comparatio

1.1

قياسqiyās

n. qyscomparison; relation; inference; syllogism
  1. Thab. Ann. §20: et verificavimus comparationem illius stelle fixe

  2. Avic. An. vol. I 12, 38: similiter etiam est dispositio animae animalis ad comparationem hominis et ceterorum animalium

  3. Avic. An. vol. II 47, 74: aut esset aliquid quod haberet ex comparatione receptae materiae

  4. Avic. Met. 14, 53: sed, comparatione naturae entis absolute, est quiddam accidentale ei

  5. Avic. Met. 57, 84: Ipsa vero argumentatio non est in se argumentatio cuius iudicium debeat concedi, sed est argumentatio in comparatione

  6. Alpet. ch. 1 §7: Et videmus Solem et Lunam et stellas erraticas moveri motibus diversis sine equalitate unius ad alterum, nisi quia omnes in comparatione ad motum generalem moventur ad orientem

    Gold. 3r, 3: ورأينا الشمس والقمر والنجوم المُتحيرة … وأنها كُلّهَا بالقياس إلى حركة الكُل يتحرك إلى المشرق

  7. Aris. Anim. III 753b15: et quomodo est comparatio illarum rerum ad invicem et post sustentationem animalis

  8. Aris. Anim. III 787a12: quoniam dicitur simpliciter et dicitur secundum comparationem ad invicem

  9. Alhaz. Opt. 33, 22: sed electio rei pulchrioris non est, nisi per comparationem alterius ad alterum

    Sabra II 32a, 11: إلا بقياس أحدهما بالآخر

  10. Alhaz. Opt. 51, 58: Quantitates ergo visibilium non comprehenduntur, nisi per distinctionem et comparationem

    Sabra II 85b, 9: فمقدار المبصرات إنما يدرك بالتمييز والقياس

  11. Aris. Phys. VII 58, 10 (248b15): Deinde si hoc non est huiusmodi, dupla ratio eadem erit; est enim comparatio binarii ad unum

  12. Aris. Phys. VII 67, 18 (249a25): Aequivocorum autem alia maxime distant, alia quodam modo sunt similia, alia vero propinqua sibi aut in genere aut in comparatione

  13. Avic. Gen. 45, 35: non ergo aliud eorum est prius alio in his quae sunt inter ea, nec in comparatione generati

  14. Avic. Gen. 65, 2: Ignis ergo et terra erunt unum simul diminute et erit terra, in comparatione puri ignis, et ignis, in comparatione terrae purae

  15. Avic. Qual. 14, 13: immo conservantur maria propter flumina quae infunduntur in eis ab altis cacuminibus elevatis per comparationem ad mare

  16. Avic. Qual. 84, 88: Ex hoc ergo probatur quod comparatio quam dixerunt non est comparatio dispositionis vel aptitudinis

    Qass. 260, 6: فبين أن قياس ما قيل ليس قياس الاستعداد

  1. 1 Thab. Ann.
  2. 46 Avic. An.
  3. 25 Avic. Met.
  4. 1 s.v. tanassub Alpet.
  5. 4 Aris. Anim. III
  6. 7 Alhaz. Opt.
  7. 2 Aris. Phys. VII
  8. 18 Avic. Gen.
  9. 10 Avic. Qual.
1.2

مقايسةmuqāyasa

n. qyscomparison, comparative relation
  1. Avic. An. vol. I 183, 88: sed est quiddam quod accidit visui ex comparatione lucidioris ad minus lucidum

  2. Avic. Met. 183, 93: intelliget anima hanc comparationem incidere inter duo quae sunt in intellectu, quoniam haec comparatio est inter duo quae sunt in intellectu

    Marm. 123, 3: عقلت النفس هذه المقايسة واقعة بين موجودين فيه، إذ كانت هذه المقايسة بين موجودين فى العقل

  3. Aver. Ep. Parv. 256ra67: Et cum hoc positum est, dicamus quod longitudo et brevitas vite dicuntur multis modis; aut secundum comparationem ad genus, verbi gratia, dicere quod vegetabilia universaliter sunt longioris vite quam animalia

    Blum. 94, 3: فنقول ان طول العمر وقصره يقالان على وجوه. احدها، بالمقايسة بالجنس

  4. Aver. Ep. Parv. 256rb5: aut secundum comparationem ad individuum, verbi gratia, quod Socrates est longioris vite quam Plato

  1. 1 Avic. An.
  2. 2 Avic. Met.
  3. 4 Aver. Ep. Parv.
2.1

نسبةnisba

n. nsbrelation
  1. Avic. An. vol. I 12, 36: quia comparatio animalium ad hanc animam eadem est quae comparatio vegetabilium

