Freely available on a non-commercial basis.
No print source exists: This is an original digital text.
Lemma display for ‘causa’
1 entry matching
cause; reason; occasion
Et si fuerit Iuppiter, erit causa fidei et religiosorum atque iudicum hominumque inter eos ingredientium
وإن كان المشتري، فـsc. الفسادُ بسبب الدين والتحرُّج والنسَّاك والقضاة وقوم يدخلون فيما بينهم
quia bella quam maxime non fiunt nisi causa alnauuemiz
erit illud una ex causis determinantibus veritatem significationis
Et significat … per regnum et victoriam contentionum et ex causis uxorum
significat esse initii contrarietatis et eius causam. Et cum separata fuerit, significat causas ereptionis a contrarietate
et similiter quando non potest instrumentum recipere causas cogitationis mundae
وذلك إذا لم تَقْوَ الآلةُ على أن تقبل أسباب الفِكَر النقية
et consumitur humiditas innata, cuius consumptio est causa mortis propter parvitatem
ex unaquaque specie quarum, provenit unumquodque ponderum eorum, et sunt que dicuntur apud arabes cause et radices, et apud grecos cesure et pedes
neque esse eius est causa, neque ut sit esse eius per aliud, et est causa prima esse rerum
ولا يُبرَز كون وجوده بغيره وإنه هو السبب الأوّل لوجود الأشياء
Causa vero studii eorum in ipsa est illud
Causa autem propter quam incessus eorum videtur diversus
Causa vero quare planete retrogradantur est quoniam eis sunt orbes revoluti
quod eius rei causa est perpetuitas sui motus
Illae autem inspirationes sunt ex causis quae adiuvant animam
وهذه الخواطر تكون لأسباب تعن للنفس
quaerunt de primis causis naturalis esse
de causa causarum et de principio principiorum, quod est Deus excelsus
Quia sensus est causa claritatis vitae, nutrimentum vero causa augmenti rei vivae
Sed ad sciendum causas eorum debemus inquirere earum generationem
et voluit inducere causas propter quas fecit huiusmodi positionem
ثم أنّهُ رام أن يأتى بأسباب وضعه إياهما على هذه الحال
Causam vero estimationis huius diversitatis possibile est esse secundum duos modos primos absolutos
Quoniam natura quae creavit animalia erit causa magnae delectationis illis qui possunt cognoscere causas, scilicet philosophis naturae
dignum est ut declaretur maiori declaratione causa propter quam erit quiddam quod creatur in matrice mas et quiddam femina
Et causae istorum sunt propinquae ad invicem consimiles
Causa enim agens differt a formali in hoc quod …
وذلك أنّ الفرق بين السبب الفاعل والسبب الصوري وإنْ كانا واحدا بالنوع، أنّ …
non tantum sequitur ex causa materiali et agente sed etiam ex causa finali
ليس هو واجبا من قبل السبب المادّي والفاعل كما تبيّن قبل، بل نبيّن أنّه واجب أيضا من قبل السبب الغائي
et complexio istius partis est causa perfecte visionis
et ideo impossibile est ut sit causa longitudinis vite nisi per accidens
Et causa in illo est quia
quoniam si esset causa eius
Et causa huius est quod intellectus est universalis
والسبب في ذلك ان العقل كلي
Erit ergo aliquid primo causa motus
Quod horum causa est?
