show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
فعل faʿala
accidere
– for faʿala: to effect show/hide quotes-
Aris. Anim. III 784b34: nam in quibusdam infirmitatibus accidit illud quod accidit in senectute
Brug.: فبعض الامراض تفعل مثل فعال الكبر
- 1 Aris. Anim. III
acquiescere
– for faʿala: to perform (sc. a prayer) show/hide quotes-
Ibn Tum. 109a, 23: Cumque Deum cognoverunt, dic eis quod Deus indixit illis quinquies orare inter diem et noctem; cumque acquierunt [sic] narra eis quod Deus indixit eis decimas quod sumerentur de bonis eorum
Goldz. 229, 22, corr. ref. 229, 12: فاذا عرفوا الله فاخبرهم ان الله فرض عليهم خمس صلوات فى يومهم وليلتهم فاذا فعلوا فاخبرهم ان اللّه فرض عليهم زكاة تؤخذ من اموالهم
- 1 Ibn Tum.
actio est
– for faʿala: to act show/hide quotes-
Avic. Met. 306, 15: Omne enim quod coepit … fortassis aget subito, et fortassis erit actio per motionem
Marm. 205, 2: لأن كل حادث … فربما فعل دفعة، وربما فعل بالتحريك
- 1 Avic. Met.
agens esse
– for faʿala: (+ fī) to act upon show/hide quotes-
Avic. Qual. 28, 74: Et secundum veritatem, ista potentia non assimilatur corpori frigido ut dicatur quod non sit agens in sibi simile
Qass. 217, 14: وهذه القوة بالحقيقة ليست شبيهة للجرم البارد، فيقال إنها لا تفعل فى شبيهها
- 1 Avic. Qual.
agere
– for faʿala: to do, to act; to perform (an act); to act upon, to act on show/hide quotes-
Ps.-Aris. Caus. ch. I §3: Quod est quia causa universalis prima agit in causatum causae secundae
-
Ps.-Aris. Caus. ch. XIX §161: Quapropter fit quod regit et agit per ultimum decoris
Bad. 21, 16: من أجل ذلك صار يدبِّر ويفعل بغاية الفعل
-
Avic. An. vol. I 80, 14: Tertia est anima humana, quae est perfectio prima corporis naturalis instrumentalis secundum hoc quod attribuitur ei agere actiones electione deliberationis
-
Avic. An. vol. II 74, 71: quamvis aliquando praetermittant [sc. animalia ] agere actiones suas
Rahm. 204, 21: فإن كانت الحيوانات الأُخرى تترك أفعالا لها أن تفعلها
-
Avic. Met. 99, 57: forma non separatur ab illa nisi propter aliam formam quae … agit id quod agebat prima forma in illam
-
Avic. Met. 538, 94: commoditates vero mundanae hominibus sunt etiam ut agant eas
-
Fara. Int. li. 137: et aliquando agunt et aliquando paciuntur
Bouy. 17, 2: واحيانا يفعل واحيانا ينفعل
-
Aris. Anim. II 661b4: Natura ergo dentium in quibusdam est ut agat et non patiatur
-
Aver. MC Gen. 162vb35: consimilia autem impossibile est ut agant aut patiantur adinvicem, quia neutrum eorum est dignius ut agat vel patiatur ab altero
-
Aver. MC Gen. 163ra14: quoniam … nullum eorum est dignius agere in alterum quam alterum
-
Aver. Ep. Parv. 191vb51: Istud autem instrumentum non agit nisi quando fuerit in sua complexione naturali
-
Aver. Ep. Parv. 202ra67: et tunc non agerent [sc. intelligentie ] nisi secundum contactum
-
Aver. MC Int. diff. III, 92, 284: et hec res iam agitur in libro sillogismi
Butt. 117, 4: وهذا شىء قد فعل فى كتاب القياس
-
Aris. Phys. VII 81, 22 (250b5): non est necesse tamen quod medietas agat hoc in medietate aut quod in medietate agat medietas
Bad. 794, 12: فليس واجبًا ضرورةً أن يكون نصفه أيضًا يفعل ذلك فى نصفه، أو أن يكون فى نصفه يفعل النصف
-
Avic. Gen. 62, 33: Et quodlibet eorum agit in sibi contrario in specie
-
Avic. Gen. 90, 50: quia differentia cum qua elementum <est elementum> est illud cum quo agit et patitur
-
Avic. Qual. 22, 65: Praeterea, dicimus quod unamet potentia, quando agit in subiecto magno
-
Avic. Qual. 88, 73: et anticipat subtile ad faciendum actionem suam, deinde resolvitur, et post eum agit grossum
- Ps.-Aris. Caus.