  2. Avic. An. vol. II 10, 21: Et aliquando perveniet ab intentione ad formam, et memoria habita non habebit comparationem ad id quod est in thesauro retinendi

    Rahm. 168, 1: فيكون المتذكر المطلوب ليس له نسبة إلى ما فى خزانة الحفظ

  3. Avic. Met. 20, 72: quoniam comparatio huius scientiae ad alias scientias particulares est sicut comparatio eius cuius cognitio inquiritur in hac scientia ad id cuius cognitio inquiritur in aliis scientiis

  4. Avic. Met. 526, 1: Comparatio autem rogandi ad acquirendam illam virtutem est sicut comparatio cogitationis ad acquirendam manifestationem rei

  5. Alpet. ch. 2 §18: et fecit [ sc. Tholomeus ] hoc nos scire quantitatem sue magnitudinis ad comparationem terre

  6. Avic. Gen. 12, 47: Dicentes autem de vapore inducti sunt propterea quia credunt quod est aliquod corpus habens rationem medii per comparationem ad elementum

  7. Avic. Gen. 18, 60: Nam talis est comparatio corporum ad superficies sicut superficierum ad lineas

    Qass. 93, 1: وذلك لأن نسبة الأجرام إلى السطوح هى كنسبة السطوح إلى الخطوط

  8. Avic. Qual. 30, 6: non dicimus esse necessarium quod comparatio ambarum quantitatum sit secundum comparationem qualitatis additae super primam qualitatem

  9. Avic. Qual. 30, 97: sequeretur quod comparatio frigiditatis aquae maris in comparatione ad aliam aquam esset secundum proportionem magnitudinis ad magnitudinem

  1. 70 Avic. An.
  2. 85 Avic. Met.
  3. 1 s.v. tanassub Alpet.
  4. 23 Avic. Gen.
  5. 4 Avic. Qual.
2.2

مناسبةmunāsaba

n. nsbrelation, correspondence
  1. Avic. An. vol. II 28, 88: et demonstrabitur tibi quod animae humanae maiorem habent comparationem cum substantiis angelicis quam cum corporibus sensibilibus

    Rahm. 178, 17: وإن الأنفس البشرية أشد مناسبة لتلك الجواهر الملكية منها للأجسام المحسوسة

  2. Avic. An. vol. II 31, 30: quae aliquando operantur formam in imaginatione secundum comparationem eorum et comparationem animarum ipsorum

    Rahm. 180, 6: فإنها قد توقع بحسب مناسباتها ومناسبات نفوسها صورا فى التخيل

  3. Avic. Met. 28, 30: et quae est dispositio compositae substantiae, et quomodo est dispositio utriusque secundum suas definitiones, et quam comparationem habent inter se definitiones et definita

    Marm. 20, 2: وكيف مناسبة ما بين الحدود والمحدودات

  4. Avic. Met. 85, 96: forma etiam glebeitatis non est debita plagae nisi cum motione habuerit comparationem cum illa plaga

  1. 8 Avic. An.
  2. 19 Avic. Met.
2.3

نُسبnusiba

pass. v. nsbto be related to
  1. Fara. Int. li. 229: et tunc pervenies ad id quod est simile stellis secundum comparacionem tue ereccionis a materiis hylearibus

    Bouy. 24, 3: انتهى الى ما هو شبيه بالتخوم والحد الذى اليه تنتهى الاشياء التى تنسب الى الهيولى والمادة

  2. Alpet. ch. 1 §22: et comparatio unius ad alterum in posterioratione est propter incurtationem

    Gold. 6r, 12: وإن يُنْسَب بعضها إلى التقصير عن بعض

  3. Alpet. ch. 1 §23: quia motus in longitudine potuit dici rationabiliter in sua comparatione, et est incurtatio

  1. 1 s.v. nisba Fara. Int.
  2. 2 s.v. tanassub Alpet.

وإن يُنْسَب بعضها … عن بعض – et comparatio unius ad alterumAlpet. 6r / ch. 1 §22

2.4

نسبة وقياسnisba wa-qiyās

n. + n. nsb qysrelation and comparison
  1. Avic. An. vol. I 93, 1: quia anima humana, sicut postea scies, est una substantia, habens comparationem ad duo, quorum unum est supra eam et alterum infra eam

    Rahm. 47, 8: لأن النفس الإنسانية كما يظهر من بعد جوهر واحد وله نسبة وقياس إلى جنبتين

  1. 1 Avic. An.
2.5

منسوبmansūb (+ ilā)

pass. part. nsbrelated to
  1. Avic. Met. 490, 38: Et huius etiam diversitatis comparatio ad omnes materias una est

    Marm. 335, 20: وذلك الاختلاف أيضًا منسوب إلى جميع المواد نسبة واحدة

  1. 1 Avic. Met.

