show/hide all quotes cite this lemma export to TEI please email us to send feedback to this lemma
finis
غاية ġāya
n. ġyy – end, limit; extreme, ultimate extreme, utmost point, utmost degree; objective, aim; final end; final cause show/hide quotes-  Albu. Intro. JS 274, 69: cum fuerit [sc. ascendens ] in fine altitudinis circuli sue augis Lemay 520, 38: إذا كان [sc. الكوكب] في غاية علو فلك اوجه 
-  Ps.-Aris. Caus. ch. XIX §160: Agens vero inter quod et inter factum suum non est continuator penitus, est agens verum et regens verum, faciens res per finem decoris 
-  Ps.-Aris. Caus. XX §163: immo est unitas eius [sc. primi ] pura, quoniam est simplex in fine simplicitatis Bad. 22, 3: بل هي وحدانية محضة لانها بسيطة في غاية البسط 
-  Fara. Scien. GC 98, 15: et fines propter quos existunt, nominantur principia corporum Amine 116, 5: والغايات التى لأجلها وجدت تسمى مبادئ الأجسام 
-  Ps.-Fara. Flos 317: Et sequitur ut sit esse eius sempiternum esse, et ex causatum* a causis, sicut forma et materia, et efficiente et fine [* ex causatum: sic, corrupt for excusatum ] Cruz Her. li. 55: ويلزم أن يكون وجوده أتمّ الوجود ومنزّهًا عن العلل مثل المادّة والصورة والفعل والغاية 
-  Anar. 35, 10: Theorica ergo est cuius finis est aliquid ostendere 
-  Anar. 38, 12: Alhaynedi est oratio probationi opposita sequens probationem quousque ad finem perveniat Arnz. 61, 2: وأمّا العناد فهو القول المقاوم للبرهان المانع لخروجه إلى غايته 
-  Avic. An. vol. I 20, 36: comparatione vero totius collectionis sit finis et perfectio 
-  Avic. An. vol. II 172, 4: Quod ergo fuerit propinquius temperantiae fiet receptibilius vitae, donec perveniatur ad finem 
-  Avic. Met. 1, 13: finis est certitudo sententiae et opinionis Marm. 2, 4: فتكون الغاية فيها حصول رأى واعتقاد 
-  Avic. Met. 526, 1: vel inspirationes additae inquirenti vel alii ab eo, vel commixtio istorum quorum unum vel plura ex eis simul inducant ad finem utilem 
-  Nico. Plan. §212: Cumque maturaverit digestio, nascetur fructus exibitque ad finem materiae secundum locum qui in eo est Dross.: فإذا نضج الطبخ نشأ الثمر وخرج الى غاية المادة على سبيل الموضع الذى هو فيه 
-  Ibn Tum. 110a, 25: Hic est finis noticie illius, pro quo Deus oret ut salvum faciat 
-  Ibn Tum. 113a, 14: Superat eius magnitudo fines, cuius infinite sunt potentie, et incomprehensibilia sunt eius scibilia 
-  Alpet. ch. 5 §5: et quia movetur unum in altero, ideo ipse est in fine rotationis et equalitatis superficierum Gold. 19v, 2: ولأنها [sc. جملة السماء] متحركة بعضها فى بعض فهى على غاية من صحة الاستدارة واستواء السطوح 
-  Alpet. ch. 17 §15: tunc noster finis est inducere ad qualitatem motuum Gold. 84r, 1: فغايتنا أن نرشد إلى كيفية النقل إرشادًا 
-  Aris. Anim. II 646b8: et in eis [sc. membris ] est complementum et finis 
-  Aris. Anim. II 650a27: et per illas radices vadit cibus ad totam arborem donec perveniat digestio ad finem et complementum Kruk: ومن تلك الاصول يؤدى الغذاء الى بقية الشجر حتى ينتهى النضوج الى التمام والغاىة 
-  Aris. Anim. III 718b27: ubi est finis scilicet, quia ubi est finis ibi erit operatio Brug.: حيث يكون الآخر، اعنى الغاية، هناك يكون العمل 