- 18 Avic. An.
- 54 Avic. Met.
- 1 Fara. Int.
- 1 Aris. Anim. II
- 2 Aver. MC Gen.
- 12 Aver. Ep. Parv.
- 1 s.v. agi Aver. MC Int.
- 2 Aris. Phys. VII
- 19 Avic. Gen.
- 24 Avic. Qual.
complere
– for faʿala: to perform (an activity) show/hide quotes-
Avic. Gen. 145, 58: habuit sol nutrire materias ad nutrimentum plantarum et animalium, quousque compleat actionem suam in septentrione
Qass. 194, 11: صار للشمس أن تحرك المواد إلى غذو النبات والحيوانات، حتى إذا فعلت فعلها فى الشمال
- 1 Avic. Gen.
cooperari
– for faʿala: to act show/hide quotes-
Avic. Gen. 61, 20: operantia ergo corpora cooperantur per contactum
Qass. 126, 7: فالفاعل من هذه الأجسام يفعل بالمماسة
- 1 Avic. Gen.
disponere
– for faʿala: to do show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 11, 24: Noluimus autem interrumpere tractatum de anima … Non enim sic disposueramus
Rahm. 2, 4: ولم نر أن نبتر علم النفس … وإنما لم نفعل ذلك لسببين
- 1 Avic. An.
efficere
– for faʿala: to do, to effect, to bring about show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 64, 6: putant scilicet quod vis vegetandi, adveniens sola, efficiat corpus animale
Rahm. 31, 5: أن يكون على ما يظن من أن القوة النباتية تأتى وحدها فتفعل بدنا حيوانيا
-
Avic. An. vol. I 224, 28: Utinam sciretur quid efficiat visus in hoc aere
-
Avic. Met. 321, 49: quasi propositiones efficiant eam in anima
- 3 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
exercens
– for faʿala: to perform (sc. an act) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 105, 27: quae [sc. virtus nutritiva ] dum permanserit exercens suas actiones, vegetabile et animal erunt viva
Rahm. 52, 20: وما دامت [sc. القوة الغاذية] موجودة تفعل أفاعيلها وجد النبات والحيوان باقيين
- 1 s.v. exercere Avic. An.
وما دامت موجودة تفعل أفاعيلها – dum permanserit exercens suas actiones Avic. An. 52 / vol. I 105
exercere
– for faʿala: to perform (sc. an act) show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 99, 51: et tunc non exerceat [sc. anima ] actionem suam, sed declinet ab illa
Rahm. 220, 3: فلا تفعل [sc. النفس] حينئذ فعلها وتصرف عنه
-
Avic. An. vol. II 100, 83: cum aliquid non exercuerit actionem suam eo quod impeditur ab alio
Rahm. 221, 6: إذا لم يفعل شىء فعله عند اشتغاله بشىء
- 3 Avic. An.
facere
– for faʿala: to do; to act; to produce (e.g. an action) show/hide quotes-
Mesue Aph. A §20: quod si feceris, inde nocivus eris magis unde iuvare videris
Troup.: فانا ان فعلنا ذلك أضررنا من حيث نظن انا ننفع
-
Mesue Aph. A §28: Rerum vero proprietas dubia est, eam namque multi olim experientes arbitrati sunt facere proprietate quod plerumque faciebant natura
Troup.: والخواص مبهمة، لأن من الأوائل من قد أتى الى دواء وهو يفعل فعله بطبيعته وظن أن ذلك الفعل بخاصيته فسماه خاصة
-
Albu. Coni. tr. I, li. 443: quod dicunt hoc et non faciunt
-
Albu. Coni. tr. I, li. 675, corr. ref. tr. II, li. 675: Et fac similiter etiam
Yama.: وليفعل كذلك ايضا
-
Alcab. diff. I, li. 422: facies hoc de omnibus domibus et scies dominatorem earum
-
Alcab. diff. IV, li. 304: Post hec faciunt similiter cum Mercurio et ceteris planetis per successiones eorum
Yama.: ثمّ يفعلون كذلك بعطارد وسائر الكواكب على تواليها
-
Avic. An. vol. I 12, 46: deinde, si potuerimus loqui de vegetabilibus et de animalibus verba propria, faciemus
-
Avic. An. vol. II 176, 67: et ut prima actio quam facit anima sit ipsum membrum
Rahm. 264, 1: ويكون أول ما تفعل النفس يفعل العضو
-
Avic. Met. 105, 38: Sed sententiam eorum qui dicunt qualitatem esse substantiam convenientius est ponere in scientia naturali, et fortasse nos iam fecimus hoc
-
Avic. Met. 549, 65: quod si potuerint facere et non fecerint, iam contradixerunt Deo et negaverunt
Marm. 375, 2: فإن قدروا ولم يفعلوا فقد عصوا اللّه وكفروا به
-
Nico. Plan. §189: Loca autem frigida simile faciunt per contrarium
Dross.: فاما المواضع الباردة فتفعل مثل ذلك بالضد
-
Aris. Anim. II 641a14: et dat causam propter quam est lignum figuratum tali figura, et propter quid fuit factum, et fingit quod non fuit factum nisi ut sit talis formae et talis figurae
Kruk: وهو يؤدى العلة التى من اجلها تنقر الخشبة نقرا مثل هذا ولماذا فعل ويزعم انه انما فعل ليكون بصورته وشكله مثل هذا
-
Aris. Anim. II 691b4: quoniam natura nihil facit otiose
Kruk: لان الطباع لا يفعل شيئا بنوع باطل
-
Aris. Anim. III 717a15: Si ergo natura facit omne quod facit aut propter id quod est necessarium ad faciendum aut propter id quod est melius
Brug.: فان كان الطباع يفعل كلّ ما يفعل إمّا للذى هو لازم باضطرار وإمّا للذى هو امثل واجود
-
Aris. Anim. III 773a29: et hoc fuit factum multotiens et nihil profuit
Brug.: وفعلوا ذلك غير مرّة فلم ينتفعوا بفتحهم تلك السبيل
-
Aver. MC Gen. 160va61: dicimus quod crescit, et similiter dum facit opus proprium vini
-
Aver. Ep. Parv. 201vb59: Quandoque igitur facit [sc. virtus ] hoc de intentionibus, que sunt in rememorativa
Blum. 69, 4: فتارة تفعل [sc. القوة] ذلك من المعانى التى فى الذاكرة
-
Aver. MC Int. diff. II, 36, 220: in esse illius quod apparet homini quod, si faciat illud quod oportet, erit quod oportet … est res falsa
Butt. 80, 8: فيكون ما يراه الإنسان من أنه إن فعل ما يجب كان ما يجب … أمرا باطلا
-
Aver. MC Int. diff. III, 89, 248: Et in potentia quidem coniuncta rationi est possibile ut faciat duo contraria, scilicet ut faciat et ut non faciat
Butt. 115, 13: فأما القوى المقرونة بالنطق، فإن فيها قوة على أن تفعل الأضداد ــ أعنى أن تفعل وأن لا تفعل
-
Alhaz. Opt. 55, 20: quoniam parva pars in remotione maxima non facit angulum sensibilem apud centrum visus
Sabra II 96b, 18: لأن الجزء الصغير ليس يفعل عند مركز البصر من البعد المتفاوت زاوية محسوسة
-
Alhaz. Opt. 63, 49: Si vero istae intentiones particulares faciunt pulchritudinem
-
Mesue Aph. B §20: quod si feceris nocebis cum confortare te crederis
-
Avic. Gen. 70, 14: faceret in eum uniformem operationem
Qass. 133, 12: فعلت فيه فعلا متشابها
-
Avic. Gen. 134, 57: et frigidum non facit similiter
-
Avic. Qual. 22, 55: quando fecerimus istud et probaverimus istas aquas, inveniemus eas <calidas et in vere probaverimus eas et inveniemus eas>
-
Avic. Qual. 92, 52: secundum modum quem diximus quod mixtio potest hoc facere
- 3 Mesue Aph. A
- 2 Albu. Coni.
- 3 Alcab.
- 27 Avic. An.
- 24 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 17 et passim, also s.v. factus Aris. Anim. II
- 22 also s.v. factum esse Aris. Anim. III
- 1 Aver. MC Gen.
- 1 Aver. Ep. Parv.
- 8 Aver. MC Int.
- 2 Alhaz. Opt.
- 1 Mesue Aph. B
- 5 Avic. Gen.
- 8 Avic. Qual.
fieri
– for faʿala: to have an effect; to produce, to effect show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. II, 38, 243: Iamque apparet etiam in rebus que fiunt, quod in eis sunt res que secundum suam naturam sunt apte ut sit ex eis aliquid et eius oppositum equaliter
Butt. 81, 11: وقد يظهر أيضا فى الأمور التى لا تفعل أن فيها أشياء هى بطبعها معدة لأن يكون عنها الشيء ومقابله على السواء
-
Avic. Qual. 38, 43: Cruditas autem fit per accidens <ex eo> quod prohibetur actio caliditatis
Qass. 224, 13: والنهوءة يفعلها بالعرض مانع فعل الحر
- 1 Aver. MC Int.
- 1 Avic. Qual.
فعل تصرّفًا faʿala taṣarrufan
agere aliquid
– for faʿala taṣarrufan: to do an action show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 87, 13: Sed apprehendere non operando, hoc est cum forma aut intentio describitur in vi tantum, ita ut non possit agere in ea aliquid ullo modo
Rahm. 43, 20: وأما الإدراك لا مع الفعل فهو أن تكون الصورة أو المعنى يرتسم فى الشىء فقط من غير أن يكون له أن يفعل فيه تصرفا البتة
- 1 Avic. An.
فعل فعل شيء من البياض faʿala fiʿla šayʾin min al-bayāḍi
albescere
– for faʿala fiʿla šayʾin min al-bayāḍi: to perform the act of s.th. with respect to whiteness show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 203, 88: et quicquid ita attereretur quod redigeretur in pulverem et postea cum aqua conspissaretur, albesceret sicut gypsum
Rahm. 110, 7: ولكان المهيّأ بالسحق والتصويل إذا اجتمع بالماء فعل فعل الجص من البياض
- 1 Avic. An.
فُعل fuʿila
accipi
– for fuʿila: to be produced show/hide quotes-
Avic. Met. 92, 24: igitur materia, cum spoliatur in intellectu, iam accipitur sic prout nullo modo habet esse sic
Marm. 63, 2: فإذن المادة إذا جردت فى التوهم، فقد فعل بها ما لا يثبت معه فى الوجود
- 1 Avic. Met.
انفعل infaʿala
actionem recipere
– for infaʿala: to be affected show/hide quotes-
Avic. Gen. 117, 33: nulla earum recipit actionem ab alia primitus
Qass. 171, 12: ولا تنفعل إحداهما عن الأخرى انفعالًا أوليًا
-
Avic. Gen. 120, 92: sed per ea recipiunt de facili vel de difficili actionem
Qass. 173, 12: بل تنفعل منها بسهولة أو عسر
- 7 also s.v. infaʿala infiʿālan Avic. Gen.
affici
– for infaʿala: (+ ʿan) to become affected by show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 77, 72: non afficitur [sc. materia ] saporibus validis aut olfactibus fortissimis; afficitur autem illis
Rahm. 38, 6: ولا تتأثر [sc. المادة] عنهما وعن الطعوم القوية والروائح القوية، فإنها تنفعل عنها
- 1 Avic. An.