non est causa ut accidat mutatio in substantia elementorum
Motus igitur circulares caelestes qui appropinquant potentias altorum corporum et qui eas elongant sunt primae causae generationis et corruptionis
هى أسباب أولى إلى الكون والفساد
Istae ergo sunt causae per quas vincit salsedo in mari
فلهذه الأسباب كان الغالب فى البحر مالحا ً
et accidit aliqua <causa> movens aquam
ووقع أدنى سبب محرك للماء
cause, the one who causes
de causa causarum et de principio principiorum, quod est Deus excelsus
وعن مسبب الأسباب ومبدأ المبادئ وهو الإله تعالى جده
causal
على الترتيب السببى والمسببى
secundum ordinem causae et causati
tamen quaedam sunt prius et quaedam posterius secundum ordinem causae et causati
لكن بعضها قبل وبعضها بعد، على الترتيب السببى والمسببى
cause (e.g. the four Aristotelian causes); reason (also in prep. phrases: ‘for this reason’)
Quia omne quod habet causam, causa illius est antiquior illo per ordinem
إنَّ كلَّ معلولٍ، علَّته أقدم منه بالمرتبة
Causa autem extractionis partium patet apud eos qui intellexerunt significationes planetarum
فأمَّا العلَّة في استخراج السهام
Omnis causa primaria plus est influens super causatum suum quam causa universalis secunda
كُلُّ عِلّةٍ أوّلية فهى أكثر فيضًا على معلولها من العلّة الكلية الثانية
Cum ergo agit causa secunda, quae sequitur, causatum, non excusat ipsius actio a causa prima quae est supra ipsam
et incepi ab uno qui est causa numeri
وبدأنا بالواحد الذى هو علة العدد
Causa in hoc est quod inest animae earum scientia per naturam
فإن العلة فى ذلك ما للنفس من العلمبها بالطبع
Postquam igitur iam manifestum est quae sint causae somni proximae et longinquae, tunc iam apparet iuvamentum somni in quo sit
non sequitur inconveniens neque excusatio esse eius a causa, et quando invenitur fit necesse esse per aliud
فلا غنى بوجوده عن علّة وإذا وجد صار واجب الوجود بغيره
Et sequitur ut sit esse eius sempiternum esse, et ex causatum* a causis* ex causatum : sic, corrupt for excusatum
ويلزم أن يكون وجوده أتمّ الوجود ومنزّهًا عن العلل
Ob hoc igitur dicemus quod propter hanc causam linea recta facta est
sed petitiones sunt naturaliter medie inter per se nota et alia quorum cause sunt ignote discipulis
anima enim sine dubio est causa qua vegetabile et animale sunt illius complexionis quam habent
quae flamma etiam erit cum separato causa calefaciendi
appositum ad stabiliendum causas
concedere enim esse causas
intellectus igitur primus causa est omnium intellectorum
فإذن العقل إما علة وأول لجميع المعقولات
Haec ergo est causa terrae motus in corporibus solidis
فهذه علة الزلزلة فى الاجرام المصمتة
Ostendimus autem quae sit causa quare
لأنّا قد بيّنّا ما العلة
non fuit immutatio in predestinato, nec variatio in predesignato, adinvenit eas non per medium nec per causam, non habuit participem in earum creatione
Et dicemus nos multas causas post, scilicet causas generationis naturalis, ut causam finalem et causam quae est principium motus
فيذكر عللا كثيرة اعنى علل الولاد الطباعى مثل العلل التى من اجلها والتى منها ابتداء الحركة
et dant causas propter quas faciunt quidlibet quod faciunt. Et causa propter quam est quod est melius in operationibus naturae et artificii
ويؤدون الكلام والعلل التى من اجلها يفعل كل واحد مما يفعل 〈و〉لماذا ومن اجل ماذا والذى من اجله يكون ما يكون من الامر الجيد فى اعمال الطباع وفى اعمال المهنة
et quaedam habent causam extrinsecam sicut diximus quod ars est principium artificiati
ما علّته من خارج
nam calor et frigus sunt causae naturae cutis et pilorum