وذلك الاختلاف أيضًا منسوب إلى جميع المواد – Et huius etiam diversitatis comparatio ad omnes materiasAvic. Met. 335 / 490

3.1

إضافةiḍāfa (+ ilā)

n. ḍyfaddition to; relation to
  1. Mesue Aph. A §65: Labor et exercitium quiddam doloris est: unde in eo positi non dolent pluribus morbis, illaboriosi etenim sunt ad comparationem illius laboris nisi cum dolor morbi laborem excesserit

    Troup.: التعب والرياضة ألم من الآلام، ولذلك أصحابها لا يألمون لأكثر العلل لأنها غير مؤلمة لهم باضافتها الى تعبهم ونصبهم الا حتى يكون ألم العلة زائدا على ألم تعبهم

  2. Kindi Grad. 277, 24: Dico ergo quod equale in medicinis, quod secundum comparationem quam habet ad humanam speciem equalem vocatur equale

    Gauth. 14, 9: ونسمى معتدلا فى الادوية ما يسمى معتدلا على طريق الاضافة الى النوع الانسانى

  3. Kindi Grad. 280, 29: Virtutes autem contrarias virtutibus …, si denominaverimus secundum modum comparationis excedentium

  1. 1 Mesue Aph. A
  2. Kindi Grad.
3.2

أمر مضافamr muḍāf (pl. umūr muḍāfa)

n. + pass. part. ʾmr ḍyfrelative thing
  1. Aver. MC Gen. 162vb7: quoniam tactus, quia est secundum comparationem, necesse est ut notet in rei veritate quod utrunque est tangens et tactum

    Eich. 56, 14: وذلك أنّ التماسّ لمّا كان من الأمور المضافة، وجب أن يدلّ بالحقيقة على أنّ كلّ واحد منهما ماسّ وممسوس

  1. 1 Aver. MC Gen.
4.1

حالḥāl

n. ḥwlcondition, state
  1. Avic. Met. 113, 96: sicut hoc quod comparatio navis ad rectorem et civitatis ad regem una est

  2. Avic. Met. 485, 28: et ob hoc, calor ignis non calefacit quidlibet, sed quod fuerit obvians suo corpori vel secundum comparationem sui corporis

    Marm. 332, 7: ولهذا السبب فإن النار لاتسخن حرارتها أى شىء اتفق بل ما كان ملاقيًا لجرمها، أو من جسمها بحال

  1. 2 Avic. Met.
4.2

حالةḥāla

n. ḥwlstate
  1. Avic. Met. 113, 97: hae enim duae comparationes consimiles sunt

    Marm. 78, 9: فإن هاتين حالتان متفقتان

  1. 1 Avic. Met.
5.

علاقةʿalāqa

n. ʿlqrelation
  1. Avic. An. vol. I 27, 34: quia tractare de anima secundum hoc quod est anima, est tractare de ea secundum quod habet comparationem ad materiam et ad motum

    Rahm. 11, 3: لأن النظر فى النفس من حيث هى نفس نظر فيها من حيث لها علاقة بالمادة والحركة

  1. 1 Avic. An.
6.

حسبḥasab

n. ḥsbaccordance
  1. Avic. Gen. 62, 54: et tunc secundum veritatem caro non esset caro, sed esset in comparatione visus quorundam hominum et non aliorum

    Qass. 127, 8: فلا يكون حينئذ اللحم بالحقيقة لحمًا؛ بل بحسب رؤية إنسان دون إنسان

  1. 1 Avic. Gen.
7.

نظيرnaẓīr

nominalized adj. nẓrcorresponding (n.)
  1. Ps.-Aris. Caus. ch. XXIV §185: Illa ergo comparatio est formatio eius et ipsius complementum simul

    Bad. 25, 11: فذلك النظير هو تصويره وتمامه معًا

  1. Ps.-Aris. Caus.
8.

فصلfaṣl

n. fṣldifferentiation
  1. Aris. Anim. II 644a22: Et ista comparatio non est facilis in omnibus differentiis generum

    Kruk: وليس هذا الفصل يسيرا

  1. 1 Aris. Anim. II
9.

صفةṣifa

n. wṣfway, manner
  1. Albu. Intro. JS 190, 535: Iam itaque patuit nobis per hanc comparationem quod fortitudo planetarum sit in medietate signorum

    Lemay 319, 297: فقد تبيَّن لنا بهذه الصفة أنَّ قوة الكواكب في إنصاف البروج

  1. 1 Albu. Intro. JS

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: