show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
دار dāra
in circuitu moveri
– for dāra: to rotate show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 3, 31: sicut videmus quod ei qui in circuitu volvitur videtur quicquid est in circuitu moveri
Rahm. 164, 6: مما نراه من تخيل المدورية أن كل شىء يدور mimmā narāhu min taḫayyuli l-madūriyyati anna kulla šayʾin yadūru
- 1 Avic. An.
circulariter procedere
– for dāra: to move in a circle (in logic) show/hide quotes-
Avic. Met. 33, 24: procederet hoc in infinitum vel circulariter
Marm. 23, 6: لذهب الأمر فى ذلك إلى غير النهاية، أو لَدَار la-ḏahaba l-amru fī ḏālika ilā ġayri l-nihāyati, aw la-dāra
- 1 s.v. circulariter Avic. Met.
circumferri
– for dāra: to rotate show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 276, 66: et ob hoc videntur visibilia circumferri et permutari aput videntem; quod autem circumfertur non est nisi videns quod variatur circa id quod videtur
Rahm. 156, 19: فيتخيل أن المرئيات تدور وتتبدل على الرائى وإنما الرائى هو الذى يدور ويتبدل على المرئى fa-yataḫayyalu anna l-murʾayāti tadūru wa-tatabaddalu ʿalā l-rāʾī, wa-innamā l-rāʾī huwa llaḏī yadūru wa-yatabaddalu ʿalā l-murʾā
- 2 Avic. An.
circumvolvi
– for dāra: to move in a circle show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 277, 00: Et propter hanc causam, cum inceperit homo inspicere aliquid quod circumvolvitur, videntur ei omnia alia circumvolvi
-
Avic. An. vol. II 3, 37: Similiter contingit hominem inspicere aliquid velociter circumvolvi
Rahm. 164, 11: وكذلك يعرض للإنسان دوار من تأمل ما يدور كثيرا
- 3 Avic. An.
converti
– for dāra: to circulate, to move about show/hide quotes-
Avic. Gen. 143, 29: impressio quam faceret stare in aliqua valle modica longo tempore et non converteretur ad alias valles nisi in temporibus otiosis
Qass. 193, 14: وكان التأثير مقيما فى بقعة صغيرة مدة طويلة لا يدور فى البقاع كلها، إلا فى مدد متراخية
- 1 Avic. Gen.
دوّر dawwara
commutare
– for dawwara: (+ bi) to turn around, to revolve show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 88, 76: et nostra positio aestimativa et nostra divisio accidentalis commutarent loca generis et differentiae
Rahm. 213, 9: فيكون فرضنا الوهمى أو قسمتنا الفرضية تدور بمكان الجنس والفصل
- 1 Avic. An.
أدار adāra
circumducere
– for adāra: to turn (around) show/hide quotes-
Anar. 16, 22: cum una extremitatum fuit fixa et alia circumducta, proveniet superficies circuli
Arnz. 22, 10: إذا ثبت إحدى نهايتيه وادير 〈الأخرى〉 iḏā ṯabata iḥdā nihāyatayhi wa-udīra 〈l-uḫrā〉
-
Anar. 31, 12: et circumducam supra duo puncta centra
- 7 Anar.
استدار istadāra
circulariter moveri
– for istadāra: to circulate show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 278, 23: nec videantur res circulariter moveri
Rahm. 158, 21: ولا رؤيت الأشياء تستدير wa-lā ruʾiyati l-ašyāʾu tastadīru
- 1 s.v. circulariter Avic. An.
دار dār
domus
– for dār: residence, house show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 44: Quod si aspexerit [sc. Mars ] coniunctionem ex quadratura, impediet illud milites regis et servientes eius et domum regni sui
Yama.: فإن كان نظر [sc. المرّيخ] إلى القران من تربيع أضرّ ذلك بجند الملك وأعوانه وبدار مملكته
-
Albu. Coni. tr. VII, li. 245: significat populum suum impugnare eum … et eum permutari de domo regni sui ad alium locum
- 2 Albu. Coni.
دور dawr
ador
– for dawr: ‘dawr’ (technical term of astrol.: a cycle of 360 years) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 163, version c, see fn. v: et a signo profectionis revolutionis, s. ador, usque ad Geminos
-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 201, version c, see fn. v: Et si volueris profectionem ex signo revolutionis, s. ador, erit ergo proiectio ex signo Geminorum
Yama.: وإذا أردت الانتهاء من برج الدور فليكن الطرح من برج الجوزاء
- 2 Albu. Coni.
< Arabic al-dawr. Yamamoto/Burnett 2000, vol. I, 587–592. This sense of the Latin term does not appear in MLW, DMLBS and LLNMA.
annus
– for dawr: period, revolution (astr.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. IV, li. 31, version c, see fn. w: et significat … egritudines que advenient secundum quantitatem revolutionis, s. annorum, Solis minoris
Yama.: ويدلّ مع ذلك على … علل تناله بقدر دور الشمس الأصغر
-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 152, version c, see fn. e: et signabimus in hac differentia positiones orbiculares secundum numerum Canonis apud inceptiones universales quando fuerit directio ex eis et revolutiones, s. annorum, profectionales
Yama.: ولنرسم في هذا الفصل الأوضاع الفلكية بحساب القانون عند البوادئ الكلّية إذا كان التسيير منها والأدوار الانتهائية
- 3 Albu. Coni.
circuitio
– for dawr: (pl. adwār) rotation show/hide quotes-
Thab. Ann. §6: Et rememoravit quod sibi videtur non esse confidendum in circuitione
Morel. 28, 9: وذكر أنه لا يرى الاعتماد على الأدوار wa-ḏakara annahū lā yarā l-iʿtimāda ʿalā l-adwāri
- 1 Thab. Ann.
circularis
– for dawr: circle (logical); rotation show/hide quotes-
Avic. Met. 23, 27: non erit praedicta probatio circularis ullo modo
Marm. 16, 8: لم يكن بيان دور البتة lam yakun bayāna dawrin al-battata
-
Avic. Met. 40, 57: Quicquid enim dictum est ab antiquis de ostensione istorum, in plerisque reducitur ad circularem
Marm. 28, 1: قد يكاد يقتضى دورا qad yakādu yaqtaḍī dawran
-
Avic. Met. 146, 37: circularis enim nec augetur nec minuitur umquam
Marm. 100, 8: لأن الدور لا يزاد عليه li-anna l-dawra lā yuzādu ʿalayhi
-
Alpet. ch. 5 §1: sed corpora inferiora sunt mota per istud corpus motum motu continuo et quia hoc corpus est terminatum, quia eius motus est circularis
Gold. 18v, 8: ولما كان الجرم متناهيًا لأن حركته دور wa-li-mā kāna l-ǧirmu mutanāhiyan li-anna ḥarakatahū dawrun
- 5 also s.v. circulare Avic. Met.
- 1 Alpet.
لان حركته دور – quia eius motus est circularis Alpet. 18v / ch. 5 §1
circularitas
– for dawr: (pl. adwār) cycle, period show/hide quotes-
Avic. Gen. 142, 5: Et motus qui conservat ordinem circularitatum, qui est unitor et properator
Qass. 192, 18: والحركة الحافظة لنظام الأدوار والعودات wa-l-ḥarakatu l-ḥāfiẓatu li-niẓāmi l-adwāri wa-l-ʿawdāti
- 1 Avic. Gen.
circulatio
– for dawr: (pl. adwār) circle; cycle, period show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 175vb66: et cum habet principium, necessario aut erit inquantum habet principium secundum rectitudinem aut secundum circulationem
-
Avic. Gen. 145, 68: Sed expedit dicere in hoc loco de circulationibus et circumgirationibus
Qass. 194, 17: وبالحرى أن يلحق بهذا القول فى الأدوار والآجال wa-bi-l-ḥarīyi an yulḥaqa bi-hāḏā l-qawlu fī l-adwāri wa-l-āǧāli
-
Avic. Gen. 146, 1: Capitulum in circumgirationibus et circulationibus generationis et corruptionis
Qass. 195, 3: فصل فى أدوار الكون والفساد faṣlun fī adwāri l-kawni wa-l-fasādi
- 1 Aver. MC Gen.
- 2 Avic. Gen.
circulus
– for dawr: (pl. adwār) circle; period, rotation, revolution (astr.); ‘dawr’ (technical term of astrol.: a cycle of 360 years) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 20, version c, see fn. 27: Et planete quoque proprie appropriantur cum omni specie harum specierum, et appropriantur alii sine aliis, et illud apud profectiones circulorum
Yama.: وذلك عند انتهاءات الأدوار wa-ḏālika ʿinda ntihāʾāti l-adwāri
-
Alcab. diff. IV, li. 251, version u, see fn. n: Et ex hoc dominus orbis vel circuli in nativitatibus
-
Alcab. diff. IV, li. 265, version u, see fn. r: Similiter dominus uniuscuiusque harum horarum nominatur nomine domus et nominatur etiam orbis vel circuli dominus
Yama.: وكذلك ربّ كلّ ساعة منها يسمّى باسم البيت ويسمّى أيضا بصاحب الدور
-
Aver. MC Gen. 175va52: Infinita autem sunt duobus modis: aut infinita secundum circulum aut infinita recte
Eich. 140, 9: وغير المتناهية صنفان إما غير متناهية من جهة الدور وإما غير متناهية من جهة الاستقامة
- 1 Albu. Coni.
- 2 Alcab.
- 1 Aver. MC Gen.
directio
– for dawr: (pl. adwār) period (astr.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 512, version c, see fn. j: Deinde diriges gradum ascendentis ad corpus eius et medium celi ad regnum eius et facies revolutiones, s. directiones, vel orbes eorum amborum
Yama.: ثمّ يسيّر درجة الطالع لبدنه ووسط السماء لسلطانه وتدار الأدوار منهما جميعا
- 1 Albu. Coni.
Yamamoto/Burnett 2000, vol. I, 587–592.
بالدور bi-l-dawr
circularis
– for bi-l-dawr: in a circle (in logic) show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 163rb3: Et hec declaratio, quamvis non det fidem per se simpliciter, cum sit circularis, tamen dat nobis, sicut dicit Alexander, aliquam fidem
Eich. 60, 8: وهذا البيان وإنْ كان لا يفيد بذاته تصديقا على الإطلاق إذ كان بيانا بالدور، فقد يفيدنا كما يقول الإسكندر تصديقا ما
- 1 Aver. MC Gen.
