show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
خرج ḫaraǧa
alienare
– for ḫaraǧa: (+ ʿan) to separate from (intr.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 54, 22: taliter quod sensus non potest eas dividere post commixtionem earum, divisione tali quod alienet partes ab esse theriacae
Qass. 120, 9: ثم لا يقدر بعد امتزاجها على أن يقسمها الحس، البتة، قسمة بحيث تخرج الأقسام عن الترياقية؟
- 1 s.v. aḫraǧa Avic. Gen.
decidi
– for ḫaraǧa: to come out, to emanate show/hide quotes-
Aris. Anim. II 641b31: Tamen etiam causa anterior quam sperma est illud a quo deciditur sperma, quoniam sperma est generatio et complementum et substantia
Kruk: ولكن ايضا علة اقدم من الزرع الذى منه يخرج الزرع من اجل ان الزرع ولاد والتمام جوهر
- 1 Aris. Anim. II
ducere
– for ḫaraǧa: to draw, to protract (e.g. a line) (geom.) show/hide quotes-
Thab. Ann. §53: et ducam diametrum EAZDG
-
Thab. Ann. §88: Et ducemus diametrum ADEG
Morel. 52, 5: ونخرج قطر .ا د ج.
- 3 Thab. Ann.
egredi
– for ḫaraǧa: to go out, to leave, to come out (+ min: from); (+ ʿan) to depart from, to exceed s.th. show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 226: Quod si non continuatur priusquam a signo suo egrediatur cum Saturno, erit hoc nocibilius ad hoc
Yama.: فإن لم يتّصل بزحل قبل أن يخرج من برجه كان أضعف لذلك
-
Kindi Int. GC 4, 15: et omne quod est rei potentia non egreditur ad actum per essentiam eius
Rīda 356, 7: وكل ما كان لشىء بالقوة فليس يخرج إلى الفعل بذاته
-
Anar. 20, 1: linea enim EG non egreditur arcum BAD neque retrahitur infra ipsum
Arnz. 28, 6: إذ كان لا يخرج خطّ .ه ج. 〈عن قوس .ب ا د. ولا يقصر عنها في داخلها.〉
-
Avic. An. vol. I 213, 41: sed, cum egreditur [sc. radius ] et coniungitur aeri lucido
-
Avic. An. vol. I 266, 00: hoc enim est plus adiuvans ad certificandum eius formam, quam ut videns egrediatur ab oculo et diffundatur in latitudinem
-
Avic. Met. 109, 22: unitas … egreditur enim ab unitate continuitatis ad unitatem aggregationis
-
Avic. Met. 412, 57: nec aliquid generis sui esse [sc. necesse esse ] egreditur ab esse eius ad aliud a se, sicut egreditur ab alio a se, verbi gratia ab homine
Marm. 283, 11: ولا شىء من جنس وجوده خارجاً عن وخوده يوجد لغيره، كما يخرج فى غيره، مثل الإنسان
-
Nico. Plan. §140: Ideo nihil ab ipsis [sc. mineris ] praeter ipsa egreditur, ut ab animali et planta superflua quaedam
-
Nico. Plan. §210: egredieturque viscositas fructus
-
Avic. Qual. 66, 43: Et quod comprimitur et constringitur est a quo egrediuntur aliqua et egrediuntur aquositas et aeritas
Qass. 246, 3: والمنعصر يتطامن بخروج شىء منه، ويخرج منه دائما، إما مائية وإما هوائية
- 1 Albu. Coni.
- 1 Kindi Int. GC
- 1 Anar.
- 7 Avic. An.
- 2 Avic. Met.
- 5 Nico. Plan.
- 1 Avic. Qual.
emitti
– for ḫaraǧa: to go out show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 40, 91: propter restitutionem aliorum eiusdem generis loco eorum atomorum qui emissi sunt
Rahm. 18, 2: بإدخال بدل ما يخرج من ذلك الجنس من الهباء التى هى الأجرام التى لا تتجزأ
- 1 Avic. An.
esse
– for ḫaraǧa: to result, to emerge show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 376: pone quod fuerit ex annis menses et dies
Yama.: فليحفظ ما خرج من السنين إلى الشهور والأيّام
- 1 Albu. Coni.
excedere
– for ḫaraǧa: to depart from, to go beyond s.th. show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 35: Cum enim motus naturales non excedant .3. divisiones
Yama.: لمّا كانت الحركات الطبيعية لا تخرج عن ثلاثة أقسام
-
Avic. An. vol. II 174, 41: in hoc enim lapsa est utraque duarum sectarum, ita quod excesserunt modum
Rahm. 263, 2: مال إليه كل واحد من الفريقين حتى خرج من الحق
- 1 Albu. Coni.
- 1 Avic. An.
excludi
– for ḫaraǧa: (+ min) to be excluded from show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 32, 91: excludetur intellectus vegetabilium ab illa universitate
Rahm. 13, 13: خرج معنى النبات من تلك الجملة
-
Avic. An. vol. I 33, 4: ita ut definitio complectatur animalia et animam caelorum, excludentur vegetabilia ab eorum universitate
- 2 Avic. An.
exiens
– for ḫaraǧa: (+ min) to come out of, to leave s.th., to issue from, to emanate from show/hide quotes-
Aris. Anim. III 721b5: et quae est natura menstrui in animalibus habentibus istam humiditatem exeuntem ab eis
Brug.: وماذا طباع الطمث فى الحيوان الذى له هذه الرطوبة وتخرج منه
-
Aris. Anim. III 761b25: Sustentatio autem quorundam animalium durae testae erit per se et quorundam per aliquam virtutem exeuntem ex eis
Brug.: فاما طباع الخزفىّ الجلد فتقويم بعضه يكون من ذاته وتقويم بعضه من قبل قوّة من القوى تخرج منها
-
Aver. Ep. Parv. 192vb49: Et isti sunt opinantes visionem esse per radios exeuntes ex oculo ad rem visam
Blum. 21, 5: وهاؤلاء هم الذين كانوا يرون ان الابصار انما يكون باشعة تخرج من العين الى الشيء المنظور اليه
-
Aver. Ep. Parv. 192vb68: Isti igitur existimaverunt quod iste linee et figure non possunt describi nisi in corpore exeunte ab oculo
-
Alhaz. Opt. 27, 45: Omnes ergo superficies planae exeuntes ab axe … erunt perpendiculares super istam superficiem
Sabra II 11b, 7: فجميع السطوح المستوية التي تخرج من السهم … تكون قائمة على هذا السطح على زوايا قائمة
- 8 Aris. Anim. III
- 4 s.v. exire Aver. Ep. Parv.
- 1 s.v. exire Alhaz. Opt.
exire
– for ḫaraǧa: (+ min) to go out, to come out, to emerge (from); to issue, to result from; to be secreted from; to withdraw from (intr.); (+ ilā l-fiʿl) to change to actuality, to be actualized; (+ ʿan) to be outside of (sc. a limit) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 104, 678: exibit [sc. aqua ] ex ipsis pedibus atque insulis et minuetur
Lemay 168, 367: ويخرج [sc. الماء] من تلك الأرجُل والجزائر وينقص
-
Albu. Intro. JS 107, 782: Et cum fuerit terra maris paucorum montium, aut fuerit mobilis [ac penetrabilis] … aut fuerit in ipsa aqua apparens quod defluit ex aquis ad eam, aut quod exit ex ea
-
Albu. Coni. tr. I, li. 168: et exibunt de hoc gradus arcus et fractiones eorum qui sunt inter utrasque coniunctiones
-
Albu. Coni. tr. VI, li. 37: et quod exierit de divisione erit quantitas ascensionis vel descensionis eius de partibus
Yama.: فما خرج من القسم كان ذلك مقدار كمّية صعودها أو هبوطها من الأجزاء
-
Alcab. diff. III, li. 46: Tres vero altiores ex quo exeunt desub radiis Solis vocantur orientales
Yama.: والثلثة الكوكب العلوية منذ تخرج من تحت الشعاع تسمّى شرقية
-
Alcab. diff. V, li. 105: mediatur quod exierit inter eos
Yama.: فلينصف ما خرج بينهما
-
Kindi Int. GC 4, 17: ergo omne quod est potentia non exit ad actum nisi per id quod est illa res actu
Rīda 356, 8: فإذن كل ما كان بالقوة فإنما يخرج إلى الفعل بآخر، هو ذلك الشىء بالفعل
-
Kindi Int. GC 6, 2: anima igitur est rationalis potentia. et est exiens ad actum per actum primum
-
Avic. An. vol. I 95, 24: Dicitur enim potentia aptitudo absoluta, a qua non exivit adhuc aliquid in effectu
-
Avic. An. vol. II 134, 49: ipsae [sc. ceterae formae ] enim per se in corpore sunt semper et in potentia in intellectu, quamvis in aliquibus rebus exeant ad effectum
-
Avic. Met. 172, 2: ut ab eo exeat linea recta
-
Avic. Met. 440, 30: quoniam quod possibile est esse vel non esse non exit ad effectum
-
Kindi Int. DG 1, 16: tertia [sc. species ] est intellectus cum exit in anima de potentia ad effectum
Rīda 353, 11: والثالث العقل الذى خرج فى النفس من القوة الى الفعل
-
Kindi Int. DG 7, 4: anima igitur est intelligens in potentia, sed exit ad effectum per intelligentiam primam
-
Nico. Plan. §152: exietque ab eo [sc. loco ] ille vapor
-
Nico. Plan. §195: Exitque vapor cum illo humore cum resolutione partium parvarum lapidis
Dross.: فخرج البخار مع تلك الرطوبة مع زوايا صغار من الحجر
-
Aris. Anim. II 641b28: Illud ergo corpus a quo exit semen est principium illius quod exit ab eo
-
Aris. Anim. II 697a11: Serpentes autem habent vias a quibus exit superfluitas
-
Aris. Anim. III 716a11: Et accidit quod sit principium ex mare et femina, quoniam sperma exit ab ambobus
Brug.: فهو يعرض ان يكون الابتداء من الذكر والانثى لأن الزرع يخرج منهما جميعا
-
Aris. Anim. III 730a13: et hoc accidit propter mixtionem et quia virtus operatur, non quia sperma exit a toto corpore – quoniam deberet exire ex utroque
Brug.: وذلك 〈لا〉يعرض لحال الخلط ولا 〈من〉 القوّة الفاعلة، وليس لأن الزرع يخرج من كلّ الجسد، فانه كان ينيغى ان يخرج من كليها
-
Aver. MC Gen. 159vb63: ex aqua fit aer, non quia aqua transmutatur in aerem, sed quia ex aqua exit aer, quia ante erat inclusus in ea
-
Aver. Ep. Parv. 193rb6: Et universaliter dicentes radios exire ab oculo non possunt fugere duo
Blum. 27, 9: وبالجملة من يقول بالاشعة الخارجة من العين فلا بد له من احد امرين
-
Aver. Ep. Parv. 202ra36: omne quod exit de potentia in actum habet agens
-
Aver. MC Int. diff. II, 24, 48: verbi gratia «Petrus exivit», «Petrus non exivit»
Butt. 72, 13: مثل قولك زيد خرج زيد لم يخرج
-
Aver. MC Int. diff. IV, 103, 159: Et si est illud quod exit per dictionem significans id quod est in anima ex credulitate ex contrariis
-
Avic. Gen. 127, 74: quod, quantumcumque materia sit disposita, non exit in actum
Qass. 178, 14: إن المادة، وإن كانت مستعدة، فإنها لا تخرج إلى الفعل
-
Avic. Qual. 89, 93: Et, si exiverit istum terminum assignatum
Qass. 264, 8: وإن خرج عن هذا الحد المحدود
-
Avic. Qual. 89, 94: vel exibit taliter quod transcendat terminum extremum complexionis illius speciei
Qass. 264, 8: فإما أن يخرج خروجا مجاوزا للحد الذى هو طرف مزاج ذلك النوع
- 3 Albu. Intro. JS
- 12 Albu. Coni.
- 11 Alcab.
- 2 Kindi Int. GC
- 11 Avic. An.
- 8 Avic. Met.
- 5 Kindi Int. DG
- 2 Nico. Plan.
- 26 Aris. Anim. II
- 18 et passim, also s.v. aḫraǧa Aris. Anim. III
- 1 Aver. MC Gen.
- 10 Aver. Ep. Parv.
- 4 Aver. MC Int.
- 1 Avic. Gen.
- 5 Avic. Qual.
exitus (n.)
– for ḫaraǧa: to come out show/hide quotes-
Aris. Anim. III 722a22: Manifestum est ergo quod similitudo non est propter exitum spermatis a toto corpore
Brug.: فهو بيّن ان الشبه لا يكون من قبل ان الزرع يخرج من كلّ الجسد
- 1 Aris. Anim. III
من قبل ان الزرع يخرج من كلّ الجسد – propter exitum spermatis a toto corpore Aris. Anim. III 722a22
exitus fit
– for ḫaraǧa: to come out, to emerge show/hide quotes-
Nico. Plan. §140: Ideo nihil ab ipsis [sc. mineris ] praeter ipsa egreditur, ut ab animali et planta superflua quaedam – neque fit exitus nisi ex raritate
Dross.: فلا يخرج منها [sc. المعادن] شىء غيرها كما يخرج من الحيوان والنبات الفضول ـ وانما تخرج من حيث التخلخل
- 1 Nico. Plan.
expediri
– for ḫaraǧa: (+ min) to extricate o.s. from, to escape from show/hide quotes-
Avic. Met. 154, 85: Conversionem autem suae identitatis, si tenere voluerimus, incidemus in laqueum a quo vix expediri poterimus
Marm. 105, 7: وأما انقلاب العين فقد تلزمنا من ذكره عهدة يجب أن نخرج منها
- 1 Avic. Met.
expers esse
– for ḫaraǧa: (+ ʿan) to escape, to elude (s.o.’s judgement) show/hide quotes-
Ibn Tum. 111b, 8: nemo quippe expers erit divine promissionis
Goldz. 236, 14: لا يخرج شيء عن تقديره
- 1 Ibn Tum.
esse extra
– for ḫaraǧa: (+ min) to be outside of; (+ ʿan) to digress from (sc. a topic) show/hide quotes-
Avic. Met. 59, 38: iste iam est extra universitatem erroneorum et imbecillium
Marm. 41, 12: فقد خرج هذا من جملة المسترشدين المتحيرين
-
Avic. Met. 334, 30: Sed quia iam sumus quasi extra propositum
Marm. 226, 3: وكأنا قد خرجنا عن غرضنا
- 3 Avic. Met.
extrahi
– for ḫaraǧa: to flow out show/hide quotes-
Avic. Qual. 13, 89: cum tamen aqua maris putrescit quando extrahitur a mari
Qass. 208, 3: على أن ماء البحر يأجن إذا خرج من البحر أيضًا
- 1 Avic. Qual.
habere
– for ḫaraǧa: to emerge, to arise (of an abscess) show/hide quotes-
Mesue Aph. B §113: Debiles ex egritudine et ex iuvenibus et antiquis cum habuerit apostema, non repercutiatur cum medicinis violentis et fortibus
Troup.: الناقهون من العلل والمشايخ والأطفال متى خرج لهم خراج فلا تعالجه بما يسكن مادته بقوة ويردعها بشدة
- 1 Mesue Aph. B
impleri
– for ḫaraǧa: to turn out, to come out show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 26, 55: deinde cum scripsissent ea quae praedicta fuerant, impleta sunt omnia sicut interpretatum illi fuerat in somnis
Rahm. 177, 15: فلما دونت تلك الإنذارات خرجت على نحو ما عبر له فى منامه
- 1 Avic. An.
Rashed 2017, 229.
الذي يخرج منه allaḏī yaḫruǧu minhu
exitus (n.)
– for allaḏī yaḫruǧu minhu: from which s.th. comes out show/hide quotes-
Aris. Anim. II 665b24: Et complementum illius corporis est locus exitus superfluitatum
-
Aris. Anim. III 726a18: et superfluitas humida exit per viam exitus spermatis
Brug.: وفضلة الرطوبة تخرج من السبيل الذى منه يخرج المنىّ
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
خرج عن القدر الذي له ḫaraǧa ʿan al-qadri llaḏī lahū
distemperatus esse
– for ḫaraǧa ʿan al-qadri llaḏī lahū: to deviate from the measure appropriate for s.th. show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 142, 63: Oportuit [sc. instrumentum tangendi ] ergo esse vacuum ab ultimitatibus causa complexionis et aequalitatis, ad sentiendum id quod est distemperatum
Rahm. 74, 11: فوجب أن يكون خلوها [sc. آلة اللمس] عن هذه الأطراف بسبب المزاج والاعتدال لتحسّ ما يخرج عن القدر الذى لها
- 1 s.v. distemperatum Avic. An.
خرّج ḫarraǧa
extrahere
– for ḫarraǧa: to extract, to remove (sc. an organ) show/hide quotes-
Aris. Anim. II 651a4: Et quando extrahuntur istae partes a sanguine non congelatur omnino
Kruk: واذا خرجت هذه الاجزاء التى تشبه الشعر من الدم لا يجمد البتة
-
Aris. Anim. III 765a25: Et quidam homines fingunt quod si fuerit extractum unum ovum testiculorum
Brug.: وقد زعم بعض الناس انه اذا خرجت البيضة الواحدة من الانثيين يعرض مثل هذا العرض
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
أخرج aḫraǧa
deducere
– for aḫraǧa: to make emerge, to bring out show/hide quotes-
Avic. Gen. 14, 83: Nam omne patiens deducitur de potentia in actum per agens
Qass. 89, 14: إذ كل منفعل فإنما يخرجه من القوة إلى الفعل فاعل
- 1 Avic. Gen.
deviare
– for aḫraǧa: (+ acc. + ʿan) to cause s.o. to deviate from show/hide quotes-
Avic. Qual. 77, 46: et laborant [sc. homines ] in ista ratione et attingunt taedium et laborem qui deviat eos a tramite recto
Qass. 255, 7: ويشق عليهم [sc. الناس] الأمر، فيدفعون إلى تكلف يخرجهم عن الجادة المستقيمة
- 1 Avic. Qual.
educere
– for aḫraǧa: to bring out; to bring forth, to produce show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 140, 18: Prima [sc. formatio ] enim est sicut id quod de thesauro educis et agis aliquid de eo
Rahm. 242, 7: فإن [sc. التصور] الأول كأنه شىء قد أخرجته من الخزانة، وأنت تستعمله
-
Ibn Tum. 112d, 33: Laudetur qui montibus terram fundavit excelsis … et eduxit de terra fructum benedictione
Goldz. 242, 16: سبحان من ارسى مهاد الارض بالشامخات … فاخرج به [sc. الثجاج] من الارض البركات
- 1 Avic. An.
- 1 Ibn Tum.
egredi
– for aḫraǧa: to bring out, to let come out (sc. a line) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 243, 22: et alia linea AD egrediatur
Rahm. 134, 12: ولنخرج خطا آخر وهو .ا د.
- 1 Avic. An.
eicere
– for aḫraǧa: to bring out show/hide quotes-
Aris. Anim. II 679a6: Et quando timuerit, eicit humiditatem illam nigram
-
Aris. Anim. III 728b9: Animalia vero generantia animalia non ovantia, sicut homo et quadrupedia quae flectunt pedes ad posterius, eiciunt humiditatem
Brug.: فاما الحيوان الذى يلد حيوانا بغير ان يبيض بيضا مثل الانسان وذوات الاربعة الارجل التى تثنى الرجلين الى خلف فهى تخرج رطوبة
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
elicere
– for aḫraǧa: to bring out (to actuality) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 208, 69: ars vero non potest elicere quicquid est latens in illa ad effectum
Rahm. 113, 9: والصناعة لا يمكن أن يخرج جميع ما فى الضمير منها إلى الفعل
- 1 Avic. An.
emittere
– for aḫraǧa: to bring forth (offspring); to exude (trans.) (med., bot.); to send out (a root) show/hide quotes-
Nico. Plan. §125: Sed amygdali quoque clavis confixae gummi per multum temporis emittunt
Dross.: واما اللوز ف〈هو عذب〉 اذا ضرب الانسان فيه سكة من حديد واخرج منه الصمغ السائل [منه] زمانا طويلا
-
Aris. Anim. III 732a25: Quaedam autem animalia generant et emittunt extra animal sibi simile
Brug.: ومن الحيوان ما يكمل ويخرج خارجا من الجوف حيوانا شبيها به
-
Aris. Anim. III 741b36: quoniam semina emittunt radices ante ramos
Brug.: لأن البزور تخرج الاصول قبل القضبان
- 1 Nico. Plan.
- 3 Aris. Anim. III
excipere
– for aḫraǧa: (+ min) to take away, to remove, to exclude from show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 30, 72: excipiemus corpus vegetabilium ab universitate habentium animam
Rahm. 12, 15: أخرجتم النبات من جملة ما يكون له نفس
-
Avic. Met. 276, 91: tunc ordo compositionis suae non excipit illud ab hac possibilitate
-
Avic. Met. 441, 44: alioquin, exciperemus de collectione aliquid
- 1 Avic. An.
- 2 Avic. Met.
expellere
– for aḫraǧa: to expel (sc. humour) show/hide quotes-
Mesue Aph. A §57: Medicina data, se victa a natura, nisi eos quos querimus expulerit humores
Troup.: الأدوية اذا استعملناها ولم تخرج بالاسهال الخلط المطلوب وقهرتها الطبيعة
-
Mesue Aph. B §75: omnes enim medicine absque dubio coleram expellunt cum qua caliditas innata et humiditas expelluntur
Troup.: فأدويتهم المسهلة تخرج الصفراء اضطرارا وتخرج أيضا من رطوبات الجسم الأصلية
- 1 Mesue Aph. A
- 1 Mesue Aph. B
extrahere
– for aḫraǧa: to bring out (e.g. to actuality); to expel; to remove, to take out; to extract; to make emerge; to draw (geom.) show/hide quotes-
Kindi Int. GC 8, 7: sicut scriptura a scriba; est enim ei propera possibilis … ipse ergo extrahit eam quando vult
Rīda 358, 3: كالكتابة فى الكاتب؛ فهى له معدّة ممكنة … فهو يخرجها ويستعملها متى شاء
-
Kindi Int. GC 8, 12: cum tertiam reposuerit anima et fit ei ut extrahat eam quando vult
-
Avic. An. vol. I 200, 42: et dixerunt hoc fieri eo quod aqua extrahit aerem
-
Avic. An. vol. II 126, 32: Omne autem quod exit de potentia ad effectum, non exit nisi per causam quae habet illud in effectu et extrahit ad illum
Rahm. 234, 15: وكل ما خرج من القوة إلى الفعل فإنما يخرج بسبب بالفعل يخرجه
-
Avic. Met. 480, 30: quamvis forma materialis sit causa materiae extrahens eam ad effectum et perficiens eam
Marm. 329, 8: وبالجملة فإن الصورة المادية وإن كانت علة للمادة فى أن تخرجها إلى الفعل وتكملها
-
Aris. Anim. II 651a5: et si quis extraxerit partem terrestrem non adunabitur neque siccabitur
Kruk: وان اخرج احد الجزء الارضى من الطين لا يجتمع ولا يجف
-
Aris. Anim. II 697a20: Et sic necessario extrahunt [sc. delphin … et sibi similia ] aquam
Kruk: فاذا قبل الطعم باضطرار يخرج [sc. الدلفين … وجميع الصنف الذى يشبه ما وصفنا] الماء
-
Aris. Anim. III 740a28: Et propter hoc extrahit natura duas venas magnas ex corde
Brug.: ومن اجل هذه العلّة اخرج الطباع العرقين الاوّلين الكبيرين من القلب
-
Aris. Anim. III 774b31: si extrahatur oculus pulli hirundinis quando sunt parvuli
Brug.: إن اخرج احد عينى فراخ الخطاف بحديدة او غير ذلك وهو حدث بعدُ
-
Aver. MC Gen. 163ra53: Nichil enim extrahit aliquid a sua natura nisi sit contrarium
-
Alhaz. Opt. 81, 42: et sint in ipsa duae diametri se secantes, a quarum loco sectionis extrahatur linea recta aequidistans duobus finibus longitudinis
Sabra III 17b, 5: وليخرج فيه قطران يتقاطعان ويخرج من موضع التقاطع خط مستقيم مواز لنهاية الطولين
-
Alhaz. Opt. 85, 13: Deinde experimentator moveat schedulam etiam et extrahat illam a tabula
Sabra III 27b, 16: ثم يحرك المعتبر الجزازة أيضًا ويخرجها عن اللوح
-
Avic. Qual. 69, 97: dum durat [sc. ignis ] et non vigoratur sua actio in sicco nec extrahit eum a siccitate et spissitudine
Qass. 248, 2: مادام لم يشتد فعلها [sc. النار] فى اليابس، ولم تخرجه عن كونه يابسا كثيفا
-
Avic. Qual. 80, 1: et extrahit [sc. ignis ] humiditatem per poros eius
Qass. 257, 5: وأخرجت [sc. النار] عن منافذه الرطوبة
- 3 Kindi Int. GC
- 2 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
- 5 Aris. Anim. II
- 3 Aris. Anim. III
- 1 Aver. MC Gen.
- 2 Alhaz. Opt.
- 2 Avic. Qual.
facere
– for aḫraǧa: to produce (of plants) (trans.) show/hide quotes-
Nico. Plan. §94: Plantarum quoque quaedam faciunt fructum et quaedam non
-
Nico. Plan. §116: Et omnis planta non producit semen simile semini a quo orta est: quaedam enim melius semen faciunt
Dross.: والنبات كله لا يخرج بزرا شبيهه ببزره، لكن من النبات ما يخرج بزرا أجود من بزره
- passim Nico. Plan.
fugare
– for aḫraǧa: to remove (trans.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 40, 35: esset necessaria multa frigiditas ad convincendum vel fugandum illum parvum ignem
Qass. 109,10: وتحتاج ضرورة إلى بارد كثير حتى يغلب تلك النار اليسيرة أو يخرجها
- 1 Avic. Gen.
Rashed 2017, 229.
لا يخرج lā yuḫriǧu
deficere (or: defficere)
– for lā yuḫriǧu: not to produce, not to bring out show/hide quotes-
Nico. Plan. §117: Quarundam iterum semen cum debiles fuerint, deficit, ut pinus et palmae
Dross.: ومنه ما اذا ضعف لم يخرج بزرا اصلا مثل الصنوبر والنخل
- 1 Nico. Plan.
أخرج النفس aḫraǧa l-nafasa
evaporare facit
– for aḫraǧa l-nafasa: to emit breath, to exhale show/hide quotes-
Aris. Anim. III 775b1: Labor autem est ex eis quae faciunt evaporare multum, ita quod mulier potest in tempore partus retinere suum anhelitum
Brug.: والتعب ممّا يخرج النفس بقدر ما تقوى المرأة على حبس نفسها فى اوان الولاد
- 1 Aris. Anim. III
أُخرج uḫriǧa
egredi
– for uḫriǧa: to be brought out show/hide quotes-
Avic. Qual. 76, 18: et erit [sc. complexio ] tangibile sine dubio, si egreditur versus extremum tactus
Qass. 254, 7: ويكون [sc. المزاج] ملموساً لا محالة إن كان أخرج من اللامس إلى الطرف
- 1 s.v. kāna aḫraǧa Avic. Qual.
exire
– for uḫriǧa: to be brought out, to be emitted show/hide quotes-
Aris. Anim. II 651a9: quoniam cum exprimetur calor ab eo [sc. frigore ] et eicietur, exibit cum eo humidum
Kruk: اذا انعصرت ودفعت [sc. الحرارة] من البرودة اخرجت معها الرطوبة
-
Aris. Anim. III 727b17: Si vero humiditas fuerit temperata, exibit superfluitas ex ea [sc. matrice ] et remanebit illud quod sufficiet
Brug.: فاما اذا كانت الرطوبة معتدلة اخرجت فضلته [sc. الرحم] وبقى منها ما فيه كفاية
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
استخرج istaḫraǧa
extrahere
– for istaḫraǧa: to derive; to determine, to calculate (math.) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 17, 553: quod extraxerunt et invenerunt sapientes ac philosophi per scientiam et sapientiam eorum
Lemay 15, 311: ما استخرجته العُلماء والفلاسفة بحكمتها وعلمها
-
Albu. Coni. tr. I, li. 452: Extrahitur etiam pars regni alio modo
Yama.: وقد يستخرج سهم الملك أيضا من جهة أخرى
-
Albu. Coni. tr. II, li. 510: et extrahitur eiachileg et alchodchodech sicut fit in nativitatibus
Yama.: ويستخرج له الهيلاج والكدخذاه كما يعمل في المواليد
-
Thab. Ann. §111: hoc est quod extrahimus tempus anni solis de consideratione Mitan et Actimon ad conversionem estivam
Morel. 58, 11: فإنّا استخرجنا زمان سنة الشمس من قياس ميطن وأقطيمن للمنقلب 〈الصيفي〉
- 1 Albu. Intro. JS
- 3 Albu. Coni.
- 1 s.v. istiḫrāǧ Thab. Ann.
خراج ḫarāǧ
alkile
– for ḫarāǧ: land tax show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. IV, li. 28, version c, see fn. q: cum densa hominum inquisitione per causas reddituum alkile
Yama.: مع غلظ مطالبة الناس بأسباب الخراج
- 1 Albu. Coni.
< Arabic al-kirāʾ ‘rent’. Lokotsch 1927, no. 1181. Kiesler 1994, no. 134. The Latin term is not documented in MLW, DMLBS and LLNMA.
خراج وجباية ḫarāǧ wa-ǧibāya
census
– for ḫarāǧ wa-ǧibāya: tax and duty show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 357, 1278: Cum esset Mercurii significatio … numerandi, census, et perspicacitatis ingenii atque cognitionis
Lemay 639, 675: لمّا كان الدليل على … الحساب والخراج والجباية والذكاء
- 1 Albu. Intro. JS
خراج ḫurāǧ
apostema
– for ḫurāǧ: (pl. ḫurāǧāt) skin eruption, tumour (med.) show/hide quotes-
Mesue Aph. A §33: Cavendum ne ab egritudine convalescentibus innatum apostema ad interiora redire medicamento cogatur, propter principalium membrorum confectionem
Troup.: الناقهون من العلل متى خرج لهم خراج فلا تعالجه بما يسكنه ويردع مادته لضعف قوى أعضائهم
-
Mesue Aph. A §113: In convalescentibus apostema sic medicare ut non introredigatur, non fortiter quidem sed leviter extrahatur; similiter quoque in pueris et senibus
Troup.: الناقهون من العلل والمشايخ والأطفال متى خرج لهم خراج فلا تعالجه بما يسكن مادته بقوة ويردعها بشدة ولا بما يجذب الخلط ويخرجه بقوة، لكن تجعل الأمر بين ذلك
-
Albu. Coni. tr. II, li. 669: Et si fuerit dominus sexti, significat quod advenient ei egritudines ex apostematibus et pustulis et his similibus
Yama.: وإن كان صاحب السادس فإنّه يناله علل من الخراجات والبثور وما أشبه ذلك
-
Albu. Coni. tr. III, li. 46: et fuit de proprietate eius vehementia adventus variolarum et ulcerum et apostematum
Yama.: وكان من خاصّة إفراط حدوث الجدري والقروح والخراجات
-
Aris. Anim. III 772b29: Et figura eius non est nisi in loco in quo est sicut modi apostematum
Brug.: وانما شكله فى المكان الذى يكون فيه مثل اصناف الخراج
-
Mesue Aph. B §33: Apostema debilium ex egritudine non repercutiatur, membra enim eorum principalia sunt debilia
Troup.: الناقهون من العلل متى خرج لهم خراج فلا تعالجه بما يسكنه ويردع مادته لضعف قوى أعضائهم
-
Mesue Aph. B §113: Debiles ex egritudine et ex iuvenibus et antiquis cum habuerit apostema, non repercutiatur cum medicinis violentis et fortibus nec exterius attrahatur cum fortibus medicinis sed cum temperatis
Troup.: الناقهون من العلل والمشايخ والأطفال متى خرج لهم خراج فلا تعالجه بما يسكن مادته بقوة ويردعها بشدة ولا بما يجذب الخلط ويخرجه بقوة، لكن تجعل الأمر بين ذلك
- 4 Mesue Aph. A
- 2 Albu. Coni.
- 1 Aris. Anim. III
- 4 Mesue Aph. B
impetigo (or: impedigo)
– for ḫurāǧ: (pl. ḫurāǧāt) abscess (med.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 407: significat quod consequentur homines impetigines et dolores oculorum
Yama.: دلّ على أنّه ينال الناس خراجات وأوجاع العيون
- 1 Albu. Coni.
خروج ḫurūǧ
apparitio
– for ḫurūǧ: appearance, coming out (n.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 387: Scientia quoque temporis quo apparebunt accipitur ab ascendente coniunctionis et a loco coniunctionis que significat apparitionem eorum
Yama.: وأمّا كيفية معرفة الوقت الذي يظهرون فيه فإنّه يستنبط من طالع القران وموضع القران الدالّين على خروجهم
- 1 Albu. Coni.
a potestate sua auferri
– for ḫurūǧ: departure (from s.o.), loss show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 227: Quod si non continuatur priusquam a signo suo egrediatur cum Saturno, erit hoc nocibilius ad hoc, et timendum est ei ne regnum a potestate sua auferatur
Yama.: فإن لم يتّصل بزحل قبل أن يخرج من برجه كان أضعف لذلك وخيف عليه خروج الملك
- 1 s.v. auferri Albu. Coni.
وخيف عليه خروج الملك – et timendum est ei ne regnum a potestate sua auferatur Albu. Coni. tr. II, li. 227
declinatio
– for ḫurūǧ: deviation show/hide quotes-
Alpet. ch. 9 §9: tunc erit declinatio istius stelle similis declinationi Solis
Gold. 38r, 5: فيكون خروج الكواكب الى متوسط هذا الفلك نحوا من خروج الشمس عن معدّل النهار
- 1 Alpet.
deviatio
– for ḫurūǧ: deviation show/hide quotes-
Avic. Gen. 77, 68: Erunt ergo istae complexiones extra aequalitatem, deviatione simplici
Qass. 139, 10: فتكون هذه أمزجة خارجة عن الاعتدال خروجًا بسيطًا
- 1 Avic. Gen.
discessio
– for ḫurūǧ: (+ ʿan) deviation from (sc. equality) show/hide quotes-
Avic. Met. 290, 78: rectus enim certificatur per aequalitatem et similitudinem et unitatem, illi vero duo certificantur per discessionem ab aequalitate
Marm. 193, 13: فإن القائمة تتحقق من المساواة والمماثلة والوحدانية، وتانك تتحققان من الخروج عن المساواة
- 1 Avic. Met.
discessus (n.)
– for ḫurūǧ: (+ ʿan) deviation from (sc. equilibrium) show/hide quotes-
Kindi Grad. 274, 23: Iam igitur manifestum est quod discessus ab equalitate in qualitate est augmentum unius duarum qualitatum supra sibi contrariam
Gauth. 9, 2: فقد بان ان الخروج عن الاعتدال فى الكيفية زيادة احدى الكيفيتين على الكيفية المضادة لها
-
Kindi Grad. 275, 11: Et quia manifestum est quod discessus ab equalitate secundum qualitatem est augmentum unius qualitatis supra sibi contrariam
- Kindi Grad.
distantia
– for ḫurūǧ: (+ min) being displaced from (n.) (astr.) show/hide quotes-
Alpet. ch. 9 §12: tunc erit stella aliquando a dextro equatoris et aliquando a sinistro cum quantitate distantie duorum circulorum parvorum a polo mundi
Gold. 38v, 15: فتكون الكواكب لذلك تارة إلى الشمال عن معدل النهار وتارة إلى الجنوب بقدر خروج القطبين اللذين يدوران من قطبى الأعلى
- 1 Alpet.
egredi
– for ḫurūǧ: egression, leaving show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 234, 84: cur ergo ipse non reddit pupillae et excusat laborem egrediendi spiritum ad aerem qui est expositus nocumentis
-
Avic. Qual. 66, 43: Et quod comprimitur et constringitur est a quo egrediuntur aliqua et egrediuntur aquositas et aeritas
Qass. 246, 3: والمنعصر يتطامن بخروج شىء منه، ويخرج منه دائما، إما مائية وإما هوائية
- 1 Avic. An.
- 1 Avic. Qual.
بخروج شىء منه – a quo egrediuntur aliqua Avic. Qual. 246 / 66
egressio
– for ḫurūǧ: running away (of cattle) (n.) show/hide quotes-
Alcab. diff. I, li. 344: et est significator bestiarum et pecorum … more eorum in manu eius vel egressionis eorum ab ea
Yama.: وهو دليل على الدوابّ والمواشي … وثباتها في يده أو خروجها
- 1 Alcab.
egressus (n.)
– for ḫurūǧ: departure; delivery (of a baby); (+ ʿan) deviation from show/hide quotes-
Alcab. diff. II, li. 191: Et apud stationem secundam significat occupationem in ingeniis et tarditatem et egressus ab hoc ad celeritatem et apertionem ingeniorum
Yama.: وعند الوقفة الأخرى [sc. يدلّ] على الارتباك في الحيلة والإبطاء والخروج من ذلك إلى السرعة وانفتاح الحيل
-
Alcab. diff. II, li. 254, version w, see fn. 14: Luna incipit ab egressu nati, hoc est a nativitate pueri, et disponit secundum quantitatem annorum nutritionis
Yama.: فإنّ القمر يبتدئ بالتدبير مع خروج الجنين فيدبّر مقدار سني التربية
-
Kindi Grad. 274, 16: Oportet igitur ut egressus ab equalitate sit augmentum unius qualitatis supra sibi contrariam
Gauth. 8, 10: فيجب ان يكون الخروج عن الاعتدال زيادة احدى الكيفيات على ضدها
- 2 Alcab.
- Kindi Grad.
exire
– for ḫurūǧ: going out, coming out, leaving, departing (n.); being secreted (n.); being separated (n.); (+ ilā l-fiʿl) changing to actuality, actualization; rebellion show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 354: significat … exire quosdam exercitus ad extremitas regni
-
Albu. Coni. tr. VI, li. 500: significat illud … exire rebellem commoventem terras
Yama.: دلّ ذلك على … خروج خارج يدوخ البلاد
-
Avic. An. vol. I 237, 23: Notum est enim quod, si de visu exit corpus quod subito diffundatur per hemisphaerium mundi
-
Avic. Met. 308, 54: sic ut per se faciat necessario exire ad effectum
Marm. 206, 13: حتى يكون قد أوجب ذلك خروج الشىء إلى الفعل بذاته
-
Avic. Met. 441, 52: Nos autem non quaerimus nisi comparationem quae facit necessario primum possibile exire ad effectum
-
Nico. Plan. §241: coagulabitur lac postquam exierit a loco, et inde erunt gummi
Dross.: يعقد اللبن بعد خروجه من الموضع فمن هناك تكون الاصماغ
-
Aris. Anim. II 675b21: Et tunc pervenit superfluitas valde sicca ad involutionem intestini, ut maneat illic et non exeat subito
Kruk: وتنتهى الفضلة جافة جدا قد نشف نداها الى التواء المعاء لكى تلبث هنالك تلك الفضلة ولا يكون خروجه بغتة
-
Aris. Anim. II 685a31: Quoniam non adiuvant [sc. pedes ] ad accipiendum neque ad exeundum a lapidibus
Kruk: ولان رجليها قصار لا ينتفع بها فى شىء من الاخذ ولا الخروج من الصخور
-
Aris. Anim. III 721b23: non potest esse causa nisi quia sperma exit a toto corpore, et assimilatur in membris quia sperma exit a quolibet membro
Brug.: فعلّة الشبه خروج الزرع من كلّ الجسد والاعضاء تشبه الاعضاء لحال خروج الزرع من كلّ عضو
-
Aris. Anim. III 721b25: Et dicitur etiam quod rectum est quod exeat sperma a quolibet membro si exeat a toto
Brug.: وايضا يظن ّ انّه ممّا ينبغى ان يكون خروج الزرع من كلّ عضو اذ كان خروجه من الكلّ
-
Avic. Qual. 66, 42: sed descendit et deprimitur pars eius respondendo impellenti, non per aliquid quod exivit extra eum
- 2 Albu. Coni.
- 1 Avic. An.
- 2 Avic. Met.
- 1 s.v. ḫaraǧa Nico. Plan.
- 2 Aris. Anim. II
- 3 Aris. Anim. III
- 1 Avic. Qual.
دلّ ذلك على … خروج خارج – significat illud … exire rebellem Albu. Coni. tr. VI, li. 500
exitus (n.)
– for ḫurūǧ: coming out, emergence; discharge (e.g. menstrual); exhalation (of breath); hatching (n.) (intr.); change, move (from potentiality to actuality); rebellion show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 387, version c, see fn. r: Scientia quoque temporis quo apparebunt accipitur … a loco coniunctionis que significat apparitionem vel exitum eorum
Yama.: وأمّا كيفية معرفة الوقت الذي يظهرون فيه فإنّه يستنبط من … مؤضع القران الدالّين على خروجهم
-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 125: erit illud unum temporum quibus timetur motus et exitus insurgentium
Yama.: كان ذلك من أحد الأوقات المخوفة فيها الحركة وخروج الخوارج
-
Alcab. diff. II, li. 231: Et in exitu suo [sc. lune ] desub radiis Solis significat exitum ab occultatione
Yama.: وعند خروجه [sc. القمر] من شعاع الشمس على الخروج من الاختفاء
-
Alcab. diff. II, li. 233: Et hora divisionis a Sole significat aptationem exitus sui ab occultatione
-
Avic. An. vol. I 187, 53: Sed de intentione prima necesse est ut aut dicatur quod apparentia est exitus de potentia ad effectum
Rahm. 101, 3: وأما المعنى الأول فلا يخلوا أيضا إما أن يعنى بالظهور خروج من القوة إلى الفعل
-
Avic. An. vol. I 257, 57: non oportet ut in natura implentis sit emissio et exitus et progressio in terram et discessio usque ad terminos mundi
Rahm. 144, 7: وليس … يجب من ذلك أن يكون فى طبع المالئ بروز وخروج وذهاب فى الأرض ومسافرة إلى أقطار العالم
-
Avic. Met. 341, 81: si ille exitus de potentia ad effectum fuerit intentio utilis ad esse vel ad permanendum in esse
-
Avic. Met. 508, 27: eo quod suus exitus ad effectum in perfectione aliqua est ut sentiat illam fieri et delectetur
-
Nico. Plan. §46: Et sicut est in ovo vis generandi pullum et materia cibi eius usque ad horum sui complementi et sui exitus ab eo
Dross.: وكما ان فى البيضة قوة تولد الفرخ ومادة غذائه الى وقت تمامه وخروجه منها
-
Aris. Anim. II 642a36: Et necessario exibit calor et intrabit etiam, quoniam introitus [non] erit oppositus ad exitum
Kruk: وباضطرار تخرج الحرارة وتدخل ايضا لان الدخول يكون قابلة الخروج
-
Aris. Anim. II 697a13: Serpentes vero non habent viam exitus urinae, quoniam non habent vesicam
Kruk: فاما الحيات فليس لها سبيل خروج فضلة البول لانه ليس لها مثانة
-
Aris. Anim. III 717a22: Et generaliter operatio multorum animalium est emissio spermatis, sicut dicimus quod operatio arborum est exitus fructus et seminis
Brug.: وبقول عامّ عملُ كثيرٍ من الحيوان خروج وطر الزرع مثل ما نقول ان عمل الشجر خروج البزر والثمرة
-
Aris. Anim. III 728b10: Omnibus ergo istis accidit exitus istius humiditatis praeter quam illis quae occasionantur in generatione, sicut genus mularum
- 13 Albu. Coni.
- 2 Alcab.
- 4 Avic. An.
- 6 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 17 Aris. Anim. II
- 27 Aris. Anim. III
extra (prep.)
– for ḫurūǧ: (+ ʿan) deviation from show/hide quotes-
Avic. Met. 42, 1: quicquid enim dicitur de hoc est extra viam doctrinae
Marm. 29, 10: وكل ما يقال فيه فهو خروج عن طريق التعليم
- 1 Avic. Met.
فهو خروج عن طريق التعليم – est extra viam doctrinae Avic. Met. 29 / 42
extractio
– for ḫurūǧ: digression, eccentricity (astr.) show/hide quotes-
Alpet. ch. 10 §9: Et esset diversitas celorum in velocitate et tarditate appropiata [sic] extractioni illius celi inclinati
Gold. 44r, 9: ويكون اختلاف هذه الأفلاك في السُرعة والإبطاء منسوبًا إلى خروج مركز الفلك المائل
-
Alpet. ch. 13 §6: et est extractio stelle ab equatore ad duos fines
Gold. 60r, 2: وهو خروج الكوكب عن معدّل النهار إلى النهايتين
- 2 Alpet.
This sense of the Latin term is not documented in MLW, DMLBS and LLNMA.
exuere
– for ḫurūǧ: (+ ʿan) departing from, exceeding s.th. (n.) show/hide quotes-
Avic. Qual. 85, 9: taliter ut non sit mixtio ex mixtionibus quae exuant istum modum
Qass. 261, 7: حتى لا يتفق امتزاج من الامتزاجات المؤدية إلى خروج عن ذلك
- 1 Avic. Qual.
خروج وطرح ḫurūǧ wa-ṭarḥ
emissio
– for ḫurūǧ wa-ṭarḥ: emission and expulsion (sc. of semen) (zool.) show/hide quotes-
Aris. Anim. III 717a21: Et generaliter operatio multorum animalium est emissio spermatis, sicut dicimus quod operatio arborum est exitus fructus et seminis
Brug.: وبقول عامّ عملُ كثيرٍ من الحيوان خروج وطرح الزرع مثل ما نقول ان عمل الشجر خروج البزر والثمرة
- 1 Aris. Anim. III
كان خروجه kāna ḫurūǧuhū
exire
– for kāna ḫurūǧuhū: (+ min) to have its origin from show/hide quotes-
Aris. Anim. III 718a25: quia sperma non est conveniens generationi, quoniam est frigidum propter longitudinem membri et eius remotionem a quo exit
Brug.: لأن الزرع غير موافق للواد من اجل انه بارد وانما يبرد لبعد العضو الذى يكون خروجه منه
-
Aris. Anim. III 722a32: et si exit [sc. aliquid ] a syllabis dignius est ut exeat a litteris, scilicet elementis
Brug.: وإن كان يخرج [sc. شىء] من الهجاء فهو اولى ان يكون خروجه من الحروف التى منها ركّب الهجاء قبل اعنى من الاسطقسات
- 5 Aris. Anim. III
خروج ودفع ḫurūǧ wa-dafʿ
exitus (n.)
– for ḫurūǧ wa-dafʿ: exit and ejection show/hide quotes-
Aris. Anim. II 697a24: Sed iste modus habet canalem propter exitum aquae
Kruk: بل لهذا الصنف انبوبة لحال خروج ودفع الماء
- 1 Aris. Anim. II
خارجي ḫāriǧī
extra (prep.)
– for ḫāriǧī: external, outward show/hide quotes-
Avic. Met. 82, 40: Consequentia enim quae sunt extra naturam eius, non sunt sufficientia ad hoc ut ipsa non egeat materia
Marm. 57, 2: واللواحق الخارجية لا تغنيها عن الحاجة إلى المادة بوجه من الوجوه
- 1 Avic. Met.
واللواحق الخارجية – Consequentia enim quae sunt extra naturam eius Avic. Met. 57 / 82
extrinsecus (adj.)
– for ḫāriǧī: external, extramental; external, foreign show/hide quotes-
Avic. Log. 5va: Erit ergo hec significatio vera et principalis: et secundaria: et significatio extrinseca
Madk. 43, 10: فيكون هاهنا دلالة بالحقيقة، إما أولية وإما ثانية، ودلالة خارجية
-
Avic. An. vol. II 89, 2: videlicet, esse huius formae intellectae denudatae a situ, si est ita in esse extrinseco
Rahm. 214, 11: أعنى أن وجود هذه الحقيقة المعقولة المتجردة عن الوضع هل هو فى الوجود الخارجى
-
Avic. An. vol. II 89, 4: Impossibile est autem dici quod habeat esse sic in esse extrinseco
Rahm. 214, 13: ومحال أن نقول إنها كذلك فى الوجود الخارجى
-
Avic. Met. 157, 50: sed eius quidditas stabilis est, sive accipiatur secundum quod apprehenditur ab intellectu, sive accipiatur secundum esse extrinsecum
Marm. 107, 13: وماهيته محفوظة سواء نسبت إلى إدراك العقل لها أو نسبت إلى الوجود الخارجى
- 1 s.v. dalāla Avic. Log.
- 2 s.v. ḫāriǧ Avic. An.
- 1 Avic. Met.
extrinsecus (adv.)
– for ḫāriǧī: external show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 121, 48: Videtur autem quod cum dicitur «sentiri quod est extrinsecus»
Rahm. 62, 3: ويشبه أن يكون إذا قيل أحسست الشىء الخارجى
-
Avic. An. vol. I 121, 50: Intellectus enim huius quod dicitur «sentiri extrinsecus» est quod eius forma assimilata est in meo sensu
Rahm. 62, 4: فإن معنى قوله أحسست الشىء الخارجى أن صورته تمثلت فى حسى
- 2 Avic. An.
أحسست الشىء الخارجى – sentiri quod est extrinsecus Avic. An. 62 / vol. I 121
مخرج maḫraǧ
exitus (n.)
– for maḫraǧ: exit, place of exit, orifice (also anat.); articulation (of a sound) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 218, 25: et quia videt speculum et se una rectitudine exitus lineae radialis
Rahm. 119, 12: فإذا رأى المرآة ونفسه فى سمت واحد من مخرج الخط الشعاعى
-
Aris. Anim. II 664a18: Creatio vero tracheae est propter anhelitum, quoniam per ipsum est introitus et exitus aeris
-
Aris. Anim. II 680a25: Ova vero sunt in parte dextra, et in sinistra est exitus superfluitatis
Kruk: فاما البيض فهو يكون فى الناحية اليمنى وفى الناحية اليسرى مخرج الفضلة
-
Aris. Anim. III 716b19: et ex illis testiculis exeunt duae viae ad exitum spermatis, et illae duae viae congregantur in uno loco
Brug.: ومن تينك الانثيين سبيلان آخذان الى مخرج الزرع وذانك السبيلان مجتمعان فى مكان واحد
-
Aris. Anim. III 716b24: et exeunt ab eis duae viae ad exitum spermatis
-
Aver. MC Int. diff. I, 6, 63: ex incisionibus compositis ex litteris appropinquantibus sibi in exitu
Butt. 60, 3: أو من مقاطع مؤلفة من حروف تقاربها فى المخرج
- 1 Avic. An.
- 2 Aris. Anim. II
- 2 Aris. Anim. III
- 1 Aver. MC Int.
تخريج taḫrīǧ
exercitium
– for taḫrīǧ: intellectual education, intellectual training show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 151, 81: quae aptitudo aliquando in aliquibus hominibus ita praevalet quod ad coniungendum se intelligentiae non indiget multis, nec exercitio, nec disciplina
Rahm. 248, 15: وهذا الاستعداد قد يشتد فى بعض الناس حتى لا يحتاج فى أن يتصل بالعقل الفعال إلى كثير شىء و إلى تخريج وتعليم
- 1 Avic. An.
مخارجة muḫāraǧa
attractio
– for muḫāraǧa: rebellion show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 56: dum per accidentia harum rerum fit diminutio summitatum. Victorie enim et attractiones ducentes ad bella et necessitates sunt debite nexui harum rerum trium et alligationi earum adinvicem
Yama.: وعند اعتراض هذه الأشياء تكون تنقّض الأطراف والمغالبات والمخارجات المحوجة إلى الحروب والاضطرارات الموجبة لانتظام هذه الحالات الثلاثة وارتباطها بعضها ببعض
- 1 Albu. Coni.
This sense of the Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr.
إخراج iḫrāǧ
educere
– for iḫrāǧ: bringing forth, producing (e.g. flowers) (n.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 775: significat multam mortem et terram educere flores suos et proficuum suum
Yama.: دلّ على كثرة الموت وإخراج الأرض زهرتها ومنافعها
- 1 Albu. Coni.
excludere
– for iḫrāǧ: expulsion, purging (med.) show/hide quotes-
Mesue Aph. A §51: ut natura eam apte recipiat et retentam per venas reportet, et sic confortata facile inimicum excludat
Troup.: لتقبله الطبيعة وتوصله الى العروق ولا تنافره فيسهل عند ذلك اخراج الأخلاط
- 1 Mesue Aph. A
فيسهل عند ذلك اخراج الأخلاط – facile inimicum excludat Mesue Aph. A §51
exire
– for iḫrāǧ: removal show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 1005: significat vehementiam contrarietatis ducum et principum regi et eos exire ab obedientia
Yama.: دلّ ذلك على شدّة مخالفة القوّاد والأساورة للملك وإخراج أيديهم عن الطاعة
- 1 Albu. Coni.
دلّ ذلك على … إخراج أيديهم عن الطاعة – significat … eos exire ab obedientia Albu. Coni. tr. V, li. 1005
expellere
– for iḫrāǧ: expelling, purging (n.) show/hide quotes-
Mesue Aph. A §33: <sed aliter dissolutum expellatur>, quod levius fieri non potest quam tantum addi nature quod sibi sufficiat ad distributionem minuendorum principalium membrorum
Troup.: وقد نستطيع أن نكفيها الخلط باخراجنا له ولا نستطيع أن نكفيها حكمتها في تقوية الأعضاء الرئيسية وعنايتها بها
- 1 Mesue Aph. A
expendere
– for iḫrāǧ: giving out (n.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 254: significat quod expendet [sc. ascendens ] eas [sc. pecunias ] in rebus ex quibus redditur utilitas plebi
Yama.: دلّ على إخراجه [sc. القائم] للأموال في وجوه يعود صلاحها على الرعيّة
- 1 Albu. Coni.
expulsio
– for iḫrāǧ: expelling (sc. a humour) (n.) show/hide quotes-
Mesue Aph. A §82: Apostema in senibus ne retrorsum medicamine cogatur videndum est, ne deficiat natura ad dispergendum illud, que in expulsione totas vires consumpserit
Troup.: المشايخ اذا خرج بهم خراج فينبغي أن لا تردعه لضعف طباعهم عن تقبله فان اخراج طبيعتهم الخلط الفاسد خراجا غاية تدبيرها ومنتهى طاقتها وقوتها
- 1 Mesue Aph. A
extrahere
– for iḫrāǧ: discharging (n.); extracting (n.) show/hide quotes-
Aris. Anim. II 684a20: quaedam [sc. membra ] sunt convenientia ad recipiendum aquam et ad extrahendum ipsam
Kruk: فبعضها [sc. الاعضاء] موافقة لقبول الماء واخراجه
-
Avic. Qual. 8, 11: quod contingit [sc. attractio solis ] superficiem maris et extrahit illud ab eo
Qass. 205, 7: يفى بتبليغه [sc. جذب الشمس] وجه البحر وإخراجه عنه
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Avic. Qual.
تخرّج taḫarruǧ
exponere
– for taḫarruǧ: explaining, explanation show/hide quotes-
Thab. Fig. GC §11, Bjö. 7, 28: per modos communes illi et reliquis eorum quae sunt similes ex re compositionis proportionis et conveniunt ad exponendum in hac scientia
Lorch 46, 27: بوجوه تعم ذلك وغيره مما يشبهه من أمر تأليف النسبة وتصلح للتخرج بها فى هذا الفن
- 1 s.v. ḫaraǧa Thab. Fig. GC
استخراج istiḫrāǧ
deferre
– for istiḫrāǧ: gaining (n.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 892, version c, see fn. 69: Et si fuerit nodus septentrionalis equidistans signo Cancri, significat illud multa mercatoribus lucra et deferre a maribus multa proficua et bona
Yama.: وإن كان العقد الشمالي موازيا لبرج السرطان دلّ ذلك على كثرة أرباح التجّار واستخراجهم من البحار منافع وخيرا كثيرا
- 1 Albu. Coni.
extractio
– for istiḫrāǧ: extracting (sc. lots) (n.) (astrol.) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 319, 4: in causa extractionis partium
Lemay 613, 3: في علّة استخراج السهام
-
Albu. Intro. JS 380, 1989: Secundo, cum fuerit extractio partium diversa
Lemay 655, 1061: والجهة الثانية أنَّ يختلف استخراج السهام
- 2 Albu. Intro. JS
extrahere
– for istiḫrāǧ: gaining (n.); determining, calculating (n.) (math.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 892: significat illud multa mercatoribus lucra et extrahere a maribus multa proficua et bona
Yama.: دلّ ذلك على كثرة أرباح التجّار واستخراجهم من البحار منافع وخيرا كثيرا
-
Thab. Ann. §30: et quia necessarium est in extrahendo solaris anni tempore ut convertamus ad motum stellarum fixarum ad medium solis motum
Morel. 33, 20: ولأنا نحتاج في استخراج زمان سنة الشمس إلى أن نردّ مسير فلك الكواكب الثابتة إلى وسط مسير الشمس
- 1 Albu. Coni.
- 1 Thab. Ann.
خارج ḫāriǧ
alius
– for ḫāriǧ: external show/hide quotes-
Avic. Met. 179, 21: et est alia [sc. ligatio ] a ligatione quae est inter patrem et filium
-
Avic. Met. 292, 26: Et potest ostendi quod non est causa alia praeter has
Marm. 195, 6: وقد يظهر أنه لا علة خارجة عن هذه
- 4 also s.v. alius praeter Avic. Met.
egredi
– for ḫāriǧ: (+ min) going out from, coming out of; (+ ʿan) being extraneous to show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 219, 40: Dicemus ergo prius quia, id quod egreditur de visu, necesse est ut aut sit aliquid stabile esse habens situm et sit substantia corporea
Rahm. 120, 1: فنقول إن الشىء الخارج من البصر لا يخلوا إما أن يكون شيئا قائم الذات ذا وضع فيكون جوهرا جسمانيا
-
Avic. An. vol. I 267, 28: quia visio fit propter aliquid quod egreditur de visu
-
Avic. Met. 412, 56: nec aliquid generis sui [sc. necesse esse ] esse egreditur ab esse eius ad aliud a se
Marm. 283, 11: ولا شىء من جنس وجوده خارجاً عن وخوده يوجد لغيره
- 3 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
إن الشىء الخارج من البصر – id quod egreditur de visu Avic. An. 120 / vol. I 219
egrediens
– for ḫāriǧ: coming out; external, outside show/hide quotes-
Ptol. Almag. no. 293, Baily 412: Egrediens [sc. stella ] minor a parte septentrionis pliadum
Kuni.: [sc. الكوكب] الخارج الصغير من ناحية الشمال من الثريا
-
Thab. Ann. §83: erit igitur egrediens centrum super ipsam quod imaginemur Z
Morel. 51, 1: يكون مركز الفلك الخارج المركز في الدرج الذي عليه .ا ب.
-
Avic. An. vol. I 220, 44: quod autem est huiusmodi vere non debet dici quod sit egrediens de visu
Rahm. 120, 4: ومثل هذا الشىء فلا يجوز أن يقال له بالحقيقة أنه خارج من البصر
-
Avic. An. vol. I 273, 12: ideo quod non uniuntur duae lineae egredientes ex eis ad centrum duarum crystalleidon
- 1 Ptol. Almag.
- 1 Thab. Ann.
- 7 Avic. An.
egressus (adj.)
– for ḫāriǧ: external (sc. centre of eccentric circle) (astr.) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 149, 458: et motus eius circuli brevis in circulo egressi cuspidis, motus quoque eius circuli egressi cuspidis in circulo signorum est diversus a circulo alterius ex .vii planetis
Lemay 252, 246: وحركة فلك تدويره في فلكه الخارج مركزه وحركة الفلك الخارج المركز في فلك البروج مخالفة لحركة غيره من الكواكب السبعة
- 1 Albu. Intro. JS
elevans
– for ḫāriǧ: s.o. rebelling, rebel show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 284, version c, see fn. m: Et si cursus Iovis evacuetur … exiens, s. elevans, sit fortis et esse eius corroboratur
Yama.: فإن خلا سير المشتري … قوي الخارج واشتدّ أمره
- 1 Albu. Coni.
excedere
– for ḫāriǧ: (+ ʿan) foreign to (the nature) show/hide quotes-
Mesue Aph. B §93: Omnis febris naturam excedit, sed in quibusdam debiliores et in quibusdam fortiores, et hoc secundum humorum diversitates
Troup.: الحميات كلها حرارة خارجة عن الطباع، لكنها تختلف في الأشد والأضعف بمقدار هيولاها
- 1 Mesue Aph. B
الحميات كلها حرارة خارجة عن الطباع – Omnis febris naturam excedit Mesue Aph. B §93
exiens
– for ḫāriǧ: (+ min) coming out, going out, originating from; (+ min) deviating from (sc. the nature of s.th.); s.o. rebelling, rebel show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 229: Quod si fuerit planeta cui datur exiens de subradiis, erit hoc vehementius inimico
Yama.: فإن كان الكوكب المدفوع إليه خارجا من الشعاع كان أقوى للعدوّ
-
Albu. Coni. tr. VI, li. 776, version c, see fn. 22: significat illud … exitum exeuntis
Yama.: دلّ ذلك على … خروج خارج
-
Alcab. diff. III, li. 123: hoc est quando fuerint [sc. planete ] in statione ut dirigantur a retrogradatione, aut sint exeuntes desub radiis Solis
-
Avic. An. vol. I 215, 74: Negavit adhuc etiam quod hic radius exiens non movetur in tempore non sensato
-
Avic. An. vol. I 267, 16: erit speculum in loco quo offendunt se linea quae exit de visu et perpendicularis exiens de viso
Rahm. 150, 13: كانت المرآة ملتقى الخط الخارج من البصر والعمود الخارج من المرئى
-
Aris. Anim. II 654a33: Quoniam utrumque istorum est continuum exiens ab uno principio
-
Aris. Anim. III 771a12: Quod ergo est ex eis exiens a natura modicum vivit tempore
Brug.: فما كان من الاولاد خارج من الطباع خروجا يسيرا فهو يعيش زمان
-
Alhaz. Opt. 6, 6: et sic erunt omnes lineae exeuntes a centro ad superficiem oculi perpendiculares
Sabra I 79a, 21: فتكون جميع الخطوط الخارجة من المركز إلى سطح البصر أعمدة
- 3 Albu. Coni.
- 1 Alcab.
- 12 Avic. An.
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
- 1 Alhaz. Opt.
exire
– for ḫāriǧ: (+ min) coming out of, going away from; changing, moving (from potentiality to actuality); (+ ʿan) outside of show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 211, 10: Ergo necessario accidit … existentia partium non habentium poros in rectitudinem linearum quae putantur exire recte ab oculo
Rahm. 115, 1: فمن الضرورة أن يعرض … وقوف الأجزاء التى لا مسام لها فى سمت الخطوط التى تتوهم خارجة على الاستقامة من العين
-
Avic. An. vol. I 267, 16: si vero tectum fuerit, erit speculum in loco quo offendunt se linea quae exit de visu et perpendicularis exiens de viso
-
Avic. Met. 341, 80: respectu vero agentis, secundum quod per illum exit de potentia ad effectum et perficitur
Marm. 231, 8: وإذا نسبت إليه من جهة ما هو خارج بها من قوة إلى الفعل ومستكمل
-
Nico. Plan. §222: Est autem prima digestio desub planta et secunda quae est in medulla quae exit a terra
Dross.: 〈و〉الطبخ الاول فى أسفل النبات الباطن فى الارض، والطبخ الثانى فى اللب الخارج عن الارض
-
Alpet. ch. 1 §21: et appropiatur [sic] secundus [sc. motus ] … alii celo inclinato, et exeunt duo eius poli a polis supremi
Gold. 6r, 5: ونسبوا الحركة الثانية … لفلكٍ آخر مائل قطباه خارجان عن قُطبى الأعلى
-
Aris. Anim. II 665b16: Si vero est cor principium venarum, videtur quia venae exeunt a corde
Kruk: وانما القلب ابتداء واول العروق فانها تظهر خارجة من القلب
- 2 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
- 1 s.v. ḫaraǧa Nico. Plan.
- 1 s.v. ḫurūǧ Alpet.
- 1 Aris. Anim. II
قطباه خارجان عن قُطبى الأعلى – et exeunt duo eius poli a polis supremi Alpet. 6r / ch. 1 §21
exterior
– for ḫāriǧ: external, outer (adj.); outside (n.) show/hide quotes-
Fara. Scien. GC 36, 20: Et nominaverunt rationata sermonem et logos interiorem et fixum in anima. Et illud quo fit interpretatio de eis, sermonem et logos exteriorem cum voce
Amine 75, 10: فيسمون المعقولات القول، والنطق الداخل المركوز فى النفس والذى يعبّر به عنها القول، والنطق الخارج بالصوت
-
Avic. An. vol. I 268, 45: Quasi enim ex forma exteriore venit in aestimatione pyramis rotunda
Rahm. 151, 19: وكما أن الصورة الخارجة يمتد منها فى الوهم مخروط
-
Avic. An. vol. I 272, 96: si enim ita esset, oporteret ut creaturae exteriores redirent ad eam iterum
Rahm. 154, 8: وإلّا لكان يحتاج أن تسترجع بالحسّ الخارج مرة أُخرى
-
Avic. Met. 55, 60: intellectus qui significat dispositionem in re exteriore cum est ei aequalis
Marm. 38, 16: العقل الذى يدل على حال الشىء فى الخارج إذا كان مطابقًا له
-
Avic. Met. 520, 80: sed una earum incipit ab interiori et descendit ad illud, altera vero incipit ab exteriori et erigitur ad illud
Marm. 356, 15: إلا أن أحدهما يبتدئ من باطن وينحدر إليه، والثانى يبتدئ من خارج ويرتفع إليه
-
Aris. Anim. III 741b25: Et membra interiora erunt ante exteriora
-
Aver. Ep. Parv. 202vb2: Et signum eius, quod virtutes interiores sunt perfectioris actionis apud quietem virtutum exteriorum
Blum. 83, 7: والدليل على ان القوى الباطنة اتم فعلًا عند سكون القوى الخارجة
-
Aver. Ep. Parv. 202vb10: iste enim virtutes interiores, quando movebuntur forti motu, contrahentur virtutes exteriores
Blum. 84, 1: وذلك أن هذه القوى الباطنة اذا تحركت حركة قوية، انقبضت الخارجة
-
Avic. Gen. 46, 58: per naturam habent [sc. ista corpora ] aptitudinem ad recipiendum divisionem et figurationem a parte exteriori
Qass. 114, 10: فطباعها [sc. هذه الأجرام] مستعدة لأن تقبل التقطيع والتشكيل من خارج
-
Avic. Gen. 146, 23: propter causas resolutivas humiditatis interioris et exterioris et causas impedientes donationem cambii loco illius quod resolutum fuit
Qass. 195, 15: لأسباب محللة للرطوبة خارجة وباطنة، وأسباب عائقة عن الاعتياض مما يتحلل
- s.v. nuṭq Fara. Scien. GC
- 2 Avic. An.
- 2 Avic. Met.
- 1 Aris. Anim. III
- 2 Aver. Ep. Parv.
- 3 Avic. Gen.
exteriora (pl.)
– for ḫāriǧ: external, outside; (pl.) external things show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 36, 50: sed velato visu suo ne exteriora videret
Rahm. 16, 4: لكنه حجب بصره عن مشاهدة الخارجات
-
Avic. An. vol. II 34, 84: et ex his est dispositio mala quae impedit animam et non permittit eam intus sed evocat eam ad exteriora
Rahm. 182, 6: ومن ذلك حالة رديئة تشغل النفس عن الغؤور بل تستدعيها إلى خارج
-
Avic. Met. 36, 91: sed, ut imaginetur in anima tali forma quae designat aliquam rerum exteriorum, non
Marm. 25, 13: فأما أن يكون متصَوَّرًا فى النفس صورة تشير إلى شىء خارج فكلَّا
-
Avic. Met. 39, 37: secundum accidens, sunt per id quod est in exterioribus
Marm. 27, 6: وبالعرض عن الموجود فى الخارج
- 4 s.v. exterior Avic. An.
- 3 s.v. exterior Avic. Met.
exterius (adv.)
– for ḫāriǧ: external; outside (n.) show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 14, 88: Ipsa enim cum intente considerat sensibilia exterius
Rahm. 171, 2: فإنها إذا كانت تامة الإصغاء إلى المحسوسات الخارجة
-
Aris. Anim. III 780a12: Quoniam quando motus fuerit ad interius fortis prohibebit motum ad exterius
Brug.: فانه اذا كانت الحركة التى من داخل قويّة منعت الحركة التى من خارج
-
Mesue Aph. B §94: Cui apostema ad similitudinem rose que malogranato est similis et corpus ob hoc infirmum fuerit, si exterius ad albedinem decline fuerit
Troup.: من عرضت له زمانة في عضو من أعضائه أو بمرض [var.: مرض] من قبل الطباع أو بسبب من خارج
- 1 Avic. An.