Et propter hanc causam fuerunt palpebre posite in bonis oculis
quidam enim dicunt quod causa longitudinis vite est loca calida et sicca
Et causa in hoc est, quod virtus distinctiva non arguit
والعلة في ذلك أن القوة المميزة ليس تقيس
Quaedam ergo visibilia habent unam caussam ex intentionibus particularibus
et appropriavit (se) ibidem per aliquam partem causarum
يخصص حدوثه فيه عن بعض العلل
Sed quomodo est causa ad illud est quod sequitur quia
أما أنه كيف تصير علة لذلك فلأن …
fortitudo esset infinita propter causam praedictam
لكان يجب أن يذهب هذا الاشتداد إلى غير نهاية للعلة المذكورة
Quod habet de se istud pati per causas agentes quibus non est necessarium habere terminatum situm
فما كان قبوله ذلك إنما هو من علل فاعلة لا تحتاج إلى أن يكون لها وضع محدود
cause
et omnis nova res quae nondum erat habet causam innovantem
ولكل حادث بعد ما لم يكن علة وسبب حادث
matter; thing; reason
et Sol ad causas dignitatis et exaltationis, honoris quoque ac regni
prosequamur agendo partes que cadunt in revolutione annorum mundi et coniunctionum significantium causas regni et stabilitatem seu durationem eius
Tota enim aqua tincta videtur, et fit hoc ex una duarum causarum
ergo ex duabus causis diversis sunt in re hae duae intentiones
quia ipsa est scientia de prima causa esse, et haec est prima causa, sed prima causa universitatis est esse et unitas
لأنه العلم بأول الأمور فى الوجود، وهو العلة الأولى وأول الأمور فى العموم، وهو الوجود والوحدة
egebit alio subiecto duabus de causis
واحتاج إلى الموضوع الآخر لأمرين
Sed quod fecit quadriviales et omnes antecessores habentes considerationem in hac scientia, quod causa in illo est contraria huic
ut sit iudicium in causa secundum observationem suarum manerierum
حتى يكون القضاء على الأمر بحسب مراعاة جانبها
thing
Balneum et temperata potio iuvat causam et contrarium cause
Causa vero cum qua scivimus locum solis in omni eo quod volumus est in eo
Una ergo istarum actionum est ex alia causa quam alia
فيكون إذن أحد الفعلين عن شىء غير الآخر
Erunt ergo quasi duo simulacra ex duabus causis discretis extrinsecus
فيكون كأنهما خيالان عن شيئين مفترقين من خارج
nisi propter esse duarum causarum
إنما تتم بوجود شيئين
eo quod bonitas est quae propter seipsam quaeritur et propter quam ceterae causae quaeruntur
إذ الخير هو الذى يطلب لذاته، وسائر الأشياء تطلب لأجله
Quando igitur fuerit in aliquo corpore, a seipso vel causa in qua est, principium calefaciendi
فإذا كان فى جسم ما، من نفسه، أو من شىء فيه، مبدأ تسخين
Et oppositum istius est quando accidit exteriori agenti <…> et subiecto <agentis> ab extra accidit privatio illius causae quam diximus eum habere in actu
بخلاف ما يعرض إذا كان الطارئ بهذه الصفة، والمطروء عليه عادم لذلك الشىء الذى فرضناه، فيما كلامنا فيه، حاصلا
‘thingness’
causa vero finalis, inquantum ipsa est causa, causa est ut ceterae causae sint causae in effectu
فالعلة الغائية هى فى شيئيتها سبب لأن تكون سائر العلل موجودة بالفعل عللا
condition
ergo durities non est causa
Sed certitudo esse illius quod est necesse non eget aliquo secundo esse quod sequatur, sicut certitudo coloris eget esse quod sit ei causa essendi
بل الوجوب ليس له الوجود كشىء ثان يحتاج إليه، كما للونية وجود ثان. وبالجملة كيف يكون شىء خارج عن وجوب الوجود شرطًا فى وجوب الوجود؟
meaning (n.); issue
non sit tamen hoc ideo quod liquefactum sit calidius igne, sed fit hoc tribus de causis
إن ذلك ليس بسبب أن المسبوكات أسخن ولكن لمعان ثلاثة
Et hec est via quam narravit Alexander in dictione sua De intellectu, et dixit quod erat illa via per quam incessit Philosophus in hac causa
الطريق الاوّل هو الذي حكاه الاسكندر في مقالته في العقل وذكر انها الطريق الذي سلكها الحكيم في هذا المعنى
side, way
significat quod homines incurrent egritudines causa ventorum et sanguinis
للناس أمراض من جهة الرياح والدم
et corruptio accidit eis cito duabus de causis, quarum una est consumptio naturalis humiditatis que est in corpore
والبوار يعرض لهم سريعًا من جهتين: احداهما، فناء الرطوبة الطبيعية
quarrel; lawsuit
significat multas contrarietates et causas
دلّ على كثرة المضادّات والخصومات
significat generationem constrictionum et infortuniorum et siccitatem et causas in pluribus climatibus
دلّ ذلك على كون الشدائد والبلايا والخصومات والقحط في أكثر الأقاليم
controversy; lawsuit
significat multas causas mulierum cum viris suis
دلّ على كثرة مخاصمة النساء لأزواجهنّ
significat disputationes hoc et causas in inquisitione veritatis
دلّ ذلك على المجادلات والمخاصمات في طلب الحقّ
and that is (to say) that, for
Causa: calor quando fuerit prope temperantiam fueritque humor apparens aerque clarus, non egebit fructus multo calore in digestione
وذلك ان الحرارة اذا كانت قريبة من الاعتدال وكانت الرطوبة ظاهرة وكان الهواء صافيا لم يحتج الثمر الى افراط الحرارة فى الطبخ
Causa: arbor eius rara nimis
for, because
Causa: humor quando fuerit in extremitatibus illarumsc. arborum … proveniet siccitas
فان الرطوبة اذا انبعثت فى اطراف الشجر … أحدثت الحرارة يبسا
account, reason
Formae ergo refringuntur apud vitreum duabus de causis
erunt non certificata propter duas causas
غير محقق - لحالتين
cause
Quoniam si aliquid ceciderit ex cibo in venam magnam, erit causa strangulationis
لأنه إن وقع شيء رطب أو يابس من الطعام فى الوريد الخشن يكون داعية الى أوجاع وخنق
principle
quamvis impossibile est aliquod ens in istis rebus esse simpliciter nobile propter remotionem a prima causa
وكان ليس يمكن وجود الموجود الأفضل بإطلاق فى هذه الأشياء التى قربت منّا لكونها من المبدأ الأوّل فى غاية البعد
fundamental principle
nec est dubium causam huius rei esse scilicet ut successio hominum sentiat auctorem et promissionem
ولا شك أن القاعدة فى ذلك هى استمرار الناس على معرفتهم بالصانع والمعاد
controversy
significat … multitudinem causarum que fient inter homines propter causas eorum
دلّ على … كثرة المنازعة فيما بين الناس بأسبابهاsc. الأموال
disposition
Et astronomi non dantur ad iudicandum res futuras nisi quia existimant scire de corporibus celestibus causas proprias generationi cuiuslibet individui modorum specierum
وصناعة النجوم انما تعاطت القضاء على حدوث الاشخاص بما ظن اهلها انه يحصل لهم من هيئات الاجرام السماوية الخاصة بحدوث شخص من اصناف الانواع
nature, character
quod ipsa faciat motum extra naturam, et est amor causa motus
وهىsc. المحبة طبيعة التحريك عنده
on the part of
ان يكون على ذلك من قبل الاحتلام
quod causa illius sit somnium
Et opinatur quod causa illius sit somnium quod accidit maribus et feminis dormientibus
وقد يظنّ ان يكون على ذلك من قبل الاحتلام التى تعرض للذكورة والاناث فى الليل والنوم
proof
quamvis causam factorum non ostendissent
فنسيء الظن بهم ونتهم ما لم يشهد البرهان بصحته
relation
et tu postea disces in geometria causas elongationum propter quas videtur magis et magis
فإنك ستعلم فى الهندسة أن النسب فى الأبعاد التى منها يرى أعظم وأكبر
goal, end
Differentia autem inter haec est quod finis per essentiam est causa quae quaeritur propter seipsam
أن الغاية بالذات هى الغاية التى تطلب لذاتها