إذ كان بيانا بالدور – cum sit circularis [sc. declaratio ] Aver. MC Gen. 60 / 163rb
على الدور ʿalā l-dawr
circulariter
– for ʿalā l-dawr: in a circle, by rotation show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 275, 61: quae moveat spiritum qui est in anteriore ventriculo cerebri circulariter
Rahm. 156, 16: فحرك الروح … على الدور fa-ḥarraka l-rūḥa … ʿalā l-dawri
-
Avic. An. vol. I 276, 65: antequam deleatur de illa, et sic circulariter
Rahm. 156, 18: وكذلك على الدور wa-ka-ḏālika ʿalā l-dawri
-
Avic. Met. 170, 66: sit fixum in suo loco et alterum moveatur circulariter
Marm. 115, 3: والآخر ينتقل، وذلك على الدور wa-l-āḫaru yantaqilu, wa-ḏālika ʿalā l-dawri
- 2 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
على طريق الدور ʿalā ṭarīq al-dawr
circularis
– for ʿalā ṭarīq al-dawr: in a circular manner show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 176ra6: Quapropter necessarium est, si posuerimus ipsum esse eternum et habere principium, ut sit circulare et ut generatio rerum sit circularis; et si primum est, ultimum est
Eich. 142, 3: أن يكون يجرى دورا وأن يكون الأمر فى الأشياء المتكوّنة على طريق الدور an yakūna yaǧrī dawran wa-an yakūna l-amru fī l-ašyāʾi l-mutakawwinati ʿalā ṭarīqi l-dawri
- 1 Aver. MC Gen.
أن يكون الأمر فى الأشياء المتكوّنة على طريق الدور – ut generatio rerum sit circularis Aver. MC Gen. 142 / 176ra
دورًا dawran
in circuitu
– for dawran: in a circle show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 176ra10: Necessarium ergo et perpetuum non est nisi in motu circulari et in generatione circulari, quoniam omnia que sunt in circuitu necessaria sunt
Eich. 142, 6: فإنّ كلّ شىء من الأشياء التى تجرى دورا فالمتقدّم منها والمتأخّر وما قد كان وما يكون واجب ضرورة
- 1 Aver. MC Gen.
circularis
– for dawran: circularly, in a circular manner show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 176ra6: Quapropter necessarium est, si posuerimus ipsum esse eternum et habere principium, ut sit circulare et ut generatio rerum sit circularis
Eich. 142, 2: ولذلك يجب ضرورة إذا وضعنا أنّه أزلي وأنّه ذو مبدأ أن يكون يجرى دورا وأن يكون الأمر فى الأشياء المتكونّة على طريق الدور
-
Aver. MC Gen. 176ra8: Necessarium ergo et perpetuum non est nisi in motu circulari et in generatione circulari
Eich. 142, 5: فالضروري الدائم إنّما هو فى الحركة دورا والتكوين دورا
- 4 Aver. MC Gen.
فى الحركة دورا – in motu circulari Aver. MC Gen. 142 / 176ra
circulariter
– for dawran: in a circle show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 175rb23: Quapropter necesse est ut sit illud quod facit motum unum continuum corpus quod circulariter fertur, et quod iste motus facit tempus
Eich. 138, 17: الجسم الذى ينتقل دورا al-ǧismu llaḏī yantaqilu dawran
-
Aver. MC Gen. 176rb37: Et principium considerationis in hiis est utrum sit aliquid quod circulariter revertitur et similiter, aut quaedam revertuntur circulariter secundum speciem
Eich. 143, 11: هل هاهنا شىء يعود دورا على مثال واحد أم بعضها يعود دورا بالشخص وبعضها يعود دورا بالنوع hal hāhunā šayʾun yaʿūdu dawran ʿalā miṯālin wāḥidin am baʿḍuhā yaʿūdu dawran bi-l-šaḫṣi wa-baʿḍuhā yaʿūdu dawran bi-l-nawʿi
-
Aris. Phys. VII 53, 22 (248a20): Turpe est enim dicere hoc non contingere hoc circulariter moveri et idem moveri recte similiter
- 3 Aver. MC Gen.
- 1 Aris. Phys. VII
يعود دورا – circulariter revertitur Aver. MC Gen. 143 / 176rb
دورة dawra
circumvolutio
– for dawra: (pl. adwār) cycle, period show/hide quotes-
Avic. Gen. 146, 4: Sunt aliqua generata quibus sufficit ad sui generationem portio unius circumvolutionis
Qass. 195, 4: من الكائنات ما يكفى فى تكونه جزء دورة واحدة mina l-kāʾināti mā yakfī fī takawwunihī ǧuzʾu dawratin wāḥidatin.
-
Avic. Gen. 146, 8: Et sunt aliqua generata quibus sunt necessariae ad sui generationem plures circumvolutiones sphaerae
Qass. 195, 7: ومن الكائنات ما يحتاج، فى تكونه، إلى أدوار من الفلك wa-mina l-kāʾināti mā yaḥtāǧu fī takawwunihī ilā adwārin mina l-falaki
- 4 Avic. Gen.
دوري dawrī
circularis
– for dawrī: circular (also in logic) show/hide quotes-
Avic. Met. 21, 94: haec argumentatio est circularis
Marm. 15, 6: كان ذلك بيانا دوريا kāna ḏālika bayānan dawriyyan
-
Alpet. ch. 4 §1: et hoc quia derivatio motus circularis in ipsa preter motus suos naturales est ab illo
Gold. 16v, 9: وذلك لأن انبعاث الحركة الدورية فيها ما عدا حركاتها الطبيعية إنما هى من هناك
-
Alpet. ch. 5 §14: et si dicant quod illud quod est ibi inter ipsa non est oppositio, quia motus circularis non obviat motui circulari
Gold. 21v, 1: إذ الحركة الدورية لا تضاد الحركة الدورية
- 1 Avic. Met.
- 2 s.v. istidār Alpet.
continens
– for dawrī: periodic show/hide quotes-
Alpet. ch. 20 §8, corr. ref. ch. 20 §7: «… Et cum illis partibus quas addit Sol et secat in hoc tempore quod prediximus sunt revolutiones 18» (que sunt 10 partes et 2/3 partis); «et nominaverunt hoc tempus continens»
Gold. 98v, 12: وهى [sc. الأجزاء] التى تزيد الشمس فتقطعها فى هذا الزمان على الأدوار الثمان عشرة التى لها في هذه المدّة وسمّوا هذا الزمان الدوري
- 1 Alpet.
مدار madār
circulus
– for madār: circle, orbit, circling show/hide quotes-
Alhaz. Conf. 290, 24: Et ultimus istorum circulorum per quos movetur sol vocatur circulus capricorni
Lang. 17, 17: وآخر دائرة تتحرك عليها الشمس من هذه الدوائر تسمّى مدار الجدي
-
Alhaz. Conf. 291, 10: et hoc in loco est circulus capitis cancri contingens orizontem
Lang. 18, 20: وفي هذا المكان يكون مدار رأس السرطان مماسًا للأفق
-
Avic. Gen. 144, 43: et quod revertatur, cum toto hoc, cito super illum circulum
Qass. 194, 2: وأن يتكرر على المدار، مع ذلك wa-an yatakarrara ʿalā l-madāri, maʿa ḏālika
- Alhaz. Conf.
- 1 Avic. Gen.
currere
– for madār: centre show/hide quotes-
Thab. Fig. GC §4, Bjö. 7, 2: et quod ipsa est radix super quam currit res in pluribus operibus scientiae stellarum
Lorch 42, 6: وأنه أصل عليه مدار الأمر فى كثير من أعمال علم النجوم
- 1 Thab. Fig. GC
عليه مدار الأمر – super quam currit res Thab. Fig. GC 42 / Bjö. 7
cursus (n.)
– for madār: orbit show/hide quotes-
Avic. Met. 458, 77: Nulla enim pars cursus caeli
Marm. 314, 12: ليس شىء من أجزاء مدار فلك أو كوكب
- 1 Avic. Met.
دوران dawarān
circularis
– for dawarān: rotation show/hide quotes-
Avic. Gen. 115, 87: quando aliquid ex eo voluerit inclinari ad ascendendum, detinetur ab alio declinante deorsum, et ex hoc provenit motus circularis et fervor
Qass. 170, 2: فكلما مال شىء منه إلى التصعد حبسه المائل إلى التحدر، فيحدث من ذلك حركة دوران وغليان fa-kullamā māla šayʾun minhu ilā l-taṣaʿʿudi ḥabasahū l-māʾilu ilā l-taḥadduri fa-yaḥduṯu min ḏālika ḥarakatu dawarānin wa-ġalayānin
- 1 Avic. Gen.
حركة دوران – motus circularis Avic. Gen. 170 / 115
curvitas
– for dawarān: turning, deviating (n.) show/hide quotes-
Anar. 5, 14: neque metiremur cum linea in qua sit curvitas
Arnz. 2, 4: ولا نمسحها بخطّ فيه دوران
- 1 Anar.
دوّارة dawwāra
decursus (n.)
– for dawwāra: eddy (or: water-wheel?) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 249, 1263: Et ex locis habet [sc. Capricornus ] palatia et portas atque ortos, et omnem locum irriguum, flumina quoque et decursus aquarum et fluminum et piscinas antiquas
Lemay 402, 792: وله [sc. الجدي] من بقاع الأرضين القصور والإيوان [var.: الأبواب] والبساتين وكلّ موضع يسقى من الأودية ودوَّارات الماء والأنهار والسواقي والصهاريج العتيقة
- 1 s.v. dawwarāt Albu. Intro. JS
See Lane. Lemay 1995, vol. III, 493.
استداري istidārī
circumflexus
– for istidārī: circular show/hide quotes-
Anar. 7, 14: Ex hoc ergo videtur nobis quod linea recta est magis simplex et antiquior circumflexis
Arnz. 6, 2: أنّ الخطّ المستقيم هو ابسط واقدم من الاستداري anna l-ḫaṭṭa l-mustaqīma huwa absaṭu wa-aqdamu mina l-istidāriyyi
- 1 Anar.
The Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr.
تدوير tadwīr
circulus
– for tadwīr: circle (astr.) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 201, 909: Quia circulus signorum est super tres circulos, et est circulus Arietis, et circulus Cancri, et circulus Capricorni. Et ob hoc divisus est circulus xii. signorum triplicitatibus. Unaqueque triplicitas est trium signorum
Lemay 328, 516: لأنّ فلك البروج على ثلث دوائر، وهي دائرة الحمل ودائرة السرطان ودائرة الجدي، فلذلك قسِمَ تدوير البروج الاثنا عشر للمثلثات li-anna falaka l-burūǧi ʿalā ṯalāṯi dawāʾira, wa-hiya dāʾiratu l-ḥamali wa-dāʾiratu l-saraṭāni wa-dāʾiratu l-ǧadyi, fa-li-ḏālika qusima tadwīru l-burūǧi l-iṯnā ʿašara li-l-muṯallaṯāti
- 1 Albu. Intro. JS
فلك التدوير falak al-tadwīr
epicyclus (or: epiciclus)
– for falak al-tadwīr: epicycle, epicyclic orb (astr.) show/hide quotes-
Alpet. ch. 1 §18: indiguerunt propter hoc ponere etiam motum reflexionis quem appropiaverunt [sic] motibus epiciclorum Veneris et Mercurii
Gold. 5v, 2: وهو الذى أحوجهم أيضًا إلى حركة الأنحراف التى أثبتوها لافلاك التداوير فى العلوية وفى الزهرة وعطارد
-
Alpet. ch. 17 §24: in hoc quod posuit celum inclinatum deferens centrum epicicli in hoc celo huius stelle
Gold. 85v, 8: أن جعل الفلك المائل الحامل لمركز فلك التدوير فى هذا الفلك
-
Alhaz. Conf. 300, 28: et etiam movetur sperice in circuitu centri sui super 2 polos fixos, et hec spera vocatur epiciclus
-
Alhaz. Conf. 312, 15: etiam ponamus centrum extrinsecum revolventem diametros epiciclorum planetarum superiorum et veneris idem centrum
Lang. 65, 3: ونجعل أيضًا المركز الخارج المدير لأقطار أفلاك التداوير للكواكب العلوية وكوكب الزهرة واحدًا
- 9 Alpet.
- Alhaz. Conf.
استدارة istidāra
circulatio
– for istidāra: circularity show/hide quotes-
Avic. Met. 169, 55: fuerit rectitudo et non circulatio
Marm. 114, 14: فإن كانت استقامة ولم تكن استدارة fa-in kānati stiqāmatun wa-lam takuni stidāratun
- 1 Avic. Met.
circumferentia
– for istidāra: rotation show/hide quotes-
Alpet. ch. 9 §18, corr. ref. ch. 9 §19: Et saluatur circumferentia, quia arcus qui extrahuntur a polis spere ad illam circumferentiam sunt aequales
Gold. 40r, 9: وهي صحيحة الاستدارة wa-hiya ṣaḥīḥatu l-istidārati
- 1 s.v. istadāra Alpet.
circumgiratio (or: circumgyratio)
– for istidāra: rotation show/hide quotes-
Alhaz. Opt. 36, 60: moventur apud circumgyrationem trochi super eandem circuli unius circumferentiam
Sabra II 43b, 20: وجميع النقط … تتحرك عند استدارة الدوامة على محيط دائرة واحدة wa-ǧamīʿu l-nuqaṭi … tataḥarraku ʿinda stidārati l-duwwāmati ʿalā muḥīṭi dāʾiratin wāḥidatin
- 1 Alhaz. Opt.
على الاستدارة ʿalā (l-)istidāra
circulariter
– for ʿalā (l-)istidāra: in a circle; with a circular movement show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 255, 21: Similiter imaginatio cadentis guttae videtur linea, et gutta quae movetur circulariter
Rahm. 142, 16: والنقطة المتحركة على الاستدارة wa-l-nuqṭatu l-mutaḥarrikatu ʿalā l-istidārati
-
Aver. MC Gen. 159va51: in hoc quoniam partes moti circulariter semper moventur in eodem loco
Eich. 34, 7: فإن أجزاء المتحرّك على استدارة تبدّل المكان fa-inna aǧzāʾa l-mutaḥarriki ʿalā stidāratin tubaddilu l-makāna
-
Aris. Phys. VII 54, 23 (248a24): Motus enim qui est circulariter oportet esse maiorem aut minorem motu qui est recte
- 1 Avic. An.
- 1 Aver. MC Gen.
- 1 Aris. Phys. VII
دائر dāʾir
in circuitu
– for dāʾir: (+ ʿalā) rotating on show/hide quotes-
Alpet. ch. 9 §19: Tunc duo puncta G H sunt duo poli circuli quem facit punctum A cum motu celi, super quod signatum est punctum A, quod celum motum est cum motu suorum polorum in circuitu duorum circulorum GD HZ
Gold. 40r, 9: بحركته قطبيه الدائرين على دائرتي .ج د. .ه ز. bi-ḥarakatihī quṭbayhi l-dāʾirayni ʿalā dāʾiratay ǦD HZ
- 1 s.v. dāʾira Alpet.
بحركته قطبيه الدائرين على دائرتي .ج د. .ه ز. – cum motu suorum polorum in circuitu duorum circulorum Alpet. 40r / ch. 9 §19
circularis
– for dāʾir: circular (also in logic) show/hide quotes-
Alpet. ch. 4 §2: Et hoc quia videmus in elemento ignis motum circularem similem motui celi
Gold. 16v, 11: وذلك أنّا نُشاهد لعنصر النار حركة دائرة شبيهة بالحركة السماوية
-
Aver. MC Gen. 175ra49: et si motus circulares sunt plures uno, necesse est ut movens sit plus uno
-
Aver. MC Gen. 176ra31: Et quia ostensum est in aliis quod motus circularis et eternus est motus celi
-
Avic. Gen. 119, 69: et ista doctrina ad faciendum definitum cognosci non est circularis
Qass. 172, 16: يكون تفهمها ليس دائرًا على تفهم الحدود yakūnu tafahhumuhā laysa dāʾiran ʿalā tafahhumi l-ḥudūdi
- 1 s.v. istidār Alpet.
- 3 Aver. MC Gen.
- 1 Avic. Gen.
circularis probatio
– for dāʾir: circular (in logic) show/hide quotes-
Avic. Gen. 119, 71: Ex calido igitur et frigido proveniunt operationes quae non sunt idem cum caliditate vel cum frigiditate, et probatio eorum non est circularis, et illae operationes sunt publicae
Qass. 172, 17: فإن الحار والبارد تصدر عنهما أفعال ليست نفس التسخين والتبريد، ولا دائرًا عليهما fa-inna l-ḥārra wa-l-bārida taṣduru ʿanhumā afʿālun laysat nafsa l-tasḫīni wa-l-tabrīdi, wa-lā dāʾiran ʿalayhimā
- 1 Avic. Gen.
ولا دائرًا عليهما – et probatio eorum non est circularis Avic. Gen. 172 / 119
circumdans
– for dāʾir: (+ ḥawla) revolving around show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. I, 10, 129: declinatum est quod significat tempus quod invenitur circumdans tempus presens
Butt. 63, 7: و[sc. الكلمة] المصرفة هى التى تدل على الزمان الذى يوجد كأنه دائر حول الزمان الحاضر wa- [sc. al-kalimatu ] l-muṣrafatu hiya llatī tadullu ʿalā l-zamāni llaḏī yūǧadu ka-annahū dāʾirun ḥawla l-zamāni l-ḥāḍiri
- 1 Aver. MC Int.
designans
– for dāʾir: (+ ʿalā) rotating along, circulating along (geom.) show/hide quotes-
Avic. Met. 164, 65: Pyramis est cum triangulus recti anguli movetur super latus continens rectum angulum, extremitate cuius lateris servante centrum circuli, et extremitate secundi lateris designante circumferentiam circuli
Marm. 111, 17: والمخروط [sc. يصح وجوده] إذا حركت مثلثا قائم الزاوية على أحد ضلعى القائمة حافظًا بطرف ذلك الضلع مركز الدائرة ودائرا بالضلع الثانى على محيط الدائرة
- 1 Avic. Met.
دائرة dāʾira
arcus
– for dāʾira: circle show/hide quotes-
Avic. Met. 171, 78: si inclinetur ad unam partem tantum, tunc, remoto retentore, cadet, et faciet arcum sine dubio vel curvaturam
Marm. 115, 10: وأنه إذا أميل إلى جهة وزال الداعم حتى سقط فتحدث دائرة لا محالة أو منحنٍ
- 1 Avic. Met.
caelum
– for dāʾira: circle (astr.) show/hide quotes-
Alpet. ch. 1 §16: et illud quod induxit quod hoc celum inclinatum (quod dixerunt quod esset radix motus celi stellarum fixarum et aliorum celorum aliarum stellarum) non est radix in suis motibus
Gold. 5r, 3: ومما يَدُّل على أن هذه الدائرة المائلة التي ذُكر أنها
- 1 Alpet.
circularis
– for dāʾira: circle show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 175ra58: tempus igitur est numerus motus continui; sed continuum est circulare; ergo tempus est numerus circularis motus
Eich. 138, 6: فالزمان إذًا هو عدد حركة متّصلة والمتّصلة هي الدائرة، فالزمان إذًا هو عدد حركة الدائرة fa-l-zamānu iḏan huwa ʿadadu ḥarakatin muttaṣilatin wa-l-muttaṣilatu hiya l-dāʾiratu, fa-l-zamānu iḏan huwa ʿadadu ḥarakati l-dāʾirati
- 2 also s.v. dāʾirī Aver. MC Gen.
عدد حركة الدائرة – numerus circularis motus Aver. MC Gen. 138 / 175ra
circulus
– for dāʾira: circle (geom., astr.) (e.g. the meridian or the zodiacal circle) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 200, 907: Quia circulus signorum est super tres circulos, et est circulus Arietis, et circulus Cancri, et circulus Capricorni
Lemay 328, 515: لأنَّ فلك البروج على ثلث دوائر li-anna falaka l-burūǧi ʿalā ṯalāṯi dawāʾira
-
Albu. Intro. JS 240, 938: et anguli sunt affines totius circuli
-
Alcab. diff. I, li. 295: quas dividit circulus emisperii et circulus meridiei
Yama.: تقسمه دائرة الأفق ودائرة نصف النهار
-
Alcab. diff. I, li. 304: Tertia quoque pars, que est ab occidente usque ad gradum quarte domus, que est super circulum medii diei sub terra
-
Thab. Ann. §38: Et ad alterius modi similitudinem fit circulus ABG circa centrum mundi quod est E
-
Thab. Fig. Grec. §6, Lorch 124, 13: et sint periferie scriptorum in spera maximorum circulorum
-
Thab. Fig. GC §6, Bjö. 7, 10: et fuerint arcus isti circulorum magnorum arcus qui cadunt in spera
-
Thab. Fig. GC §23, Bjö. 9, 26: Erunt ergo GBK GEK duo semicirculi, quoniam hii arcus sunt circulorum maiorum spaerae
Lorch 52, 66: فتكون .ج ب ك. .ج ه ك. نصفى دائرتين لأن هذه القسى من دوائر الكرة العظام
-
Thab. Almag. §1: Equator diei est circulus maior qui describitur super duos polos orbis super quos movetur ab oriente in occidentem … Circuli meridiei sunt circuli maiores qui transeunt per polos equatoris diei : quicumque vero eorum transit per summum capitum alicuius terrarum est circulus meridiei in terra illa; ipsi autem sunt circuli qui sunt orizontes sub equator diei
Morel. 2, 7: دوائر نصف النهار هي الدوائر العظمى dawāʾiru niṣfi l-nahāri hiya l-dawāʾiru l-ʿuẓmā
-
Thab. Almag. §6: Arcus diei est arcus qui est super terram circuli equidistantis equatori diei in quo sol volvitur in die […] Arcus noctis est illud quod remanet ad complendum circulum
-
Anar. 6, 18: Hoc est quod partes circuli licet superponantur alie aliis
-
Anar. 37, 13: et ex hac oratione demonstratur quod quesitum in hac figura et circulus sunt antiquiora triangulo
Arnz. 59, 2: وبهذا القول يتبيّن المطلوب فيه والدائرة اقدم من المثلّث
-
Avic. An. vol. I 88, 34: et attende dispositionem alicuius recti cuius summitas moveatur in circuitu, et videbitur circulus. Impossibile est autem ut apprehendas rem aut lineam aut circulum
-
Avic. Met. 163, 54: Circulus enim et linea curva
-
Avic. Met. 164, 57: nisi prius constiterit ei esse circuli
-
Alpet. ch. 1 §9: tunc quando habet ordinationem, oportet quod sit propter circulum declinatum ab equatore diei
Gold. 3v, 3: وقد يجب أن يكون من قبل دائرة مائلة عن مُعدّل النهار wa-qad yaǧibu an yakūna min qibali dāʾiratin māʾilatin ʿan muʿaddali l-nahāri
-
Alpet. ch. 17 §3: Et fecerunt hoc quia invenerunt circulum quem signavit Sol cum motu suo medio in circulo signorum , et non inclinatur super ipsum
Gold. 82r, 1: هي دائرة البروج hiya dāʾiratu l-burūǧi
-
Alhaz. Conf. 287, 8: Orbis est nomen commune, et dicitur super omnes quantitates rotundas sive sit corpus spericum, sive superficies sperica, sive superficies circuli
Lang. 11, 2: الفلك اسم موضوع يقال على كلّ مقدار مستدير من جسم كريّ أو سطح كريّ أو سطح دائرة أو محيط دائرة
-
Alhaz. Conf. 312, 12: et ponemus omnes circulos declives omnium stellarum in sua superficie
Lang. 65, 19: ونفرض لتسهيل العمل جميع الدوائر المائلة لجميع الكواكب في سطح واحد
-
Alhaz. Opt. 5, 20: et est circulus sectionis inter duas superficies glacialis
-
Aris. Phys. VII 54, 28 (248b3): Necesse est quod tempus in quo B transit circulum sit pars temporis A
-
Aris. Phys. VII 56, 18 (248b6): Sed si iungi possunt, sequetur quod paulo ante diximus quod linea recta sit aequalis circulo
Bad. 775, 11: أن يكون خط مستقيم مساويًا لدائرة an yakūna ḫaṭṭun mustaqīmun musāwiyan li-dāʾiratin
- 2 Albu. Intro. JS
- 3 Alcab.
- 1 Thab. Ann.
- 1 Thab. Fig. Grec.
- 2 also s.v. kura Thab. Fig. GC
- 3 also s.v. kura and nahār Thab. Almag.
- 65 Anar.
- 3 Avic. An.
- 43 Avic. Met.
- 17 also s.v. mayl, wasaṭ, ṣaġīr, minṭaq, niṭāq (al-burūǧ) and mamarr al-quṭb Alpet.
- Alhaz. Conf.
- 1 Alhaz. Opt.
- 5 Aris. Phys. VII
circumferentia
– for dāʾira: circle show/hide quotes-
Anar. 20, 9: Semicirculus est figura que comprehenditur a diametro et medietate circumferentie , et portio circuli est figura que continetur a recta linea et portione arcus circumferentie
Arnz. 29, 4: ونصف الدائرة هو الشكل الذي يحيط به القطر والقوس التي يوتّرها من الدائرة. وقطعة الدائرة هي الشكل الذي يحيط به خطّ مستقيم وقوس من دائرة wa-niṣfu l-dāʾirati huwa l-šaklu llaḏī yuḥīṭu bihī l-quṭra wa-l-qawsu llatī yuwattiruhā mina l- dāʾirati … wa-qawsun min dāʾiratin
-
Alpet. ch. 9 §14: et signabitur punctum in superficie spere rotate, dico quod illud punctum cum rotatu facit circulum in illa spera cuius circumferentia est vere circumferentia non spiralis
Gold. 39r, 16: فإن النقطة تحدث … دائرة صحيحة الاستدارة fa-inna l-nuqṭata tuḥdiṯu … dāʾiratan ṣaḥīḥata l-istidārati
- 2 Anar.
- 1 Alpet.
circumflexa linea
– for dāʾira: circle show/hide quotes-
Anar. 25, 24: Et punctum est radix recte linee et circumflexe
Arnz. 39, 8: النقطة أصل الخطّ المستقيم وأصل الدائرة al-nuqṭatu aṣlu l-ḫaṭṭi l-mustaqīmi wa-aṣlu l-dāʾirati
- 1 Anar.
خطّ الدائرة ḫaṭṭ al-dāʾira
circumferentia
– for ḫaṭṭ al-dāʾira: circular line show/hide quotes-
Anar. 17, 29: Circumferentia enim sola per se sine superficie videtur esse quasi figura
Arnz. 24, 12: فإنّ خطّ الدائرة وحده fa-inna ḫaṭṭa l-dāʾirati waḥdahū
- 1 Anar.
مدير mudīr
ducere et providere
– for mudīr: directing, governing (of God) show/hide quotes-
Avic. Gen. 145, 67: Sit autem Dominus benedictus qui ducit et providet cum perfecta sapientia et potentia infinita
Qass. 194, 16: فسبحان الخالق المدير بالحكمة البالغة والقوة الغير المتناهية
- 1 Avic. Gen.
مستدير mustadīr
circuitus (n.)
– for mustadīr: circular show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 87, 42: Planete ergo omnes tam veloces quam tardiores per motus suos super nos in circuitu
Lemay 155, 27: فالكواكب إذن كلّها السريعة السير والبطئية السير بحركاتها المستديرة علينا bi-ḥarakātihā l-mustadīrati ʿalaynā
- 1 Albu. Intro. JS
بحركاتها المستديرة علينا – per motus suos super nos in circuitu Albu. Intro. JS 155 / 87
circulare (n.)
– for mustadīr: circular (n.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 53, 3: sequitur necessario quod circulare habeat oppositum
-
Avic. Gen. 54, 4: si circulare vel sphaericum haberet contrarium
Qass. 119, 16: إن كان للمستدير ضد in kāna li-l-mustadīri ḍiddun
- 2 Avic. Gen.
circularis
– for mustadīr: circular show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 56, 2: Sed eorum qui posuerunt animam apprehendentem res per motum suum circularem
-
Avic. An. vol. II 3, 40: cuiusmodi est similitudo velocitatis mobilis punctalis quae videtur directa vel circularis
-
Avic. Met. 169, 42: et similiter nulla figurarum <non> circularium
-
Avic. Met. 435, 22: motus circularis non fit generatione incommunicante
Marm. 300, 2: أن الحركة المستديرة ليست متكونة تكونا زمانيا anna l-ḥarakata l-mustadīrata laysat mutakawwinatan takawwunan zamāniyyan
-
Alpet. ch. 8 §7: Et si dicatur quod motus circularis non est nisi celorum solum, et cum isto motu distinguntur [sic] a corporibus que sunt sub eis, quicquid est sub celo non habet motum circularem naturalem sed motum rectum
Gold. 34v, 4: فإن قيل إنما الحركة المستديرة للجسم المستدير فقط
-
Aver. MC Gen. 159va46: motus autem localis est duplex, scilicet rectus et circularis
-
Aris. Phys. VII 51, 28 (248a12): erit motus circularis aequalis recto, erit ergo motus circularis maior et minor
Bad. 773, 8: فقد تكون حركة ما مستديرة مساوية لمستقيمة، فقد تكون إذن حركة ما مستديرة أَعظم منها أَو أَصغر منها fa-qad takūnu ḥarakatun mā mustadīratun musāwiyatan li-mustaqīmatin, fa-qad takūnu iḏan ḥarakatun mā mustadīratun aʿẓama minhā aw aṣġara minhā
-
Aris. Phys. VII 65, 5 (249a13): necesse est quod motu rectus sit aequalis motui circulari
Bad. 779, 8: أن تكون حركة مستقيمة مساوية لحركة مستديرة an takūna ḥarakatun mustaqīmatun musāwiyatan li-ḥarakatin mustadīratin
-
Avic. Gen. 2, 8: quae habent in suis substantiis principia motuum circularium
-
Avic. Gen. 54, 5: si circulare vel sphaericum haberet contrarium, esset una species circularis , sed, si posuerimus unam speciem circularis , sequeretur quod opposita non esset circularis una
- 5 Avic. An.
- 10 Avic. Met.
- 1 s.v. istidār Alpet.
- 1 Aver. MC Gen.
- 2 Aris. Phys. VII
- 7 Avic. Gen.
circulariter
– for mustadīr: circular show/hide quotes-
Aris. Anim. II 654a18: Et caro eius non aequaliter finditur, sed circulariter, et cum fuerit tale erit fortitudinis maioris
Kruk: بل ينشق بشقوق مستديرة bal yanšaqqu bi-šuqūqin mustadīratin
- 1 Aris. Anim. II
ينشق بشقوق مستديرة – finditur … circulariter Aris. Anim. II 654a18
circulus
– for mustadīr: circular show/hide quotes-
Avic. Met. 112, 89: linea vero circuli non recipit augmentum
Marm. 78, 4: وأما [sc. الخط] المستدير فإذ ليس يقبلها [sc. زيادة] wa-ammā [sc. al-ḫaṭṭu ] l-mustadīru fa-iḏ laysa yaqbaluhā [sc. ziyādatan ]
- 1 Avic. Met.
وأما [sc. الخط] المستديرر – linea vero circuli Avic. Met. 78 / 112
circumflexus
– for mustadīr: circular show/hide quotes-
Anar. 17, 21: Est ergo inquirendum quare in lineis linea recta sit simplicior linea circumflexa
Arnz. 24, 6: وقد ينبغي أن يطلب لم صار في الخطوط الخطّ المستقيم ابسط من المستدير
-
Anar. 20, 22: postquam Euclides locutus fuerit de simpliciori figura que est quam una circumflexa comprehendit linea que est simplex linea
- 3 Anar.
circumvolubilis
– for mustadīr: circular show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 275, 57: et ob hoc, cum movetur punctum super aliquod circumvolubile, videtur linea circularis
Rahm. 156, 12: إذا دارت نقطة ذات لون على شىء مستدير iḏā dārat nuqṭatun ḏātu lawnin ʿalā šayʾin mustadīrin
- 1 Avic. An.