- 1 Aris. Anim. III
- 1 s.v. exterior Mesue Aph. B
إذا كانت تامة الإصغاء إلى المحسوسات الخارجة – cum intente considerat sensibilia exterius Avic. An. 171 / vol. II 14
extra (prep.)
– for ḫāriǧ: (+ ʿan or min) outside, external, foreign to; exceeding, not included in (e.g. a classification); deviating from show/hide quotes-
Mesue Aph. A §93: Omnium febrium calor extra naturam est
Troup.: الحميات كلها حرارة خارجة عن الطباع
-
Avic. An. vol. I, 267, 19: Si vero visum fuerit extra translucens medium
Rahm. 150, 15: وإن كان المرئى خارجا عن شفاف متوسط
-
Avic. An. vol. II 181, 49: quaedam vero emanant a cerebro ad alia membra quae sunt extra illud
-
Avic. Met. 4, 71: et nulla scientia sapientiae est extra hanc divisionem
Marm. 4, 4: وليس فى العلوم الحكمية علم خارج عن هذه القسمة
-
Avic. Met. 471, 20: Hic igitur motus non est similis ceteris motibus qui inquirunt perfectiones extra se
Marm. 322, 12: فهذه الحركة لا تشبه سائر الحركات التى تطلب كمالا خارجا عنها
-
Nico. Plan. §253: Et ideo fiet generatio fructuum in principio extra dulcedinem
Dross.: فمن هناك صار كون الثمر فى الابتداء خارجا عن الحلاوة
-
Aris. Anim. II 672a11: Sed substantia pinguedinis est extra corpus renum , et circumdat ipsos
Kruk: وانما يكون تقويم الشحم خارجا من اجساد الكلى محيطا بها wa-innamā yakūnu taqwīmu l-šaḥmi ḫāriǧan min aǧsādi l-kilā muḥīṭan bihā
-
Aris. Anim. II 681b1: sed est extra naturam generum quae diximus
Kruk: وهو خارج من طباع الاجناس التى ذكرنا
-
Aris. Anim. III 720b35: non quia est conveniens generationi, quia est extra viam et extra corpus
-
Alhaz. Opt. 55, 2: et quaedam sunt, quorum remotio est maxima et extra mediocritatem
Sabra II 95b, 25: ومنها ما أبعادها متفاوتة وخارجة عن حد الاعتدال
-
Alhaz. Opt. 80, 29: Cum vero visum fuerit extra communem axem … tunc forma eius infigetur in concavitate communis nervi una forma
-
Avic. Gen. 13, 56: suprema enim non convertuntur ad alia elementa extra ea ambo
Qass. 88, 12: والطرفان لا يستحيلان إلى أسطقسات أخرى خارجة عنهما
-
Avic. Gen. 77, 68: Erunt ergo istae complexiones extra aequalitatem, deviatione simplici
Qass. 139, 10: فتكون هذه أمزجة خارجة عن الاعتدال خروجًا بسيطًا
-
Avic. Qual. 82, 48: Sed quod res fit extra totam naturam caliditatis
Qass. 258, 17: وأما شىء خارج جملة عن طبيعة الحرارة
- 1 Mesue Aph. A
- 3 Avic. An.
- 17 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 4 also s.v. min ḫāriǧ Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
- 3 also s.v. mediocritas Alhaz. Opt.
- 7 Avic. Gen.
- 1 Avic. Qual.
حرارة خارجة عن الطباع – calor extra naturam est Mesue Aph. A §93
extra (adv.)
– for ḫāriǧ: outside, external, exterior show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 174, 66: cum lumen illustraverit corpus quod est extra
Rahm. 93, 13: فإذا وقع النور فى جسم خارج
-
Avic. Met. 238, 47: habebunt ipsae aliud intellectum universale, quod in tali comparatione est ad ipsas in quali est ad extra
Marm. 157, 5: ويكون لها معقول كلى آخر هو بالقياس إليها مشلها بلقياس إلى خارج
-
Avic. Met. 238, 48: et discernitur in anima ab hac forma quae est universalis comparatione sui ad extra
Marm. 157, 5: ويتميز فى النفس عن هذه الصورة التى هى كلية بالقياس إلى خارج
-
Aris. Anim. II 642b2: et propter hoc indigetur exitu aeris qui intrat et introitu aeris qui est extra
Kruk: فلذلك احتيج الى خروج الهواء الذى يدخل ودخول الهواء الذى خارج
-
Aris. Anim. II 683a12: Scorpiones vero, quia repunt et habent aculeum, necessario habent extra aculeum
Kruk: فاما العقارب فلانها تدب ولها حمة باضطرار صارت الحمة خارجا من الجسد
-
Aris. Anim. III 716b35: et hoc non est extra solummodo, sed etiam intra
Brug.: وذلك ليس بخارج فقط بل باطن ايضا
-
Aris. Anim. III 717b32: et propter quam sunt [sc. testiculi ] in quibusdam extra et in quibusdam intra
Brug.: والعلّة التى من اجلها صارت الانثيان فى بعض الحيوان خارجا وفى بعض الحيوان داخلا
-
Aver. Ep. Parv. 201va10: quemadmodum expansio et motus ad extra accidit
Blum. 60, 11: كما ان الانتشار والحركة له الى الخارج انما تعرض له
-
Avic. Gen. 38, 91: Si autem oppositum ab extra etiam ingreditur locum eius
Qass. 108, 1: وإن كان قد يسد ضده مسده، على سبيل الورود من خارج
-
Avic. Gen. 133, 43: Dubitatio enim erat quod illi substantiae, quae ibi est, advenit calefactio ab extra
Qass. 184, 15: إذ كانت الشبهة فى أن ذلك الجوهر الذى هناك، إذ قد عرض له التسخن من خارج
- 1 Avic. An.
- 2 Avic. Met.
- 4 Aris. Anim. II
- 3 Aris. Anim. III
- 1 Aver. Ep. Parv.
- 20 Avic. Gen.
فى جسم خارج – corpus quod est extra Avic. An. 93 / vol. I 174
ab extra
– for ḫāriǧ: external show/hide quotes-
Avic. Gen. 125, 42: et aliquotiens erit impediens ab intra, et aliquotiens ab extra
Qass. 177, 10: فربما كان العائق داخلا، وربما كان خارجًا
-
Avic. Gen. 126, 49: et quae est rationabile [est] quod inducat in eam caliditatem ex caliditate agente ab extra, in obviato corpore
Qass. 177, 13: التى هى أولى أن تحدث فيها سخونة من سخونة خارجة قائمة فاعلة فى جسم
-
Avic. Qual. 43, 26: si ponitur super aliquod vas terrenum quod calefit per ignem contingentem eum ab extra
Qass. 229, 7: وإن كان مستقره جسما آخر أرضيا تسخن من نار خارجة منه
- 2 s.v. extra and ḫāriǧan Avic. Gen.
- 1 s.v. contingens Avic. Qual.
وربما كان خارجًا – et aliquotiens ab extra Avic. Gen. 177 / 125
extraneus (adj.)
– for ḫāriǧ: external, foreign show/hide quotes-
Aris. Anim. III 767b7: quoniam natura est in illis extranea a genere
Brug.: لأن الطباع فى اولئك خارج من الجنس
-
Avic. Qual. 77, 41: et aliquae sunt principia motuum ad res extraneas
Qass. 255, 4: ومنها ما هى مبادئ تحريكات لأشياء خارجة عنها
- 1 Aris. Anim. III
- 1 Avic. Qual.
extrinsecum
– for ḫāriǧ: (pl. ḫāriǧāt) external; outside (n.); external thing show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 129, 63: sed extrinsecum est informatum forma quae est sensatum procul
Rahm. 66, 11: وأما الخارج فهو المتصور بالصورة التى هى المحسوسة البعيدة
-
Avic. An. vol. II 96, 3: Item sensus non sentit nisi aliquid extrinsecum nec sentit seipsum
Rahm. 218, 9: ولهذ فإن الحّس إنما يحّس شيئا خارجا ولا يحّس ذاته
-
Avic. Met. 189, 96: et tunc causatum debet esse per illam, sive illud adiunctum sit voluntas, … sive aliquid extrinsecum parans esse causalitatis
Marm. 27, 15: وكان حينئذ يجب عنه المعلول سواء كان ذلك الشىء إرادة أو شهوة … أو أمرا خارجًا منتظرا لوجود العلة
-
Avic. Met. 242, 35: secundum quod ipsa extrinseca praecesserunt in intellectu
Marm. 160, 5: على وجه أن أى تلك الخارجات سبقت الى الذهن
-
Aris. Anim. II 658b17: palpebrae autem ut prohibeant quod cadit super oculum ab extrinseco
Kruk: فاما اشفار العين فلكى تمنع ما يقع على العين من خارج
-
Aris. Anim. III 737b9: et adhuc non est animal completum, exit ad extrinsecum propter causas quas diximus superius
Brug.: ولم يكن بعد حيوانا تامّا يخرج إلى خارج لحال العلل التى ذكرنا فيما سلف
-
Aris. Anim. III 784b5: et fuerit humor qui intrat ex extrinseco plus calore qui est in corpore
Brug.: والرطوبة التى تدخل من خارج اكثر من الحرارة التى فى الجسد
-
Aver. Ep. Parv. 192ra63: Et lux non est in oculo per naturam oculi sed intrat ipsum ab extrinseco
Blum. 10, 3: وليس الضوء شىء يوجد للعين من طبيعتها، وانما يدخل عليها من خارج
-
Aver. Ep. Parv. 256va54: Cause vero conservantes ipsum ex extrinseco sunt sex modi nominati
Blum. 102, 7: واما الاسباب الحافظة له من خارج، فهى الستة الاصناف التى عددها الاطباء
-
Alhaz. Opt. 41, 32: quoniam illud, quod accidit in visu apud visionem, non accidit, nisi per aliquid extrinsecum
-
Avic. Gen. 36, 56: sequeretur necessario quod motor ad extrinseca ad profunda corporum primitus penetraret
Qass. 106, 15: وجب أن يكون المحرك إلى خارج قد نفذ أولا إلى غور الجسم
-
Avic. Gen. 141, 94: Et multotiens accidit mixto ut vincat inter sua elementa quod non est vincens in eo per aliqua extrinseca
Qass. 192, 9: والممتزج فكثيرًا ما يعرض له من الأسباب الخارجة أن يغلب من أسطقساته ما ليس بغالب
- 2 s.v. extrinsecus Avic. An.
- 2 Avic. Met.
- 1 Aris. Anim. II
- 10 Aris. Anim. III
- 10 Aver. Ep. Parv.
- 1 s.v. extrinsecus Alhaz. Opt.
- 2 Avic. Gen.
من الأسباب الخارجة – per aliqua extrinseca Avic. Gen. 192 / 141
extrinsecus (adj.)
– for ḫāriǧ: external, outside; external thing show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 65, 19: Et propter eam non dissolvunt eas extrinseca permutantia
Rahm. 31, 16: فلا يستولى عليه المغيرات الخارجة
-
Avic. An. vol. II 147, 10: et est anima quasi speculum, ipsae [sc. formae intelligibiles ] vero quasi res extrinsecae
Rahm. 245, 17: فتكون النفس كمرآة وهى [sc. الصور العقلية] كأشياء خارجة
-
Avic. Met. 47, 8: ita ut non pendeant ex causa extrinseca
Marm. 33, 8: فى حال ما لا يتعلقان بعلة خارجة
-
Avic. Met. 429, 5: et deinde movet instrumenta extrinseca et ad ultimum movet materiam
-
Aris. Anim. II 656a10: Et propter hoc quod membra extrinseca in corpore hominis sunt cognita nobis
Kruk: ومن اجل ان الاعضاء التى هى خارجة من جسد الانسان معروفة لنا
-
Aris. Anim. II 686a4: animal vero quod non anhelat aerem extrinsecum non habet collum
Kruk: فاما الحيوان الذى لا يتنفس من الجو الخارج فليس له عنق
-
Aris. Anim. III 744a3: auditus autem et odoratus sunt viae continuae cum aere extrinseco plenae spiritu naturali
Brug.: فاما المشمّة والسمع فهما سبل متّصلة بالهواء الذى خارج مملوءة من روح طباعىّ
-
Aris. Anim. III 781b8: Quoniam quando instrumentum auditus et olfactus habuerit coopertorium extrinsecum sentient remote
Brug.: فانه اذا كانت آلة السمع والمشمّة بسترة خارجة منها يجود حسّها
-
Aver. Ep. Parv. 192va19: licet ratio extrinseca non possit pronuntiare hunc modum
-
Aver. Ep. Parv. 202vb5: et ipsi etiam sponte faciunt quiescere sensus extrinsecos
-
Avic. Gen. 47, 69: et erit de natura extrinseca quod possit facere continuitatem cum illo quod coniungitur cum alio per naturam
Qass. 115, 1: فيكون من طبيعة ذلك الخارج جواز الاتصال بما اتصل به منها من طبيعته
-
Avic. Gen. 134, 46: causa extrinseca accidentalis erit causa ad formam naturalem
-
Avic. Qual. 42, 16: Assationis autem agens propinquum est caliditas extrinseca sicca
- 12 Avic. An.
- 9 Avic. Met.
- 2 Aris. Anim. II
- 4 Aris. Anim. III
- 8 Aver. Ep. Parv.
- 4 Avic. Gen.
- 1 Avic. Qual.
فيكون من طبيعة ذلك الخارج – et erit de natura extrinseca Avic. Gen. 115 / 47
extrinsecus (adv.)
– for ḫāriǧ: external, outside show/hide quotes-
Avic. Met. 240, 85: unde ad eius esse adveniunt accidentia et dispositiones extrinsecus per quae individuatur
Marm. 158, 12: فيكون وجوده مستلحقا به أعراضا وأحوالا خارجة يتشخص بها
-
Avic. Met. 449, 93: Illa enim non est anima nec est ab extrinsecus
Marm. 308, 17: لأنه ليس بنفس، ولا من خارج
- 4 Avic. Met.
مستلحقا به … أحوالا خارجة – adveniunt … dispositiones extrinsecus Avic. Met. 158 / 240
forinsecus
– for ḫāriǧ: external show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 51, 30: unum enim quadratorum imaginatorum non plus debet habere comparationem ad aliquod quadratorum forinsecorum quam aliud
Rahm. 192, 10: فإنه ليس أحد المربعين الخياليين أولى بأن ينسب إلى أحد المربعين الخارجين من الآخر
- 1 Avic. An.
في خارج fī ḫāriǧ
extrinsecus (adj.)
– for fī ḫāriǧ: (+ genit.) outside of show/hide quotes-
Aris. Anim. II 682a31: Et postquam diximus dispositiones omnium membrorum istorum modorum, debemus reverti ad dicendum membra extrinseca
Kruk: فاذ قد ذكرنا حال جميع الاعضاء التى تكون فى هذه الاصناف من اصناف الحيوان ينبغى لنا ان نعطف ايضا ونعود الى ذكر الاعضاء التى فى خارج الجسد
- 1 Aris. Anim. II
من خارج min ḫāriǧ
deforis
– for min ḫāriǧ: from the outside, from without show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 13, 66: quod est adveniens ab intus vel deforis
Rahm. 170, 3: وواردة من داخل أو خارج
-
Avic. An. vol. II 13, 68: Si autem haec forma eo modo quo est compositionis vel divisionis adveniret deforis
- 2 s.v. foris Avic. An.
exterior
– for min ḫāriǧ: from outside, external; on the outside show/hide quotes-
Mesue Aph. A §42: Oportet egrotum de omnibus, unde egritudo nasci solet, tam exterioribus quam interioribus inquiri
Troup.: ينبغي للطبيب ألا يدع مساءلة المريض عن كل ما يمكن أن يتولد عنه علته من خارج ومن داخل
-
Mesue Aph. A §94: Quodcumque membrum susceperit detrimentum aliquod sive naturali morbo seu quovis exteriori accidente, haud ulterius priori statui perfecte reddi potest
Troup.: من عرضت له زمانة في عضو من أعضائه أو بمرض من قبل الطباع أو بسبب من خارج لم يعد ذلك العضو الى أفضل هيئاته أبدا
-
Aris. Anim. III 719a34: et indiget [sc. embryo ] custodia et calore, et locus exterior est frigidus velocis occasionis
Brug.: وهو [sc. المولود] المحتاج الى الحفظ والنضوج، والمكان الذى من خارج الجسد بارد سريع الضرورة
-
Mesue Aph. B §42: Decet magistrum interrogare egrum ut causam egritudinis interiorem vel exteriorem agnoscat
Troup.: ينبغي للطبيب ألا يدع مساءلة المريض عن كل ما يمكن أن يتولد عنه علته من خارج ومن داخل
- 2 Mesue Aph. A
- 1 Aris. Anim. III
- 1 Mesue Aph. B
أو بسبب من خارج – seu quovis exteriori accidente Mesue Aph. A §94
exterius (adv.)
– for min ḫāriǧ: from outside; outside, at the outside show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 205, 12: nec fuit permixtus etiam cum eis aer exterius ullo modo
Rahm. 111, 4: ولا أيضا خالطها هواء من خارج بوجه من الوجوه
-
Avic. An. vol. I 270, 68: Causa autem huius est quod in spiritu in quo est sensus communis non existit impressa forma exterius apprehensa
Rahm. 153, 1: والسبب فى ذلك أن الروح التى فيها الحسّ المشترك إنما تثبت فيها الصورة المأخوذة من خارج منطبعة
-
Nico. Plan. §106: Et quidam corticem habent exterius et carnem interius et quidam carnem exterius et granum interius
Dross.: ومنها ما له قشر من خارج ولحم من داخل ومنها ما له لحم من خارج وحب من داخل
-
Nico. Plan. §229: Cumque vicerit plantam frigus, colorabit eam tantum occultatione caloris in medio plantae et apparitione frigoris exterius in extremitatibus eius
Dross.: فاذا غلب على النبات البرد〈لا يتغير〉لونه فقط لكمون الحرارة فى وسط النبات وظهور البردة [sic] من خارج فى أطراف النبات
-
Aris. Anim. II 678a6: scilicet quod necessario indiget animal ad accipiendum cibum exterius
Kruk: اعنى انه باضطرار ان يحتاج الحيوان الى ان يأخذ طعما من خارج
-
Aris. Anim. III 754a34: ova autem ranarum sunt dura fortia propter salutem qua indigent exterius
Brug.: فأما بيض الضفادع فهو جاسى قوىّ فقط لحال السلامة التى يحتاج اليها من خارج
-
Mesue Aph. B §114: utaris calidis rebus et humidis odoriferis vaporantibus que cerebrum per aeris attractionem alterent interius et exterius
Troup.: فأدخل على الدماغ البخارات العطرية الحارة الرطبة من خارج ومن داخل
- 4 Avic. An.
- 3 Nico. Plan.
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
- 1 Mesue Aph. B
extra (prep.)
– for min ḫāriǧ: from the outside, externally show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 37, 46, corr. ref. 39, 46: et deinde apparuerit extra imaginativam forma ipsa
Rahm. 184, 18: فإذا لاح للمتخيلة تلك الصورة من خارج
-
Avic. Gen. 46, 57: si accidit eis per accidens et extra naturam eorum, per naturam habent aptitudinem
Qass. 114, 10: وإن كان ذلك قد عرض لها من خارج فطباعها مستعدة
- 1 s.v. ḫāriǧ Avic. An.
- 1 Avic. Gen.
extra (adv.)
– for min ḫāriǧ: external, outside; from outside show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 187, 49: aut est ipse color, aut aliquid quod accidit cum aliquid extra removetur
Rahm. 100, 18: فإما أن يكون هذا نفس اللون أو معنى يحدث إذا زال معنى من خارج كزوال ستر أو غيره
-
Avic. An. vol. II 13, 75: et videat colores et sonos qui non habent esse extra nec aliquid de illis est extra
Rahm. 170, 10: ويرى ألوانا وأصواتا ليس لها وجود من خارج ولا أسبابها من خارج
-
Avic. Met. 178, 1: Cum enim res intelliguntur advenit eis in intellectibus aliquid quod non erat eis extra
-
Avic. Met. 520, 83: sed non facit delectari nec noceri certe nisi hoc quod est descriptum in anima, non quod est extra
Marm. 356, 16: وإنما يلذ ويؤذى بالحقيقة هذا المرتسم فى النفس لا الموجود من خارج
-
Aris. Anim. II 654a5: et alia pars custodiens et continens ipsum est extra
Kruk: والجزء الخزفى الذى يحفظه ويحيط به من خارج
-
Aris. Anim. II 679b33: quoniam in quibusdam est pars terrestris extra et in quibusdam est pars carnosa extra
Kruk: لان فى بعضه الجزء الارضى من خارج وفى بعضه الجزء اللحمى من خارج
-
Aris. Anim. III 717b24: Et etiam accidit in animalibus habentibus testiculos extra
Brug.: وايضا فى الحيوان الذى له انثيان من خارج
-
Aris. Anim. III 718b29: quoniam quaedam non generant animalia extra sed etiam intra
-
Aver. Ep. Parv. 193va34: In animali autem bruto comprehenduntur ea que sunt extra, que sunt quasi cortices fructuum
Blum. 33, 8: وفى الحيوان انما تدرك [sc. الحواس] الامور التى من خارج، وهى التى نسبتها الى الاشياء نسبة القشر الى اللب من الثمرة
- 6 also s.v. ḫāriǧ Avic. An.
- 5 Avic. Met.
- 5 Aris. Anim. II
- 2 Aris. Anim. III
- 1 Aver. Ep. Parv.
extrinsecum
– for min ḫāriǧ: external; from the outside show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 168, 32: quia eius substantia cum per se sola fuerit, nihilo extrinseco sibi adiuncto, comitabitur eam ignorantia
Rahm. 258, 12: أن جوهرها إذا انفرد ولم يتصل به سبب من خارج لزمه الجهل
-
Avic. An. vol. II 183, 2: Sic enim est comparatio … sicut comparatio duum extrinsecorum in sua magnitudine et parvitate
Rahm. 268, 18: ثم تكون نسبة … ما ترتسم فيه نسبة الشيئين من خارج في عظمهما وصغرهما
-
Avic. Met. 231, 80: sed ex hoc quod ipsa est alia ab humanitate quae est in Socrate quiddam extrinsecum est
-
Avic. Met. 388, 51: ut virtus naturalis non moveat ad suam perfectionem propter defectum alicuius extrinseci
Marm. 266, 8: أن تكون القوة الطبيعية لا تتحرك إلى كمالها لإعواز معين من خارج
-
Aris. Anim. II 657a37: Et omne animal claudit oculum ut non cadat super ipsum extrinsecum, et hoc non ex voluntate, sed ex natura
- 2 s.v. extrinsecus Avic. An.
- 3 Avic. Met.
- 1 s.v. extrinsecus Aris. Anim. II
لإعواز معين من خارج – propter defectum alicuius extrinseci Avic. Met. 266 / 388
extrinsecus (adj.)
– for min ḫāriǧ: external, extraneous; from outside show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 17, 22: ab imaginationibus quae non assimilantur rebus extrinsecis
Rahm. 172, 10: عن التخيلات التى لا تطابق الموجودات من خارج
-
Avic. An. vol. II 88, 78: esset secundum velle alicuius ponentis extrinseci
Rahm. 213, 11: بحسب إرادة مريد من خارج فيه
-
Avic. Met. 75, 7: vel ex causa extrinseca praeter naturam et substantiam eius
Marm. 52, 14: أو بسبب من خارج عن الطبيعة والجوهر
-
Avic. Met. 231, 92: nisi intelligatur quia hoc quod humanitati accidit esse in Platone extrinsecum fuit
Marm. 151, 12: إلا أن نعنى أن الإنسانية التى عرض لها من خارج أن كانت فى زيد
-
Nico. Plan. §42: Et si hoc ita esset, esset planta perfectior animali, quia non indiguerit in sua generatione re extrinseca
Dross.: ولو كان هذا هكذا لكان النبات أكمل من الحيوان لانه كان لا يحتاج فى توليده الى شىء من خارج
-
Aris. Anim. II 657a33: Et si non esset illud coopertorium quod est in animalibus duri corii, acciderent ei occasiones extrinsecae magis
Kruk: ولو لا سترة العين التى فى الحيوان الجاسى الجلد لكانت ضرورتها من الاشياء التى تقع فيها من خارج اكثر
-
Aris. Anim. II 684b33: Et diversantur ab animali habenti sanguinem in membris extrinsecis mobilibus
Kruk: وبينه وبين الحيوان الدمى اختلاف من قبل الاستعمال الذى يكون من خارج من الاعضاء المحركة
-
Aris. Anim. III 724a33: et quaedam habent causam extrinsecam
Brug.: ومن هذه الفنون ما علّته من خارج
-
Aris. Anim. III 755a32: quoniam natura per multitudinem ovorum contradicit corruptioni extrinsecae
Brug.: فان الطباع بكثرة البيض يضادّ الفساد الذى يعرض له من خارج
-
Aver. Ep. Parv. 192ra2: quando fuerit infrigidatum a rebus extrinsecis infrigidatione intensa
-
Aver. Ep. Parv. 256vb10: et hoc erit quando utuntur rebus extrinsecis convenienter
Blum. 104, 3: وذلك إذا استعملوا الامور التى من خارج استعمالًا غير موافقًا
-
Avic. Gen. 41, 54: si autem est causa istius extrinseca quae removet illas partes a suo loco
Qass. 110, 4: فإن كان السبب فيه أمرا من خارج يسلب تلك الأجزاء عن مقرها
- 2 s.v. ḫāriǧ Avic. An.
- 12 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 5 Aris. Anim. II
- 4 Aris. Anim. III
- 18 Aver. Ep. Parv.
- 1 Avic. Gen.
ما علّته من خارج – habent causam extrinsecam Aris. Anim. III 724a33
extrinsecus (adv.)
– for min ḫāriǧ: from the outside, on the outside, externally show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 37, 57: nec tamen affirmabit exteriora suorum membrorum … nec aliquid aliud extrinsecus
-
Avic. An. vol. I 276, 74: et continget illud quod contingeret si id quod est extrinsecus moveretur
Rahm. 157, 4: فعرض ما يعرض لو كان الشىء الذى من خارج ينتقل
-
Avic. Met. 79, 82: Sed si supervenerint differentiae quae sint res sibi extrinsecus adiunctae
Marm. 55, 1: فإن دخلتها فصول تكون أمورا تنضاف اليها من خارج
-
Avic. Met. 230, 68: sed est aliud quiddam cui illud accidit extrinsecus
Marm. 150, 15: بل إنما يكون كأن ذلك شىء يلحقه من خارج
-
Nico. Plan. §256: et adiuvabit eum [sc. calorem naturalem ] calor solis extrinsecus. Vincent ergo calor et siccitas, et erit fructus amarus
Dross.: وأعانتها حرارة الشمس من خارج بغلبة الحرارة واليبس فكان الثمر مرّا
-
Aris. Anim. II 681b26: Et super membrum quod dicitur mastiz invenitur intestinum extrinsecus
-
Aris. Anim. III 734b3: neque possumus dicere quod sit [sc. aliquod membrum ] extrinsecus
Brug.: ولا يمكن ان يكون الذى يخلقها [sc. الاعضاء] من خارج ايضا
-
Aver. Ep. Parv. 193ra13: et tunc necesse esset ut sciret [sc. anima ] sensibilia antequam sentiret ea extrinsecus
Blum. 23, 8: ولكان يحصل لها [sc. النفس] العلم بمحسوساتها قبل ان تحس بالامور التى من خارج
-
Aver. Ep. Parv. 193va18: ex aqua que est in oculo et aere qui est extrinsecus
Blum. 32, 8: بين الماء الذى فى العين والهواء الذى من خارج
- 6 Avic. An.
- 17 also s.v. extrinsecum Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
- 2 Aver. Ep. Parv.
foris
– for min ḫāriǧ: from the outside, from without show/hide quotes-
Mesue Aph. A §114: Si dementia, ex frigiditate et siccitate procedens, cerebrum incutiat, fumum odoriferum, calidum et humidum tam intus quam foris ei adhibemus
Troup.: اذا خبل العقل عن برد ويبس في الدماغ فأدخل على الدماغ البخارات العطرية الحارة الرطبة من خارج ومن داخل
- 1 Mesue Aph. A
a foris
– for min ḫāriǧ: from the outside, externally show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 83, 57: Sed vis apprehendens duplex est: alia enim est vis quae apprehendit a foris, alia quae apprehendit ab intus
Rahm. 41, 17: وأما القوة المدركة فتنقسم قسمين منها قوة تدرك من خارج ومنها قوة تدرك من داخل
-
Avic. An. vol. I 83, 58: Apprehendens autem a foris sunt quinque sensus aut octo
- 2 Avic. An.
إلى خارج ilā ḫāriǧ
exterius (adv.)
– for ilā ḫāriǧ: outwards show/hide quotes-
Aris. Anim. II 697b7: Et etiam omnes dentes huius modi sunt acuti, et sunt prominentes exterius
Kruk: وايضا جميع اسنان هذا الصنف حادة وهى ناتئة الى خارج
- 1 Aris. Anim. II
foris
– for ilā ḫāriǧ: to the outside, outwardly show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 278, 9: Tunica enim uvea est facilis moveri taliter quod dilatatur propter eam foramen aut coangustatur, aliquando foris
Rahm. 158, 9: فإن الطبقة العينية سهلة الحركة إلى هيئة تتسع لها الثقبة وتضيق تارة إلى خارج
-
Avic. An. vol. I 278, 10: et ex eius [sc. tunicae ] expulsione foris oportet ut contingat angustatio et dilatatio foraminis
- 2 Avic. An.
شيء خارج šayʾ ḫāriǧ
alius
– for šayʾ ḫāriǧ: external thing show/hide quotes-
Avic. Met. 97, 35: Causa igitur essendi unamquamque formam ex proprietate sua id quod est, esset aliud a materia, et materia nihil ageret in proprietatem illam
Marm. 66, 18: فتكون علة وجود كل صورة بخاصيتها هى الشىء الخارج، ولا يكون للمادة فى تلك الخاصية صنع
-
Avic. Met. 298, 40: perveniant ad proprietatem quae necessario est propter aliud a se
- 2 s.v. ḫāriǧ Avic. Met.
أمور خارجة umūr ḫāriǧa
exteriora (pl.)
– for umūr ḫāriǧa: (pl. of amr ḫāriǧ) external things, external matters show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 14, 86: Anima etenim cum occupata fuerit circa interiora, non solet curare de exterioribus
Rahm. 170, 20: فإن من شأن النفس إذا اشتغلت بالأمور الباطنة أن تغفل عن استثبات الأمور الخارجة
-
Avic. An. vol. II 14, 87: et cum occupata fuerit [sc. anima ] circa exteriora, praetermittet gubernare virtutes interiores
Rahm. 171, 1: وإذا اشتغلت [sc. النفس] بالأمور الخارجة أن تغفل عن استعمال القوى الباطنة
- 2 s.v. exterior ḫāriǧ Avic. An.
جهة خارجة ǧiha ḫāriǧa
exteriora (pl.)
– for ǧiha ḫāriǧa: outer direction show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 33, 62: in quo [sc. somno ] anima ab exterioribus convertitur ad interiora
Rahm. 181, 9: فتكون النفس فيه [sc. النوم] قد أعرضت عن الجهة الخارجة إلى الجهة الداخلة
- 1 s.v. exterior ḫāriǧ Avic. An.
أشياء خارجة ašyāʾ ḫāriǧa
exteriora (pl.)
– for ašyāʾ ḫāriǧa: (pl. of šayʾ ḫāriǧ) external things show/hide quotes-
Avic. Met. 36, 88: potest enim res habere esse in intellectu, et non esse in exterioribus
Marm. 25, 11: فيجوز أن يكون الشىء ثابتا فى الذهن معدوما فى الأشياء الخارجة
- 1 s.v. exterior ḫāriǧ Avic. Met.
أمر من خارج amr min ḫāriǧ
extrinsecum
– for amr min ḫāriǧ: (pl. umūr min ḫāriǧ) external thing show/hide quotes-
Avic. Met. 242, 34: quorum comparatio quae efficit ea universalia non fuit nisi ad extrinseca
Marm. 160, 5: وهذا إنما كانت نسبتها الجاعلة إياها كلية هى إلًى أمور من خارج
- 1 Avic. Met.
خارج المركز ḫāriǧ al-markaz
ecentricus (or: excentricus)
– for ḫāriǧ al-markaz: eccentric (circle or sphere) (astr.) show/hide quotes-
Thab. Almag. §16: quod est illud quod vocatur orbis ecentricus
Morel. 7, 2: وهو الذي يقال له الفلك الخارج المركز
-
Alpet. ch. 3 §1: preter hoc quod non posuit [sc. Tholomeus ] ecentricum neque epiciclum
Gold. 13r, 5: ودون ان يضع [sc. بطلميوس] فلكا خارج المركز اصلا ولا فلك تدوير
-
Alpet. ch. 18 §16: Et propter hoc erit aux, et est punctum contactus ecentrici cum eo quod est simile circulo signorum
Gold. 89r, 11: ولذلك يكون الأوج وهو نقطة تماس الخارج المركز مع الممثل بفلك البروج
-
Alhaz. Conf. 298, 7: et hic orbis vocatur orbis excentricus
Lang. 34, 9: ويسمّى هذا الفلك الفلك الخارج المركز
-
Alhaz. Conf. 312, 13: et ponemus … centrum omnium orbium excentricorum super illam lineam
- 1 Thab. Almag.
- 3 Alpet.
- s.v. falak Alhaz. Conf.
دخيل من خارج daḫīl min ḫāriǧ
accidentalis
– for daḫīl min ḫāriǧ: entering from outside show/hide quotes-
Aris. Anim. III 750a9: et humor naturalis et accidentalis est conveniens generationi spermatis cum calore
Brug.: والرطوبة الطباعيّة والدخيلة من خارج موافقة لتوليد الزرع مع الحرارة التى فيه
- 1 Aris. Anim. III
خارج عن المركز ḫāriǧ ʿan al-markaz
ecentricus (or: excentricus)
– for ḫāriǧ ʿan al-markaz: eccentric (sphere) (astr.) show/hide quotes-
Thab. Ann. §34: aut ut moveatur stella secundum ecentricum
Morel. 35, 6: إمّا ان تكون حركتها [sc. الشمس] على فلك ليس مركزه مركز العالم، وهو خارج عنه
- 1 Thab. Ann.
خارجَ ḫāriǧa
extra (prep.)
– for ḫāriǧa: outside (prep.), external to show/hide quotes-
Anar. 16, 26: quoniam extra circulum invenitur punctum
Arnz. 22, 14: فإنّه قد يوجد نقطة خارج الدائرة
-
Anar. 32, 25: ergo erit pars ADBG extra circulum
Arnz. 51, 3: وتكون قطعة .ز ب ه. خارج الدائرة
-
Avic. Met. 534, 32: nec quod est extra mundum vel intra
Marm. 366, 1: و[sc. هو] لا خارج العالم ولا داخله
-
Aver. Ep. Parv. 192va40: Et etiam artifex est extra rem
Blum. 17, 2: وايضا فان الصانع خارج الشىء
-
Aver. MC Int. diff. I, 2, 16: Dictio autem vel sermo in modo significationis intentionum que sunt in anima super res inventas extra animam
-
Aver. MC Int. diff. IV, 96, 46: iste enim due orationes sunt contrarie secundum predicatum et subiectum extra animam
Butt. 119, 10: فإن هذين القولين متضادان بالمحمول والموضوع خارج النفس
- 5 Anar.
- 1 Avic. Met.
- 1 Aver. Ep. Parv.
- 19 s.v. ḫāriǧ and ḫāriǧā Aver. MC Int.
خارجًا ḫāriǧan
extra (prep.)
– for ḫāriǧan: (+ ʿan or min) outside (prep.) show/hide quotes-
Avic. Met. 217, 54: Res igitur est perfecta inquantum nihil remanet extra eam
-
Avic. Met. 217, 57: ipsa igitur, … secundum hoc quod nihil remansit extra eam, est perfecta
Marm. 146, 14: فهو … بالقياس إلى ما لم يبق خارجا عنه «تام»
-
Aris. Anim. III 739a37: sed eicit ipsum extra orificium sicut eiciunt feminae quaedam cibum qui exit ab eis
Brug.: بل يلقيه خارجا من الفم مثل ما يلقى بعض الاناث
-
Aris. Anim. III 775a18: extra [sc. matricem ] autem crescit [sc. femina ] citius propter debilitatem suae naturae
Brug.: فاما اذا خرجت الانثى خارجا فهى تشبّ وتدرك عاجلا وتشيب لحال ضعف الطباع
-
Avic. Gen. 51, 56: sequeretur necessario quod innovaretur alia natura coniunctionis extra coniunctionem illorum quattuor
Qass. 118, 2: وجب أن يحدث نوع آخر من التأليف خارجا عن تأليف الأربعة
- 2 Avic. Met.
- 2 Aris. Anim. III
- 1 Avic. Gen.
extra (adv.)
– for ḫāriǧan: externally, outside show/hide quotes-
Anar. 19, 31: Quod si quis dixerit quod medietas circuli que est BGD, cum superponitur alii medietati circuli que est BAD, non cadit tota intus neque tota extra
Arnz. 28, 4: فإن قال قائل إنّ نصف دائرة .ب ج د. عند المطابقة لا يقع كلّه داخل نصف دائرة .ب ا د. ولا يقع كلّه خارجًا
-
Anar. 20, 6: Et quia medietas circuli, cum superponitur alii medietati, non cadit extra neque intus neque secat eam
Arnz. 29, 1: فإذ لم يقع نصف الدائرة عند المطابقة خارجًا ولا داخلا ولا مقاطعًا
-
Aris. Anim. II 655a5: Ossa ergo animalis generantis sibi simile intra et extra sunt secundum eandem dispositionem in duritie et fortitudine
Kruk: فعظام الحيوان الذى يلد حيوانا مثله داخلا وخارجا على حال واحدة بالصلابة والقوة
-
Aris. Anim. III 718b7: quoniam ova piscium complentur extra et ibi crescunt
Brug.: فان بيض السمك يكمل ويتمّ خارجا وهناك ينشؤ ويعظم
-
Aris. Anim. III 739a16: sicut illud quod exit ex superfluitate modorum quos emittet extra
Brug.: مثل الذى يخرج من فضلة الاصناف التى تخرجها خارجا
-
Aver. Ep. Parv. 193rb61: non indiget virtus ymaginativa in faciendo eam presentem presentia sensibilis rei extra
Blum. 30, 12: لا تحتاج القوة المتخيلة فى احضارها الى حضور المحسوس خارجًا
- 2 Anar.
- 1 Aris. Anim. II
- 5 also s.v. emittere Aris. Anim. III
- 1 Aver. Ep. Parv.
extrinsecus (adv.)
– for ḫāriǧan: (+ ʿan) externally (to), outside (adv.) show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 18, 36: et videntur quasi habeant esse extrinsecus
Rahm. 173, 1: فترى كأنها موجودة خارجا
-
Avic. Met. 266, 84: sed ipsum esse habens animam rationalem est aliquid quod accidit ei extrinsecus
Marm. 181, 5: وكونه ذا نفس ناطقة شيئًا ينضم إليه خارجًا عنه
-
Avic. Met. 269, 52: ita ut ipsum sit receptibile aequalitatis per se in definitione sui et hoc aliud adiunctum ei extrinsecus
Marm. 183, 15: حتى يكون ذلك قابلًا للمساواة فى حد نفسه وهذا شىء آخر مضاف إليه خارجا عن ذلك
-
Aver. Ep. Parv. 202ra7: licet non sint extrinsecus
Blum. 70, 7: وان لم تكن موجودة خارجا
- 1 s.v. ḫāriǧ Avic. An.
- 2 Avic. Met.
- 1 Aver. Ep. Parv.
مخرج muḫriǧ
extrahere
– for muḫriǧ: bringing out (to actuality) show/hide quotes-
Kindi Int. DG 7, 11: intellectus vero qui est in actu semper et qui extrahit animam ad hoc ut fiat in effectu intelligens, postquam fuerat intelligens in potentia
Rīda 356, 14: فأما العقلُ الذى بالفعل أبدًا المخرجُ النفسَ إلى أن تصير بالفعل عاقلة، بعد أن كانت عاقلة بالقوة
- 1 s.v. aḫraǧa Kindi Int. DG
extrahere faciens
– for muḫriǧ: bringing out (to actuality) show/hide quotes-
Kindi Int. GC 6, 10: ratio vero quae est actu semper faciens extrahere animam ad hoc ut fiat rationalis actu, postquam fuerat rationalis potentia
Rīda 356, 14: فأما العقلُ الذى بالفعل أبدًا المخرجُ النفسَ إلى أن تصير بالفعل عاقلة، بعد أن كانت عاقلة بالقوة
- 1 Kindi Int. GC
مستخرج mustaḫraǧ
extractus
– for mustaḫraǧ: taken, derived show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 210: Et secundum hunc modum scientur ascendentia alfardarieth extracta ex duodenariis signi profectionis
Yama.: وعلى هذه الجهة يعلم طوالع الفردارية المستخرجة من جهة الاثني عشريات برج المنتهى
- 1 Albu. Coni.
extrahi
– for mustaḫraǧ: derived, extracted show/hide quotes-
Alcab. diff. V, li. 107: Due partes maxime ex quibus extrahitur tempus electionis regis et eius durationis
Yama.: عمل السهمين الأعظمين المستخرج بهما مدّة قيام الملك
- 1 Alcab.