comprehensio

1.1

إدراكidrāk

n. drkperception, (power of) apprehension; perceiving, grasping (n.)
  1. Kindi Som. 16, 9: est comprehensio eius debilior quam comprehensio illius, cui non sunt instrumenta

    Rīda 298, 4: فيكون إدراكه أضعف من إدراك التى لا آلات ثوانٍ لها

  2. Ps.-Fara. Flos 316: Credulitatis autem quedam est cuius comprehensio non est possibilis dum non comprehenduntur ante eam res alie

    Cruz Her. li. 18: ومن التصديق ما لا يمكن إدراكه ما لم يُدْرك قبله أشياء أخر

  3. Avic. An. vol. I 22, 66: quia anima ex potentia qua perficitur in animali comprehensio rei est perfectio

  4. Ibn Tum. 113a, 3: et qualitate eos privavit et hiis quidem quibus defficiunt significationes, et non comprehendunt comprehensiones

  5. Ibn Tum. 113a, 23: Laudetur ille cui testimonium per[h]ibent signa, quod nulla comprehenditur comprensione

    Goldz. 243, 14: سبحان من شهدت الدلالات والآيات بانه لا تحيط به الادراكات

  6. Aver. MC Gen. 158va2: et opinabantur quod comprehensio a nobis non est nisi secundum sensum

  7. Aver. Ep. Parv. 191vb50: Et manifestum est quod istud instrumentum est necessarium in comprehensione istarum virtutum

  8. Aver. Ep. Parv. 203ra1: Utrum autem ista comprehensio sit in tribus temporibus est consyderandum

    Blum. 88, 4: واما هل يكون هذا الادراك فى الامور الثلاثة، اعنى الماضية والحاضرة والمستقبلة

  9. Alhaz. Opt. 30, 59: non est comprehensio solo sensu, sed est comprehensio per rationem

    Sabra II 22a, 25: ليس هو إدراكًا بمجرد الحس وإنما هو إدراك بالاستدلال

  10. Alhaz. Opt. 67, 42: Et quia hoc est declaratum, dicamus quod comprehensio visibilium erit secundum duos modos, qui sunt comprehensio superficialis et comprehensio per intuitionem

    Sabra II 132a, 13: إن إدراك البصر للمبصرات يكون على وجهين، إدراكًا بالبديهة وإدراكًا بالتأمل

  1. 1 Kindi Som.
  2. 1 Ps.-Fara. Flos
  3. 1 Avic. An.
  4. 2 Ibn Tum.
  5. 1 Aver. MC Gen.
  6. 36 Aver. Ep. Parv.
  7. 13 et passim Alhaz. Opt.
1.2

دركdarak

n. drkattaining, reaching (n.)
  1. Aris. Anim. III 736b7: Et debemus nos inquirere comprehensionem illius secundum nostram potestatem

    Brug.: وينبغى لنا ان نبسط ونطلب درك ذلك بقدر قوّتنا

  2. Aris. Anim. III 765b5: Sed iste sermo est similis sermoni illorum qui appropinquant comprehensioni causae ex remot

  1. 2 Aris. Anim. III
1.3

مدركmudrak (pl. madārik)

n. drkobject of perception, perceptible (n.)
  1. Aver. Ep. Parv. 201vb30: Et ille alie comprehensiones, licet non sint vise, tamen sunt valde famose

    Blum. 66, 10: والمدارك الاخر، وان لم نشاهدها، فهى مشهورة جدًا

  1. 1 Aver. Ep. Parv.
2.

إحاطةiḥāṭa (+ bi)

n. ḥwṭcomprehension, understanding
  1. Albu. Intro. JS 18, 601: immo erit ex brevitate scientie multorum qui aspiciunt in hoc magisterio a comprehensione scientie eius

    Lemay 16, 339: بل إنَّما ذلك من تقصير علم كثير من أهل النظر في هذه الصناعة عن الإحاطة بعلمها

  2. Albu. Intro. JS 93, 251: Sed quedam significationum eorum sunt apparentes super res quarum inventio atque comprehensio possibile est

    Lemay 159, 132: تكون ظاهرةً على أشياء يمكن وجودها والإحاطة بها

  3. Kindi Som. 12, 17: Dico ergo quod cognitio eius, quod accidit rei, non est nisi post comprehensionem scientiae quidditatis rei

    Rīda 294, 1: إنّ معرفة ما يعرض للشىء إنما تكون بعد الإحاطة بعلم مائيّة الشىء

  4. Avic. Met. 472, 44: sed ibi est eius comprehensio quod fit et cognitio qualiter est in eis ordinatio et bonitas

  1. 2 Albu. Intro. JS
  2. 1 Kindi Som.
  3. 1 Avic. Met.
3.

