avic. Met. 514, 42: Igitur tunc erit quasi paralysis … quam scilicet agit in eo ignis et glacies

  3. Avic. Gen. 7, 16: Et, si tenent elementum esse terram, ponunt raritatem loco condensationis, et agunt in contrarium

  4. Avic. Qual. 45, 78: sicut est de aere et argento et similibus quia, quando ignis multum agit in istis, separatur ab eis quaedam substantia, sicut sulfuris

    Qass. 231, 3: كالنحاس والفضة وغير ذلك. فإن هذه إذا عمل فيها النار كثيرًا انفصل عنها شىء من جوهر الكباريت

  5. Avic. Qual. 80, 1: Et similiter, quando in sicco ignis agit vehementer … flamma videtur alba

    Qass. 257, 5: وكذلك الشىء اليابس إذا عملت فيه النار عملا كثيرا … بيّضته

  1. 2 Avic. Met.
  2. 1 Avic. Gen.
  3. 2 Avic. Qual.
3.3

عاملʿāmil

act. part. ʿmlacting
  1. Avic. An. vol. I 90, 62: Sed animae rationalis humanae vires dividuntur in virtutem sciendi et virtutem agendi

    Rahm. 45, 17: وأما النفس الناطقه الإنسانية فتنقسم قواها إلى قوة عاملة وقوة عالمة

  1. 1 Avic. An.

إلى … قوة عالمة – in … virtutem agendiAvic. An. 45 / vol. I 90

3.4

عملʿamal

n. ʿmlconstructing (n.)
  1. Alcab. diff. V, li. 92: Et quia, auxiliante Deo, introduximus has partes que cadunt in rebus particularibus, prosequamur agendo partes que cadunt in revolutione annorum mundi

    Yama.: فإذ قد أتينا على هذه السهام التي تقع في الأمور الجزئية فإنّا نتبعها بعمل السهام التي تقع في تحويل سني العالم

  1. 1 Alcab.

نتبعها بعمل السهام – prosequamur agendo partesAlcab. diff. V, li. 92

3.5

استعمالistiʿmāl

n. ʿmluse
  1. Avic. Met. 201, 21: Id enim quod provenit ex artificio est id in quo ad agendum ex materiis egemus instrumentis et motibus

    Marm. 135, 7: أن الذى يحصل بالصناعة هو الذى يقصد فيه استعمال مواد وآلات وحركات

  1. 1 Avic. Met.
4.1

تصرّفtaṣarruf

n. ṣrfacting, conduct, proceeding (n.)
  1. Avic. An. vol. II 17, 20: unde non licet imaginativae agere quod debebat agere naturaliter

    Rahm. 172, 8: ولا تتمكن المتخيلة لذلك من التصرف على ما لها أن تتصرف عليه بطباعها

  2. Avic. An. vol. II 76, 12: Dicemus autem quod homo habet agere de rebus particularibus et de rebus universalibus

  3. Avic. Met. 524, 48: animae corporum caelestium habent modum agendi in intentionibus particularibus secundum viam non pure intelligibilem

    Marm. 360, 1: لنفوس تلك الأجرام السماوية ضربا من التصرف فى المعانى الجزئية على سبيل إدراك غير عقلى محض

  1. 2 Avic. An.
  2. 1 Avic. Met.
4.2

تصرّفtaṣarrafa

v. ṣrfto act, to behave, to proceed
  1. Avic. An. vol. II 17, 20: unde non licet imaginativae agere quod debebat agere naturaliter

    Rahm. 172, 8: ولا تتمكن المتخيلة لذلك من التصرف على ما لها أن تتصرف عليه بطباعها

  1. 1 Avic. An.
5.1

صنعṣanʿ

n. ṣnʿmaking, producing (n.)
  1. Avic. Met. 98, 36: et materia nihil ageret in proprietatem illam

    Marm. 67, 1: ولا يكون للمادة فى تلك الخاصية صنع

  2. Avic. Met. 98, 37: igitur materia nihil ageret in faciendo habere proprium esse unamquamque formam

    Marm. 67, 2: فيكون لا صنع للمادة فى خصوصية وجود كل صورة

  1. 2 Avic. Met.
5.2

صنع وتصرّفṣanaʿa wa-taṣarrafa

v. + v. ṣnʿ ṣrfto do and manage
  1. Avic. Met. 267, 11: Noster autem sermo non est nunc de his secundum quod intelligimus et agimus de illis

    Marm. 182, 4: وليس كلامنا فى هذه الأمور على حسب ما نعقل نحن ونصنع نحن ونتصرف فيها نحن

  1. 1 Avic. Met.
6.

عقلʿaqala

v. ʿqlto comprehend, to apprehend intellectually
  1. Avic. Met. 243, 58: Nec tamen est necesse ut anima insimul agat hoc totum

    Marm. 161, 1: وليس يلزم أن تكون النفس فى حال واحدة تعقل تلك كلها

  2. Avic. Met. 243, 59: sed in sua propinqua potentia habet hoc agere

  1. 2 Avic. Met.

The Latin translator probably read faʿala ‘to do’ instead of ʿaqala.

7.

مدخلmadḫal

n. dḫlentry, contribution
  1. Avic. Met. 470, 7: et sic res esse ab eo nihil ageret quantum ad nobilitatem suae essentiae et perfectionem

    Marm. 322, 4: ولا مدخل البتة لوجود الأشياء عنه فى تشريف ذاته وتكميلها

  2. Avic. Met. 470, 8: sed ageret quantum ad hoc ut ipse secundum suam perfectionem sit id quod nobilius est

  1. 2 Avic. Met.

ولا مدخل البتة لوجود الأشياء عنه – et sic res esse ab eo nihil ageretAvic. Met. 322 / 470

8.

زاولzāwala

v. zwlto undertake, to strive for
  1. Avic. Met. 194, 80: alioquin ei qui ageret actiones et motiones validas accideret pati etiam ab illis

    Marm. 130, 15: لأنه كان يعرض لمن يزاول الأفعال والتحريكات الشاقة أن ينفعل أيضا منها

  1. 1 Avic. Met.
9.

وضعwaḍaʿa

v. wḍʿto make, to produce
  1. Aris. Anim. II 658a9: quoniam natura nihil agit otiose

    Kruk: الطباع لا يضع شيئا باطلا

  1. 1 s.v. ṣanaʿa Aris. Anim. II
10.

حصّل القولḥaṣṣala l-qawla (+ )

verb. phrase ḥṣl qwlto validate the discourse on
  1. Avic. An. vol. II 12, 55: Agemus prius de virtute formali

    Rahm. 169, 10: فلنحصل القول فى القوة المصورة أولا

  1. 1 Avic. An.
11.

حديثḥadīṯ

n. ḥdṯdiscourse
  1. Avic. An. vol. II 36, 13: Redeamus autem ad agendum de aestimatione

    Rahm. 183, 12: ولنرجع إلى حديث الوهم

  1. 1 Avic. An.

إلى حديث الوهم – ad agendum de aestimationeAvic. An. 183 / vol. II 36

12.

منالmanāl

n. nylattaining, accessing (n.)
  1. Avic. Met. 243, 57: hic enim sunt comparationes … quae sunt proximae animae ad agendum de illis

    Marm. 160, 19: فإن ههنا مناسبات … كلها قريبة المنال من النفس

  1. 1 Avic. Met.

كلها قريبة المنال من النفس – quae sunt proximae animae ad agendum de illisAvic. Met. 160 / 243

13.

أتىatā (+ bi)

v. ʾtyto offer s.th.
  1. Ibn Tum. 111d, 33: aut consuetas agit [ sc. professor epistole ] operationes, ut commedere [ sic ] et bibere

    Goldz. 238, 12: اما ان يأتي [sc. مدعى الرسالة] بالافعال المعتادة كالاكل والشرب

  1. 1 Ibn Tum.

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: