show/hide all quotes cite this lemma export to TEI please email us to send feedback to this lemma
comparatio
قياس qiyās
n. qys – comparison; relation; inference; syllogism show/hide quotes-  Thab. Ann. §20: et verificavimus comparationem illius stelle fixe 
-  Avic. An. vol. I 12, 38: similiter etiam est dispositio animae animalis ad comparationem hominis et ceterorum animalium 
-  Avic. An. vol. II 47, 74: aut esset aliquid quod haberet ex comparatione receptae materiae 
-  Avic. Met. 14, 53: sed, comparatione naturae entis absolute, est quiddam accidentale ei 
-  Avic. Met. 57, 84: Ipsa vero argumentatio non est in se argumentatio cuius iudicium debeat concedi, sed est argumentatio in comparatione 
-  Alpet. ch. 1 §7: Et videmus Solem et Lunam et stellas erraticas moveri motibus diversis sine equalitate unius ad alterum, nisi quia omnes in comparatione ad motum generalem moventur ad orientem Gold. 3r, 3: ورأينا الشمس والقمر والنجوم المُتحيرة … وأنها كُلّهَا بالقياس إلى حركة الكُل يتحرك إلى المشرق 
-  Aris. Anim. III 753b15: et quomodo est comparatio illarum rerum ad invicem et post sustentationem animalis 
-  Aris. Anim. III 787a12: quoniam dicitur simpliciter et dicitur secundum comparationem ad invicem 
-  Alhaz. Opt. 33, 22: sed electio rei pulchrioris non est, nisi per comparationem alterius ad alterum Sabra II 32a, 11: إلا بقياس أحدهما بالآخر 
-  Alhaz. Opt. 51, 58: Quantitates ergo visibilium non comprehenduntur, nisi per distinctionem et comparationem Sabra II 85b, 9: فمقدار المبصرات إنما يدرك بالتمييز والقياس 
-  Aris. Phys. VII 58, 10 (248b15): Deinde si hoc non est huiusmodi, dupla ratio eadem erit; est enim comparatio binarii ad unum 
-  Aris. Phys. VII 67, 18 (249a25): Aequivocorum autem alia maxime distant, alia quodam modo sunt similia, alia vero propinqua sibi aut in genere aut in comparatione 
-  Avic. Gen. 45, 35: non ergo aliud eorum est prius alio in his quae sunt inter ea, nec in comparatione generati 
-  Avic. Gen. 65, 2: Ignis ergo et terra erunt unum simul diminute et erit terra, in comparatione puri ignis, et ignis, in comparatione terrae purae 
-  Avic. Qual. 14, 13: immo conservantur maria propter flumina quae infunduntur in eis ab altis cacuminibus elevatis per comparationem ad mare 
-  Avic. Qual. 84, 88: Ex hoc ergo probatur quod comparatio quam dixerunt non est comparatio dispositionis vel aptitudinis Qass. 260, 6: فبين أن قياس ما قيل ليس قياس الاستعداد 
- 1 Thab. Ann.
- 46 Avic. An.
- 25 Avic. Met.
- 1 s.v. tanassub Alpet.
- 4 Aris. Anim. III
- 7 Alhaz. Opt.
- 2 Aris. Phys. VII
- 18 Avic. Gen.
- 10 Avic. Qual.
مقايسة muqāyasa
n. qys – comparison, comparative relation show/hide quotes-  Avic. An. vol. I 183, 88: sed est quiddam quod accidit visui ex comparatione lucidioris ad minus lucidum 
-  Avic. Met. 183, 93: intelliget anima hanc comparationem incidere inter duo quae sunt in intellectu, quoniam haec comparatio est inter duo quae sunt in intellectu Marm. 123, 3: عقلت النفس هذه المقايسة واقعة بين موجودين فيه، إذ كانت هذه المقايسة بين موجودين فى العقل 
-  Aver. Ep. Parv. 256ra67: Et cum hoc positum est, dicamus quod longitudo et brevitas vite dicuntur multis modis; aut secundum comparationem ad genus, verbi gratia, dicere quod vegetabilia universaliter sunt longioris vite quam animalia Blum. 94, 3: فنقول ان طول العمر وقصره يقالان على وجوه. احدها، بالمقايسة بالجنس 
-  Aver. Ep. Parv. 256rb5: aut secundum comparationem ad individuum, verbi gratia, quod Socrates est longioris vite quam Plato 
- 1 Avic. An.
- 2 Avic. Met.
- 4 Aver. Ep. Parv.
نسبة nisba
n. nsb – relation show/hide quotes-  Avic. An. vol. I 12, 36: quia comparatio animalium ad hanc animam eadem est quae comparatio vegetabilium 
-  Avic. An. vol. II 10, 21: Et aliquando perveniet ab intentione ad formam, et memoria habita non habebit comparationem ad id quod est in thesauro retinendi Rahm. 168, 1: فيكون المتذكر المطلوب ليس له نسبة إلى ما فى خزانة الحفظ 
-  Avic. Met. 20, 72: quoniam comparatio huius scientiae ad alias scientias particulares est sicut comparatio eius cuius cognitio inquiritur in hac scientia ad id cuius cognitio inquiritur in aliis scientiis 
-  Avic. Met. 526, 1: Comparatio autem rogandi ad acquirendam illam virtutem est sicut comparatio cogitationis ad acquirendam manifestationem rei 
-  Alpet. ch. 2 §18: et fecit [sc. Tholomeus ] hoc nos scire quantitatem sue magnitudinis ad comparationem terre 
-  Avic. Gen. 12, 47: Dicentes autem de vapore inducti sunt propterea quia credunt quod est aliquod corpus habens rationem medii per comparationem ad elementum 
-  Avic. Gen. 18, 60: Nam talis est comparatio corporum ad superficies sicut superficierum ad lineas Qass. 93, 1: وذلك لأن نسبة الأجرام إلى السطوح هى كنسبة السطوح إلى الخطوط 
-  Avic. Qual. 30, 6: non dicimus esse necessarium quod comparatio ambarum quantitatum sit secundum comparationem qualitatis additae super primam qualitatem 
-  Avic. Qual. 30, 97: sequeretur quod comparatio frigiditatis aquae maris in comparatione ad aliam aquam esset secundum proportionem magnitudinis ad magnitudinem 
- 70 Avic. An.
- 85 Avic. Met.
- 1 s.v. tanassub Alpet.
- 23 Avic. Gen.
- 4 Avic. Qual.
مناسبة munāsaba
n. nsb – relation, correspondence show/hide quotes-  Avic. An. vol. II 28, 88: et demonstrabitur tibi quod animae humanae maiorem habent comparationem cum substantiis angelicis quam cum corporibus sensibilibus Rahm. 178, 17: وإن الأنفس البشرية أشد مناسبة لتلك الجواهر الملكية منها للأجسام المحسوسة 
-  Avic. An. vol. II 31, 30: quae aliquando operantur formam in imaginatione secundum comparationem eorum et comparationem animarum ipsorum Rahm. 180, 6: فإنها قد توقع بحسب مناسباتها ومناسبات نفوسها صورا فى التخيل 
-  Avic. Met. 28, 30: et quae est dispositio compositae substantiae, et quomodo est dispositio utriusque secundum suas definitiones, et quam comparationem habent inter se definitiones et definita Marm. 20, 2: وكيف مناسبة ما بين الحدود والمحدودات 
-  Avic. Met. 85, 96: forma etiam glebeitatis non est debita plagae nisi cum motione habuerit comparationem cum illa plaga 
- 8 Avic. An.
- 19 Avic. Met.
نُسب nusiba
pass. v. nsb – to be related to show/hide quotes-  Fara. Int. li. 229: et tunc pervenies ad id quod est simile stellis secundum comparacionem tue ereccionis a materiis hylearibus Bouy. 24, 3: انتهى الى ما هو شبيه بالتخوم والحد الذى اليه تنتهى الاشياء التى تنسب الى الهيولى والمادة 
-  Alpet. ch. 1 §22: et comparatio unius ad alterum in posterioratione est propter incurtationem Gold. 6r, 12: وإن يُنْسَب بعضها إلى التقصير عن بعض 
-  Alpet. ch. 1 §23: quia motus in longitudine potuit dici rationabiliter in sua comparatione, et est incurtatio 
- 1 s.v. nisba Fara. Int.
- 2 s.v. tanassub Alpet.
وإن يُنْسَب بعضها … عن بعض – et comparatio unius ad alterum Alpet. 6r / ch. 1 §22
نسبة وقياس nisba wa-qiyās
n. + n. nsb qys – relation and comparison show/hide quotes-  Avic. An. vol. I 93, 1: quia anima humana, sicut postea scies, est una substantia, habens comparationem ad duo, quorum unum est supra eam et alterum infra eam Rahm. 47, 8: لأن النفس الإنسانية كما يظهر من بعد جوهر واحد وله نسبة وقياس إلى جنبتين 
- 1 Avic. An.
منسوب mansūb (+ ilā)
pass. part. nsb – related to show/hide quotes-  Avic. Met. 490, 38: Et huius etiam diversitatis comparatio ad omnes materias una est Marm. 335, 20: وذلك الاختلاف أيضًا منسوب إلى جميع المواد نسبة واحدة 
- 1 Avic. Met.