-  Aris. Anim. III 772a4: quoniam materia ex qua creatur animal non est indeterminata sed habet terminum et finem notum 
-  Aver. MC Gen. 168ra55: Non enim querimus in hoc loco prioritatem secundum finem et formam 
-  Aver. MC Gen. 173va55: Causa autem que est quasi forma, idest finis in generatione, est ponenda post istam causam Eich. 127, 16: وأمّا السبب الذى يجرى مجرى الخلقة والصورة وهو الغاية فى الكون فينبغى أيضا أن يكون سببا ثانيا لهذا السبب 
-  Aver. MC Int. diff. II, 38, 240: Et hec omnia sunt in fine repugnantie et diversa ab eo in quo creati sumus 
-  Aver. MC Int. diff. IV, 101, 139: Et cum est credulitas que est in fine contrarietatis credulitati nostre 
-  Alhaz. Opt. 56, 38: ista comprehensio non est in fine certitudinis Sabra II 100a, 24: وهذا الإدراك ليس هو إدراكًا في غاية التحرير 
-  Alhaz. Opt. 68, 40: et comprehendet [sc. sentiens ] partem, quae est apud extremum axis vera comprehensione in fine veritatis Sabra II 135a, 20: ويدرك [sc. الحاس] الجزء الذي عند طرف السهم إدراكًا بينًا على غاية ما يصح أن يدرك ذلك الجزء 
-  Avic. Gen. 106, 39: Primus enim intellectus non prohibet calidum per naturam esse in fine ponderositatis 
-  Avic. Gen. 131, 55: ita bene impeditio debet attingere usque ad finem Qass. 181, 14: كذلك العوق يجب أن يبلغ الغاية 
-  Avic. Qual. 26, 32: quando frigus non fuerit <…> in fine et fieret de usu huius recipere additionem frigiditatis 
-  Avic. Qual. 41, 6: et eius finis erit accidentalis qui vanitas dicitur 
- 1 Albu. Intro. JS
- Ps.-Aris. Caus.
- Fara. Scien. GC
- 1 s.v. finalis (causa) Ps.-Fara. Flos
- 5 Anar.
- 9 Avic. An.
- 120 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 2 Ibn Tum.
- 7 also s.v. nihāya and muntahin Alpet.
- 3 Aris. Anim. II
- 7 Aris. Anim. III
- 3 Aver. MC Gen.
- 7 Aver. MC Int.
- 10 et passim, also s.v. certitudo, oppositio and intuitio Alhaz. Opt.
- 9 Avic. Gen.
- 13 Avic. Qual.
غاية وآخر ġāya wa-āḫir
n., pleonasm ġyy ʾḫr – end and terminus show/hide quotes-  Aris. Anim. III 745b29: Matrices autem non sunt nisi fines multarum venarum Brug.: وانما الارحام غايات واواخر عروق كثيرة 
- 1 Aris. Anim. III
غاية وتمام ġāya wa-tamām
n., pleonasm ġyy tmm – end and completion show/hide quotes-  Aris. Anim. II 658b21: Cilia autem crescunt super finem venarum Kruk: فاما شعر اشفار العين فهو نابت على غاية وتمام العروق 
- 1 Aris. Anim. II
آخر āḫir (pl. awāḫir)
n. ʾḫr – end; last part, final stage (e.g. of a period); utmost part show/hide quotes-  Albu. Coni. tr. I, li. 54: et horum similia, que sunt quasi descensiones et veluti diminutiones exitus rerum et finis earum 
-  Albu. Coni. tr. IV, li. 120, version c, see fn. 20: et pauci venti in fine eius postremo Yama.: وقلّة الرياح في آخره 
-  Alcab. diff. I, li. 26: Et sex ex illis dicuntur directe ascendentia, id est ab initio Cancri usque in finem Sagittarii Yama.: ومنها ستّة يقال لها مستقيمة الطلوع وهي من أوّل السرطان إلى آخر القوس 
-  Alcab. diff. IV, li. 250: Et si fuerit a .xx. usque in finem eius, erit eius dorungen Iupiter 
-  Thab. Ann. §31: Et illud … non erit inter principium et finem multo amplius 3/4 anni Morel. 34, 9: وذلك … إنّما يكون ما بين أوّل زمانه وآخره على التكثير نحوا من ثلاثة أرباع سنة 
-  Anar. 35, 11: et iste figure sunt ille in quarum fine consuetudo est dicere 
-  Avic. An. vol. I 72, 15: deinde ipsa vis cesset in fine vitae ab inferendo aliquid pro restauratione eius 
-  Avic. An. vol. I 106, 55: postea vero, in fine vegetationis, erit necesse ut id quod est maius fiat minus et quod est minus fiat maius 
-  Avic. Met. 345, 46: Et tunc finis rei est intentio retributionis quae coniungitur suae essentiae Marm. 233, 9: ويرجع آخر الأمر إلى غرض يتصل بذاته 
-  Aris. Anim. II 690b3: Fissura autem finis pedum est melior Kruk: فاما تشقيق اواخر الرجلين فهو انفع 
-  Aris. Anim. II 693b1: Aves autem habent proprium, scilicet alas, et propter hoc erit inter spatulas apud finem dorsi super alas Kruk: وللطائر عضو خاص اعنى الجناحين ولذلك يكون ما بين الكتفين عند آخر الظهر على الجناحين 
-  Aris. Anim. III 718b26: Et finis matricis est in parte inferiori 
-  Aris. Anim. III 776a26: Et recte accidit hoc propter causam necessariam et quia est bonae decoctionis in fine temporis Brug.: وبحقّ يعرض ذلك لحال العلّة اللازمة باضطرار ولأنه يكون جيّد الطبخ فى آخر الزمان 
-  Aver. Ep. Parv. 193va57: Quod autem dicit in fine istius tractatus in dando causam de fortitudine et debilitate rememorationis Blum. 35, 2: واما ما يذكر فى اخر هذه المقالة من اعطاء السبب فى جيدة قوة الذكر وضعفها 
- 36 Albu. Coni.
- 26 Alcab.
- 1 Thab. Ann.
- 1 Anar.
- 3 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
- 3 Aris. Anim. II
- 5 Aris. Anim. III
- 1 Aver. Ep. Parv.
أخير aḫīr
adj. ʾḫr – final show/hide quotes-  Alpet. ch. 8 §9: et quodlibet celum habet desiderium ad finem complementi sui Gold. 34v, 14: وكل فلك فمتشوق إلى كماله الأخير 
- 1 Alpet.
إلى كماله الأخير – ad finem complementi sui Alpet. 34v / ch. 8 §9
نهاية nihāya
n. nhw / nhy – end, termination, limit, extreme; (without) finitude, limitation; utmost degree show/hide quotes-  Alcab. diff. I, li. 175: Leo habet … ex regionibus Alturuk usque in finem regionis habitabilis 
-  Ps.-Aris. Caus. ch. XV §129: Omnes virtutes quibus non est finis pendentes sunt per infinitum primum Bad. 16, 14: كل القوى التى لا نهاية لها متعلقة باللانهاية الأولى 
-  Ps.-Aris. Caus. ch. XXI §169: quoniam est [sc. causa prima ] bonitas cui non est finis neque dimensiones 
-  Anar. 15, 1: Terminus est finis rei Arnz. 19, 10: الحدّ ما كان نهاية الشيء 
-  Anar. 28, 23: coniuncta sunt quorum fines sunt idem 
-  Avic. An. vol. II 82, 00: Punctus enim est aliquis finis qui non separatur a linea in situ nec a mensura definita in illa tali separatione Rahm. 210, 8: وذلك لأن النقطة هى نهاية ما لا تميز لها عن الخط فى الوضع أو عن المقدار الذى هو منته إليها 
-  Avic. An. vol. II 83, 16: et iste alius punctus esset finis lineae et non ille 
-  Avic. Met. 123, 96: De superficie autem et de linea possumus dicere quod uno respectu sunt finis et alio respectu sunt mensura 
-  Avic. Met. 334, 42: Ad hoc autem ut hoc unum permaneat in esse, necesse est ut sint individua post individua sine fine Marm. 226, 11: لكن هذا الواحد لا بد له فى حصوله باقيًا من أن يكون أشخاص بعد أشخاص بلا نهاية 
-  Ibn Tum. 109d, 36: scitur essentia Dei gloriosi absolute cum omne quod habet necessario principium, finem et terminum Goldz. 232, 15: علم وجود الخالق سبحانه على الاطلاق اذ كل من وجبت له البداية والنهاية والتحديد 
-  Ibn Tum. 110d, 42: cum non desierit [sc. Creator ] nec desinet esse sapiens omnium que accidunt secundum formas quas habe[n]t, et distinxit eorum genera et ipsum ordinem et finem numerorum Goldz. 235, 17: لم يزل [sc. الخالق] ولا يزال عالما بجميع المحدثات على ما هي عليه من صفاتها وتفاصيل اجناسها وترتيب اوقاتها ونهاية اعدادها 
-  Aver. MC Gen. 169rb37: ebullitio autem et coagulatio sunt fines in remotione 
-  Alhaz. Opt. 5, 19: Finis ergo istius superficiei … aut est ipse circulus consolidationis, aut aequidistans ei 
-  Avic. Gen. 51, 57: et additioni terminorum vel spatiorum non erit terminus neque finis 
-  Avic. Gen. 107, 58: et, cum sit inter qualitates primas qualitas tepida, <et sit ex ea quod> non sit in fine Qass. 162, 10: وإن كان قد تكون فى الكيفيات الأول كيفية غير خالصة، ويكون منها ما هو دون النهاية 
- 1 Alcab.
- Ps.-Aris. Caus.
- 3 Anar.
- 4 Avic. An.
- 31 Avic. Met.
- 3 Ibn Tum.
- 1 Aver. MC Gen.
- 1 Alhaz. Opt.
- 2 Avic. Gen.
منتهًى muntahan
n. nhw / nhy – end, termination; extreme, utmost; goal show/hide quotes-  Avic. An. vol. II 98, 33: Item omnium partium corporis debilitantur virtutes in fine aetatis iuvenilis Rahm. 219, 11: وأيضا فإن أجزاء البدن كلها تأخذ فى الضعف من قواها بعد منتهى النشوء والوقوف 
-  Avic. An. vol. II 165, 90: cum enim intelligo quod ipsa anima est principium motuum et apprehensionum quas habeo et finis earum ex his omnibus Rahm. 256, 18: فإنى إذا عنيت بالنفس أنه الشىء الذى هو مبدأ هذه الحركات والإدراكات التى لى ومنتهاها فى هذه الجملة 
-  Avic. Met. 215, 00: Ternarius vero, inquantum habet principium, medium et finem, perfectus est 
-  Avic. Met. 330, 39: Quod si non fuerit causa finalis ad finem motus, tunc erit ad aliquid aliud sine dubio Marm. 223, 1: وإذا لم يكن لمنتهى الحركة كان لشىء آخر غيره لا محالة 
-  Nico. Plan. §11: et nostrae voluntatis finis ad sensum convertitur Dross.: ومنتهى إرادتها [sc. النبات] راجع اليه [sc. الحس] 
-  Alpet. ch. 20 §13: sed pertingit finem sue latitudinis Gold. 99v, 4: بل إنما يبلغ منتهى عرضه 
-  Alpet. ch. 20 §14: preterquam quod non pertingit Luna suum finem in ambabus partibus Gold. 99v, 13: إلّا أنه قد لا يبلغ القمر منتهاه فى الجانبين كليهما 
-  Aris. Anim. II 680a11: et finis eorum est ex loco exitus superfluitatis 
-  Aver. Ep. Parv. 201rb59: manifestum est quod principium istius motus in vigilia est a corde et finis eius ad cerebrum Blum. 59, 10: فبين ان مبداء هذه الحركة فى السهر هو من القلب، ومنتهاها الى الدماغ 
-  Aver. Ep. Parv. 201vb51: necesse est ut initium istius motus in sompno sit finis eius in vigilia 
- 2 Avic. An.
- 5 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 2 s.v. muntahin Alpet.
- 1 Aris. Anim. II
- 3 Aver. Ep. Parv.
تناهٍ tanāhin
n. nhw / nhy – end (of a period of time) show/hide quotes-  Alcab. diff. II, li. 66: Et habet [sc. Mars ] ex etatibus iuventutem usque in finem iuventutis Yama.: وله [sc. المرّيخ] من السنّ الحداثة إلى تناهي الشباب 
- 1 Alcab.
تناهى tanāhā
v. nhw / nhy – to come to an end show/hide quotes-  Avic. Met. 388, 63: videlicet cum posuerimus subiectum quod incipit et non cessat acquirere aptitudinem post aptitudinem ad res accidentales sine fine Marm. 266, 16: إذا فرضنا موضوعًا مبتدأ أن لا يزال يكتسب استعدادًا بعد استعداد لأمور عرضية من غير أن يتناهى 
- 1 s.v. tanāhin Avic. Met.
من غير أن ينناهى – sine fine Avic. Met. 266 / 388
عاقبة ʿāqiba (pl. ʿawāqib)
n. ʿqb – outcome, end; effect, consequence show/hide quotes-  Albu. Intro. JS 319, 21: neminem vidimus … qui non narraret fortitudinem earum in inicio operum et eorum finibus 
-  Albu. Coni. tr. II, li. 215: hoc itaque significat prosperitatem eius esse in exordio rerum suarum et malitiam finis eius et destructionem eius 
-  Albu. Coni. tr. II, li. 218: significat destructionem esse eius initio suarum rerum, et prosperitatem in fine earum 
-  Alcab. diff. I, li. 322: Et dominus triplicitatis tertius significat id quod socii eius significaverunt et significat finem vite in morte Yama.: وصاحب المثلّثة الثالث يدلّ على ما دلّ عليه صاحباه وعلى عاقبة الأمر عند الموت 
-  Alcab. diff. V, li. 34: Pars finis rerum accipitur in die et nocte a Saturno usque in dominum domus coniunctionis aut preventionis Yama.: ودرجة الطالع سهم عواقب الأمور يؤخذ بالنهار وبالليل من زحل إلى ربّ بيت الاجتماع أو الاستقبال 
-  Avic. An. vol. II 76, 3: cetera vero animalia nihil habent de huiusmodi providentiis in futurum, nisi unum modum qui naturaliter inest eis, sive sit eius finis bonus sive non sit Rahm. 206, 10: وسائر الحيوانات إنما يكون لها من الإعدادات للمستقبل ضرب واحد مطبوع فيها وافقت عاقبتها أو لم توافق 
- 1 Albu. Intro. JS
- 2 Albu. Coni.
- 4 Alcab.
- 1 Avic. An.
عقب ʿaqib (pl. aʿqāb)
n. ʿqb – end, last part show/hide quotes-  Alcab. diff. I, li. 334: et significat de esse vite hominum finem Yama.: ويدلّ من العمر على ما ينال الأعقاب 
- 1 Alcab.
حدّ ḥadd (pl. ḥudūd)
n. ḥdd – limit; term (a section of a five-part subdivision of a sign) (astrol.) show/hide quotes-  Albu. Abbr. ch. 3 §53: Alie enim dignitatum occupationes non adeo sunt efficaces nisi due in unum conveniant, ut trigonalitas et finis aut finis et facies aut similia Yama.: فأمّا صاحب الحدّ أو المثلّثة أو الوجه فهو ضعيف إلّا أن يجتمع اثنان منها أو أكثر 
-  Albu. Abbr. ch. 7 §1: <His> hactenus determinatis, deinceps agendum est de donis temporum, set etiam de finibus secundum Medorum philosophos 
-  Avic. Met. 138, 80: Multitudo autem in numero non pervenit ad finem Marm. 94, 15: وأما الكثرة فى العدد فلا تنتهى إلى حد 
-  Avic. Met. 215, 10: Item rei multae non est finis in quo quiescas 
-  Avic. Gen. 131, 58: et ideo non attingit ad ultimitatem finis 
- 3 Albu. Abbr.
- 2 Avic. Met.
- 1 Avic. Gen.
فناء fanāʾ
n. fny – extinction, annihilation; termination, close (of life) show/hide quotes-  Albu. Intro. JS 77, 387: Cum vero operatum fuerit [sc. frigus ] in siccitate, erit ex eis finis et superfluitas mali Lemay 124, 247: وأيضًا فإنَّ البرودة متى فعلت في اليُبوسة كان منهما الفناء والإفراط في الرداءة 
-  Avic. An. vol. I 244, 50: aut in puncto quod est finis eius et terminus 
-  Aris. Anim. III 745a33: Et propter hoc ingeniata est natura in hoc, scilicet quod apud senectutem et finem congregat dentes ad invicem Brug.: ولذلك احتال الطباع فى هذا العرض حيلة جيّدة اعنى انه عند الكبر والفناء يجمع بقيّة الاسنان ويضمّ بعضه الى بعض 
- 1 Albu. Intro. JS
- 1 Avic. An.
- 1 Aris. Anim. III
انقضاء inqiḍāʾ
n. qḍy – passing, termination; end, endpoint show/hide quotes-  Albu. Intro. JS 80, 495: Dixit Hermes Aaidimon … quod omne inicium sit proficiens et augmentans, omnis vero finis inproficiens et minuens Lemay 127, 16: قال هرمس عن غاثيذيمون … انّ كلّ ابتداء يكون مقبلًا زائدًا، وكلّ انقضاء يكون مدبرًا ناقصًا 
-  Albu. Coni. tr. II, li. 26: Et ubi fuerit permutatio vicis regni de gente ad gentem apud finem revolutionis 
-  Albu. Coni. tr. II, li. 837: Et si fuerit mobile, significat festinationem finis eius et inconstantiam eius Yama.: وإن كان منقلبا دلّ على سرعة انقضائه وقلّة ثباته 
- 1 Albu. Intro. JS
- 2 Albu. Coni.
تمام tamām
n. tmm – completion (of a goal or of a period of time) show/hide quotes-  Aris. Anim. III 715a5: quoniam causae notae in rebus sunt quattuor, scilicet propter quid sicut finis et verbum substantiale Brug.: لأن العلل المعروفة للاشياء اربعة، اعنى الذى من اجله مثل تمام وكلمة الجوهر 
-  Aris. Anim. III 774a28: quoniam accidit menstruum quibusdam mulieribus impraegnatis a prima conceptione usque ad finem Brug.: فانه يعرض طمث لبعض النساء الحوامل من اوّل الحمل الى تمامه 
- 3 Aris. Anim. III
رأس raʾs
n. rʾs – end (of a time period) show/hide quotes-  Albu. Coni. tr. II, li. 747: Et fuit interfectio regis Feriz in fine .74. mensium Yama.: وكان قتل ملك فارس على رأس أربعة وسبعين شهرا 
-  Albu. Coni. tr. II, li. 755: interfectus est ergo Huthmen filius Affen in fine .53. annorum 
- 2 Albu. Coni.
تخم taḫm (pl. tuḫūm)
n. tḫm – border show/hide quotes-  Albu. Intro. JS 249, 1262: Capricornus habet ex regionibus Alhabasah, i.e. Ethiopiam, et … Indiam et eius fines usque ad Acin Lemay 402, 790: الجدي له من البلدان الحبشة … والهند وتخومها إلى الصين 
- 1 Albu. Intro. JS
كمال kamāl
n. kml – perfection show/hide quotes-  Aver. Ep. Parv. 192rb55: necesse est ut color sit finis diaphani terminati Blum. 14, 1: فان الضوء هو كمال المشف 
- 1 Aver. Ep. Parv.
أجل aǧal
n. ʾǧl – appointed time show/hide quotes-  Avic. Gen. 146, 13: et est ei [sc. omni generato ] tempus augmenti … et tempus declinationis et appropinquationis ad suum finem Qass. 195, 9: وله [sc. كل كائن] مدة ينشؤ فيها … ومدة يضمحل وينتهى إلى أجله 
- 1 Avic. Gen.
بالغ bāliġ
act. part. blġ – intense show/hide quotes-  Avic. Qual. 60, 26: quemadmodum est illud quod fit, quando exsiccatur, quod corpus non accedit ad finem humectationis Qass. 242, 2: كما فى حال النشف الذى لا يبلغ الترطيب البالغ 
- 1 Avic. Qual.
لا يبلغ الترطيب البالغ – non accedit ad finem humectationis Avic. Qual. 242 / 60