علمʿilm

n. ʿlmknowledge
  1. Aris. Anim. II 644b34: Et comprehensio illius partis parvae plus diligitur ab amatore quam comprehensio aliarum partium multarum quas non diligit, quamvis sint magnae

    Kruk: وعلم ذلك الجزء الصغير احب اليه [sc. العاشق] من علم اجزاء أخر كثيرة لا رغبة له فيها

  1. 2 Aris. Anim. II
4.

اعتقادiʿtiqād

n. ʿqdfirm belief, conviction
  1. Avic. An. vol. I 68, 60: sicut dubitatio differt a sententia in hoc quod dubitatio est privatio comprehensionis alterius contradictoriarum

    Rahm. 33, 11: فإن الشك عدم اعتقاد من طرفى النقيض

  2. Avic. An. vol. I 68, 61: sententia vero est certa comprehensio unius contradictoriarum, et sicut moveri et quiescere

  1. 2 Avic. An.
5.1

حاصلḥāṣil

n. ḥṣlgist
  1. Kindi Int. GC 1, 10: comprehensio quidem sermonis Platonis et sermonis discipuli eius Aristotelis est, quod ratio est secundum quatuor species

    Rīda 353, 8: إذ كان حاصلُ قول أفلاطن فى ذلك قولَ تلميذه أرسطالس؛ فلنقُلْ فى ذلك على السبيل الخبرى

  1. 1 s.v. qawl Kindi Int. GC
5.2

تحصيلtaḥṣīl

n. ḥṣlobtaining (n.)
  1. Alpet. ch. 2 §17: et mirabar de hoc quod dixit asserendo de colligantia motuum stellarum … et de comprehensione temporum suarum mutationum et suarum reversionum

    Gold. 10v, 5: وأستغرب ما أتى به من … تحصيل ازمان نقلتها [sc. الكواكب] وعوداتها

  1. 1 Alpet.
6.

حصر وإحاطةḥaṣr wa-iḥāṭa

n., pleonasm ḥṣr ḥwṭencompassment and enclosure
  1. Anar. 13, 11: sicut fit in aliis figuris, tamen flexio illa et inclinatio est aliqua comprehensio

    Arnz. 16, 8: كما يحضر للاشكال فإن ذلك الانحناء والميل هو حصر ما واحاطة

  1. 1 Anar.
7.

سبارsibār (+ li)

n. sbrexploring of (n.)
  1. Aver. MC Gen. 158rb66: Et accidit eis hoc accidens quia estimabant quod nulla comprehensio est hic in cognitione rerum preter sensum

    Eich. 26, 5: ظنّوا أنّه لا سبار هاهنا لمعرفة الأشياء إلّا الحسّ

  1. 1 Aver. MC Gen.
8.

استيفاءistīfāʾ

n. wfyexhaustive treatment
  1. Thab. Fig. GC §16, Bjö. 8, 20: Et neque completur demonstratio eius quod Ptholomeus probare voluit de hac figura nisi comprehensione scientiae earum

    Lorch 48, 40: ولا يتم برهان بطلميوس لما أراد برهانه من هذا الشكل إلا باستيفاء علمها

  1. 1 s.v. satīf Thab. Fig. GC
9.

إحصاءiḥṣāʾ

n. ḥṣyenumeration
  1. Thab. Fig. GC §12, Bjö. 7, 29: Distinctio autem harum rerum et earum allatio vel comprehensio non fuit Ptholomeo necessaria

    Lorch 46, 28: وأما تصنيف هذه الأشياء وإحصاؤها فلم يكن واجبًا على بطلميوس

  1. 1 s.v. ʿilm Thab. Fig. GC
10.

احتقانiḥtiqān

n. ḥqnretaining (of water), congestion
  1. Nico. Plan. §194: Similiterque lutum ingenuum cito plantam unctuosam producit et comprehensio humoris eius in aqua dulci

    Dross.: وكذلك الطين الحر يسرع فيه النبات الدهنى لاحتقانه، ورطوبته فى الماء العذب

  1. 1 Nico. Plan.
11.

شدّةšidda

n. šddintensity
  1. Avic. An. vol. I 68, 57: quoniam opinio aliquis sensus est, sed differt a certitudine in firmitudine et comprehensione

    Rahm. 33, 9: فإن الظن اعتقاد ما يخالف اليقين بالتأكيد والشدة

  1. 1 Avic. An.

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: