apprehendere
أدركadraka
v. drk – to apprehend, to grasp, to perceive-
Avic. An. vol. I 33, 99: Similiter etiam sensus hic dicitur vis quae apprehendit sensibilia
Rahm. 14, 4: وكذلك الحسّ هاهنا يقع على القوة التى تدرك بها المحسوسات على سبيل قبول أمثلتها والانفعال منها
-
Avic. An. vol. II 133, 34: si apprehendit intellectus, non apprehendit nisi ex hoc quod est similitudo inter hunc et illa in potentia
Rahm. 238, 15: فإن أدركه عقل فإنما يدركه لأنه بالإضافة إليه بالقوة
-
Avic. Met. 148, 71: quod homo mensurat unamquamque rem per hoc quod ipse habet sensum et scientiam et per eas apprehendit quicquid est
Marm. 101, 9: إن الإنسان يكيل كل شىء، لأن له العلم والحس، وبهما يدرك كل شىء
-
Avic. Met. 527, 15: Si autem non habet esse, tunc hic est secretum quod nos non apprehendimus
-
Aver. Ep. Parv. 193ra27: non enim apprehendunt intentionem coloris nisi abstractam a materia
-
Aver. Iunior §29: Et propter hoc intelligencia operans nichil aliud est quam res apprehensa vel apprehendens in actu, scilicet res que sit expoliata ab universalitate sicut apprehendit sensus
Burn.: ولذلك ليس اتصالنا بالعقل الفّعال شيئًا غير ان ندرك بالفعل شيئًا مُجَرَّدًا بالكلية مثل ما ندركه بالحسّ
-
Aver. Iunior §33: Et iste intellectus qui est in actu quem homo in fine apprehendit, et iste est intellectus qui vocatur quesitus
Burn.: وهذا العقل الذي بالفعل الذي يُدرِكه الانسان بأخرَةِ وهو الذي يسمى المستفاد
- 127 Avic. An.
- 19 Avic. Met.
- 1 Aver. Ep. Parv.
- 2 s.v. daraka Aver. Iunior
إدراكidrāk (pl. idrakāt)
n. drk – perception, apprehension, perceiving-
Avic. An. vol. I 21, 52: Ea autem quae adveniunt ex anima, quaedam sunt quemadmodum motus, et quaedam sunt quemadmodum sentire et apprehendere
Rahm. 7, 13: لأن الأمور الصادرة عن النفس منها ما هو من باب الحركة ومنها ما هو من باب الإحساس والإدراك
-
Avic. An. vol. II 74, 63: sed cum apprehenderit aliquid quod est noxium, sequitur passio quae vocatur anxietas
Rahm. 204, 14: ويتبع إدراكه للأشياء المؤذية انفعال يسمى الضجر
-
Avic. Met. 155, 00: albedo cuius natura est ut apprehendatur erit sic quod non refugiet apprehendi propter ultimam parvitatem sui
Marm. 105, 17: ويكون البياض الذى من شأنه أن يدرك إلا أن يعجز عن إدراكه للقلة الفاحشة
-
Avic. Met. 514, 58: ex hoc quod iam probatum est apud eos de natura animae esse ut apprehendat quidditatem universitatis per adeptionem ignoti
Marm. 352, 17: وذلك عندما يبرهن لهم أن من شأن النفس إدراك ماهية الكل بكسب المجهول
-
Aver. Iunior §18: et hoc est apprehendere suam proprietatem quousque sit esse istius intellectus sive intelligencie operantis, sicut est esse aliarum intelligenciarum abstractarum
Burn.: الذي ادراكه ذاته حتى يكون الحال في هذا العقل كالحال في سائر العقول المفارقة
- 48 Avic. An.
- 3 Avic. Met.
- 1 s.v. daraka Aver. Iunior
إدراك ماهية الكل – ut apprehendat quidditatem universitatisAvic. Met. 352 / 514
مدركmudrak (pl. mudrakāt)
nominalized pass. part. drk – apprehended thing, perceived thing, object of apprehension-
Avic. An. vol. II 8, 2: Usus autem est ut id quod apprehendit sensus vocetur forma et quod apprehendit aestimatio, vocetur intentio
Rahm. 167, 4: وقد جرت العادة بأن يسمى مدرك الحسّ صورة ومدرك الوهم معنى
-
Avic. An. vol. II 8, 4: Thesaurus autem eius quod apprehendit sensus est virtus imaginativa
Rahm. 167, 5: فخزانة مدرك الحسّ هى القوة الخيالية
-
Avic. Met. 512, 98: anima enim rationalis plura numero apprehendit
Marm. 351, 3: فإن النفس النطقية أكثر عدد مدركات
- 2 s.v. mudrik Avic. An.
- 1 Avic. Met.
بأن يسمى مدرك الحسّ صورة – ut id quod apprehendit sensus vocetur forma Avic. An. 167 / vol. II 8
مدركmudrik
act. part. drk – apprehending, perceiving-
Avic. An. vol. II 96, 2: impossibile est autem ut quicquid apprehendit per instrumentum, apprehendat instrumentum suum quo apprehendit
Rahm. 218, 8: لا يجوز أن يدرك المدرك بالآلة آلته فى الإدراك
-
Avic. An. vol. II 133, 31: sed intellectus apprehendit privationem ex hoc quod ipse fuit habens privationem
Rahm. 238, 14: فيكون مدرك العدم من حيث هو عدم
- 2 Avic. An.
المدرك بالآلة – quicquid apprehendit per instrumentum Avic. An. 218 / vol. II 96
أخذaḫaḏa (+ acc.)
v. ʾḫḏ – to apprehend, to grasp; to take hold of-
Avic. An. vol. I 119, 22: eo quod particulariter apprehendit eam et secundum propriam materiam
Rahm. 61, 3: لأنه يأخذها جزئية وبحسب مادة مادة
-
Avic. An. vol. II 134, 41: Dicemus quod anima intelligit eo quod apprehendit in seipsa formam intellectorum nudorum a materia
-
Avic. Met. 451, 39: et deinde intelligit [ sc. intellectus ] permutationem de termino ad terminum et apprehendit illos motus et eorum terminos, modo intelligibili
Marm. 310, 3: ثم يعقل [sc. عقل] انتقاله من حد إلى حد، ويأخذ تلك الحركات وحدودها بنوع معقول
-
Nico. Plan. §175: cum enim aquam salsam apprehenderit calor, subtiliabuntur partes eius
Dross.: وذلك ان الماء المالح اذا اخذته السخونة لطفت اجزاؤه
- 7 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
أخذaḫḏ
n. ʾḫḏ – grasping, apprehending (n.)-
Avic. An. vol. I 94, 16: Si autem fuerit nuda in se, apprehendere suam formam in se facilius erit
Rahm. 48, 2: فإن كانت مجردة بذاتها فأخذها لصورتها فى نفسها أسهل
-
Avic. An. vol. I 114, 54: sed, si apprehendere est apprehendere rem materialem, tunc apprehendere est apprehendere formam alicuius abstractam a materia aliqua abstractione
Rahm. 58, 5: فإن كان الإدراك إدراكا لشىء مادى فهو أخذ صورته مجردة عن المادة تجريدا ما
- 3 Avic. An.
نالnāla
v. nyl – to attain-
Avic. An. vol. I 118, 7: Sed aestimatio parum transcendit hunc ordinem abstractionis, eo quod apprehendit intentiones materiales quae non sunt in suis materiis
Rahm. 60, 11: وأما الوهم فإنه قد يتعدى قليلًا هذه المرتبة في التجريد لأنه ينال المعاني التي ليست هي في ذاته بمادية
-
Avic. An. vol. II 39, 45: scilicet quod memoria per seipsam naturaliter apprehendit hoc
Rahm. 184, 17: فإن الذكر لذاته ولجبلّته ينال ذلك
-
Avic. Met. 364, 10: quia intellectus apprehendit intellecta quae sunt in mundo sine consideratione eius cui adiunguntur
Marm. 247, 7: أن المعقولات الموجودة فى العالم لما كان العقل ينالها من غير أن يتعرض لما يقارنها
-
Avic. Met. 457, 58: Restat igitur ut bonitas inquisita per motum sit existens per se cuius natura non est ut apprehendatur
Marm. 313, 17: فبقى أن يكون الخير المطلوب بالحركة خيرًا قائمًا بذاته ليس من شأنه أن ينال
- 6 Avic. An.
- 3 Avic. Met.
أفادafāda
v. fyd – to acquire-
Kindi Int. DG 3, 11: cumque apprehendit eam anima, tunc ipsa est in anima
Rīda 354, 6: فإذا أفادتها النفسُ فهى فى النفس
-
Kindi Int. DG 3, 12: sed non apprehendit eam nisi quia ipsa prius erat in anima in potentia
Rīda 354, 7: وإنما تفيدها النفس، لأنها فى النفس بالقوة
- 2 Kindi Int. DG
باشرbāšara (+ acc.)
v. bšr – to apply o.s. to, to come into contact with-
Kindi Int. DG 3, 13: cum igitur apprehendit eam anima, fit in anima in effectu
Rīda 354, 7: فاذا باشرتها النفسُ صارت فى النفس بالفعل
-
Kindi Int. DG 5, 6: scilicet quod anima cum apprehendit intellectum
- 2 Kindi Int. DG
تصوّرtaṣawwara
v. ṣwr – to conceive, to apprehend-
Avic. An. vol. II 133, 29: Privationes quoque non apprehendit intellectus in effectu absolute
Rahm. 238, 12: والأعدام لا يتصورها العقل وهو بالفعل مطلقا
- 1 Avic. An.
عقلʿaqala
v. ʿql – to conceive, to comprehend-
Avic. An. vol. II 53, 69: intellectus apprehendit albedinem et nigredinem simul uno tempore
Rahm. 193, 19: العقل يعقل السواد والبياض معا فى زمان واحد
- 1 Avic. An.
لحظlaḥaẓa
v. lḥẓ – to note, to perceive-
Avic. An. vol. II 53, 63: sed est possibile in duabus partibus eius quas apprehendit imaginatio discretas
Rahm. 193, 14: ويمكننا ذلك فى جزئين منه يلحظهما الخيال مفترقين
- 1 Avic. An.
وقفwaqafa (+ ʿalā)
v. wqf – to come to know s.th., to comprehend s.th.-
Avic. An. vol. II 38, 33: Et per istas cautelas apprehendit aestimatio intentiones
Rahm. 184, 8: وهذه الإلهامات يقف بها الوهم على المعانى
- 1 Avic. An.
ضبطḍabṭ
n. ḍbṭ – grasping, comprehending (n.)-
Avic. An. vol. I 11, 26: si enim hanc interruptionem faceremus, fieret nobis arduum ac difficile apprehendere scientiam de anima
Rahm. 2, 4: أن هذا التبتر مما يوعر ضبط علم النفس
- 1 Avic. An.
قبولqabūl
n. qbl – intellectual reception-
Avic. An. vol. II 97, 28: Assiduitas enim suae actionis et formandi ea quae sunt difficilia, acquirit ei virtutem facilius apprehendendi id quod est post illa debilius illis
Rahm. 219, 6: فإن إدامتها [sc. القوة العقلية] للعقل وتصورها للأمور التى هى أقوى يكسبها قوة وسهولة قبول لما بعدها مما هو أضعف منها
- 1 Avic. An.
اكتسبiktasaba
v. ksb – to acquire-
Avic. An. vol. II 146, 96: ipsa intelligibilia quae apprehendunt et deinde convertuntur ab illis ad alia
Rahm. 245, 6: والمعقولات التى تكتسبها وتذهل عنها إلى غيرها
- 1 Avic. An.
تلقّىtalaqqā
v. lqy – to receive-
Avic. An. vol. II 81, 90: Id de quo nulla est dubitatio hoc est: quod in homine est aliqua substantia quae apprehendit intelligibilia recipiendo
Rahm. 209, 16: لا شك فيه أن الإنسان فيه شىء وجوهر ما يتلقى المعقولات بالقبول
- 1 Avic. An.
ظفرẓafira (+ bi)
v. ẓfr – to attain s.th.-
Avic. Met. 476, 36: Iam autem nosti ex his quae diximus in disciplinalibus quantum apprehendimus de numero earum
Marm. 326, 4: وقد علمت من كلامنا فى الرياضات مبلغ ما ظفرنا به من عددها
- 1 Avic. Met.
أتىatā (+ acc.)
v. ʾty – to arrive at-
Avic. An. vol. I 248, 17: quia oportet ut visus apprehendat formam uniuscuiusque speculi semel
Rahm. 138, 6: بل يجب أن يأتى البصر صورة كل مرآة مرة
- 1 Avic. An.
وصلwaṣala (+ ilā)
v. wṣl – to arrive at-
Avic. An. vol. I 151, 89: Iam autem nosti quod omne medium ex permutatione apprehenditur
Rahm. 79, 14: وقد علمت أن كل متوسط يوصل إليه بالاستحالة
- 1 Avic. An.
شملšamila (or: šamala)
v. šml – to affect, to extend over-
Albu. Coni. tr. V, li. 142, corr. ref. tr. VIII, li. 142, version c, see fn. 65: Quod si fuerit in medio celi, significat quod impedimento apprehendet terram orientis et occidentis
Yama.: فإن كانت في وسط السماء دلّت على أنّ الآفة تشمل أرض الشرقية والغربية
- 1 Albu. Coni.
لاحlāḥa
v. lwḥ – to appear-
Avic. Met. 5, 92: quod de hoc apprehendisti in naturalibus erat extraneum a naturalibus
Marm. 4, 16: والذى لاح لك من ذلك فى الطبيعيات كان غريبا عن الطبيعيات
- 1 Avic. Met.
جعلǧaʿala (+ fī)
v. ǧʿl – to place inside of, to put into-
Nico. Plan. §120: quando folia masculi in illa fuerint apprehensa
Dross.: اذا جعل فيها من طلع الذكر
- 1 Nico. Plan.
اذا جعل فيها – quando … in illa fuerint apprehensa Nico. Plan. §120