وذلك الاختلاف أيضًا منسوب إلى جميع المواد – Et huius etiam diversitatis comparatio ad omnes materias Avic. Met. 335 / 490
إضافة iḍāfa (+ ilā)
n. ḍyf – addition to; relation to show/hide quotes-  Mesue Aph. A §65: Labor et exercitium quiddam doloris est: unde in eo positi non dolent pluribus morbis, illaboriosi etenim sunt ad comparationem illius laboris nisi cum dolor morbi laborem excesserit Troup.: التعب والرياضة ألم من الآلام، ولذلك أصحابها لا يألمون لأكثر العلل لأنها غير مؤلمة لهم باضافتها الى تعبهم ونصبهم الا حتى يكون ألم العلة زائدا على ألم تعبهم 
-  Kindi Grad. 277, 24: Dico ergo quod equale in medicinis, quod secundum comparationem quam habet ad humanam speciem equalem vocatur equale Gauth. 14, 9: ونسمى معتدلا فى الادوية ما يسمى معتدلا على طريق الاضافة الى النوع الانسانى 
-  Kindi Grad. 280, 29: Virtutes autem contrarias virtutibus …, si denominaverimus secundum modum comparationis excedentium 
- 1 Mesue Aph. A
- Kindi Grad.
أمر مضاف amr muḍāf (pl. umūr muḍāfa)
n. + pass. part. ʾmr ḍyf – relative thing show/hide quotes-  Aver. MC Gen. 162vb7: quoniam tactus, quia est secundum comparationem, necesse est ut notet in rei veritate quod utrunque est tangens et tactum Eich. 56, 14: وذلك أنّ التماسّ لمّا كان من الأمور المضافة، وجب أن يدلّ بالحقيقة على أنّ كلّ واحد منهما ماسّ وممسوس 
- 1 Aver. MC Gen.
حال ḥāl
n. ḥwl – condition, state show/hide quotes-  Avic. Met. 113, 96: sicut hoc quod comparatio navis ad rectorem et civitatis ad regem una est 
-  Avic. Met. 485, 28: et ob hoc, calor ignis non calefacit quidlibet, sed quod fuerit obvians suo corpori vel secundum comparationem sui corporis Marm. 332, 7: ولهذا السبب فإن النار لاتسخن حرارتها أى شىء اتفق بل ما كان ملاقيًا لجرمها، أو من جسمها بحال 
- 2 Avic. Met.
حالة ḥāla
n. ḥwl – state show/hide quotes-  Avic. Met. 113, 97: hae enim duae comparationes consimiles sunt Marm. 78, 9: فإن هاتين حالتان متفقتان 
- 1 Avic. Met.
علاقة ʿalāqa
n. ʿlq – relation show/hide quotes-  Avic. An. vol. I 27, 34: quia tractare de anima secundum hoc quod est anima, est tractare de ea secundum quod habet comparationem ad materiam et ad motum Rahm. 11, 3: لأن النظر فى النفس من حيث هى نفس نظر فيها من حيث لها علاقة بالمادة والحركة 
- 1 Avic. An.
حسب ḥasab
n. ḥsb – accordance show/hide quotes-  Avic. Gen. 62, 54: et tunc secundum veritatem caro non esset caro, sed esset in comparatione visus quorundam hominum et non aliorum Qass. 127, 8: فلا يكون حينئذ اللحم بالحقيقة لحمًا؛ بل بحسب رؤية إنسان دون إنسان 
- 1 Avic. Gen.
نظير naẓīr
nominalized adj. nẓr – corresponding (n.) show/hide quotes-  Ps.-Aris. Caus. ch. XXIV §185: Illa ergo comparatio est formatio eius et ipsius complementum simul Bad. 25, 11: فذلك النظير هو تصويره وتمامه معًا 
- Ps.-Aris. Caus.
فصل faṣl
n. fṣl – differentiation show/hide quotes-  Aris. Anim. II 644a22: Et ista comparatio non est facilis in omnibus differentiis generum Kruk: وليس هذا الفصل يسيرا 
- 1 Aris. Anim. II
صفة ṣifa
n. wṣf – way, manner show/hide quotes-  Albu. Intro. JS 190, 535: Iam itaque patuit nobis per hanc comparationem quod fortitudo planetarum sit in medietate signorum Lemay 319, 297: فقد تبيَّن لنا بهذه الصفة أنَّ قوة الكواكب في إنصاف البروج 
- 1 Albu. Intro. JS