agere
– for infaʿala: to be affected show/hide quotes-
Aris. Phys. VII 28, 24 (244b22): His enim differunt corpora sensibilia, aut secundum magis aut minus in aliquo istorum, aut in agere aliquod istorum
Bad. 750, 6: فإن بهذه تختلف الأجسام المحسوسة، أو بالزيادة والنقصان فى شىء من هذه، وبأن تنفعل شيئًا من هذه
- 1 Aris. Phys. VII
effici
– for infaʿala: to be effected show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 22, 745: Quare autem sint [sc. planete ] ? Ut efficiantur ex motu eorum naturali super hunc mundum conversiones naturales
Lemay 19, 414: وامَّا لِمَ هي [sc. الكواكب] فليَنفَعِل عن حركتها الطبيعيَّة على هذا العالم الاستحالات الطبيعيَّة
- 1 Albu. Intro. JS
فعل fiʿl
accidere
– for fiʿl: (pl. fiʿāl) effect show/hide quotes-
Aris. Anim. III 784b34: nam in quibusdam infirmitatibus accidit illud quod accidit in senectute
Brug.: فبعض الامراض تفعل مثل فعال الكبر
- 1 Aris. Anim. III
مثل فعال الكبر – illud quod accidit in senectute Aris. Anim. III 784b34
actio
– for fiʿl: action, act; activity; verb (gram.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. III, li. 19: Et fuerunt significationes planetarum superiorum … secundum quod premisimus, evidentioris actionis quam haberent in revolutionibus quartarum
Yama.: فكانت دلالات الكواكب العلوية … على حسب ما وصفنا أظهر أفعالًا منها في تحاويل الأرباع
-
Albu. Coni. tr. IV, li. 23: et mutilatio adveniet hominibus et mutationem in actionibus et festinationem permutationis de esse ad esse
Yama.: والتلوّن في الأفاعيل وسرعة الانتقال من حال إلى حال
-
Fara. Scien. GC 124, 1: Et in omni quidem secta sunt sententie et actiones
-
Avic. An. vol. I 18, 5: scilicet ipsa forma erit primum principium et erit prima actio eius mediante hoc corpore
Rahm. 5, 17: ويكون أول فعله بوساطة هذا الجسم
-
Avic. An. vol. II 181, 47: suas actiones perficiunt in cerebro et in partibus eius
-
Avic. Met. 29, 50: et loquamur de actione et passione
Marm. 20, 15: وأن نتكلم في الفعل والانفعال
-
Avic. Met. 208, 48: et ab hac potentia proveniunt actiones corporales
Marm. 139, 10: وهذه القوة عنها تصدر الأفاعيل الجسمانية
-
Nico. Plan. §148: in animali et planta superfluitates … descendunt a superioribus ad inferiora in actionibus suis
-
Ibn Tum. 109b, 16: insitum est (est) enim animabus eorum quod actio indiget actore
Goldz. 230, 12: استقر فى نفوسهم ان الفعل لا بد له من فاعل
-
Aris. Anim. III 778b19: quoniam natura agit et patitur talem actionem et passionem
Brug.: بل لأن الطباع يفعل او يلقى مثل هذا الفعل واللقاء
-
Aver. MC Gen. 155vb11: scilicet in actione et passione
-
Aver. Ep. Parv. 191vb42: Et omnes iste virtutes conveniunt in hoc, quod actio earum non completur nisi per instrumentum
-
Aver. Ep. Parv. 256vb35: quapropter actio simplicium fortior erit in ea
-
Aver. MC Int. diff. I, 8, 90: verbum, quod nominatur aqud Arabes «actio»
-
Alhaz. Opt. 76, 28: et actio et passio eorum semper est aequalis et omnino consimilis
-
Avic. Gen. 60, 94: Expedit ergo a modo scire modum cursus actionis et passionis inter ista elementa
-
Avic. Gen. 147, 40: necessitas est actio divina perpetua eius exaltati super omnia a quo infunduntur necessitates
-
Avic. Qual. 23, 75: quando accesserit frigiditas partibus exterioribus eius et non receperint actionem ab eo
-
Avic. Qual. 83, 59: non sunt res quae attingunt huiusmodi qualitates et sequantur eas propter diversitatem suarum dispositionum, quae non sunt actiones istarum qualitatum
- 3 Albu. Coni.
- Fara. Scien. GC
- 136 Avic. An.
- 116 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 2 Ibn Tum.
- 1 Aris. Anim. III
- 1 Aver. MC Gen.
- 36 Aver. Ep. Parv.
- 4 Aver. MC Int.
- 1 Alhaz. Opt.
- 37 Avic. Gen.
- 46 Avic. Qual.
Alon/Abed 2007, 326.
actus (n.)
– for fiʿl: actuality; act, activity, action show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 413: signi civitatis in qua apparuerunt actus eius
Yama.: برج المدينة التي ظهر فعله فيها
-
Albu. Coni. tr. III, li. 35, version c, see fn. b: cum multis significationibus … super sectas et vices regnorum significantium ex actionibus vel actibus regum et populi
Yama.: دلالات كثيرة … الدالة على الملل والدول من أفعال الملوك والرعيّة
-
Kindi Int. GC 4, 15: et omne quod est rei potentia non egreditur ad actum per essentiam eius
Rīda 356, 7: وكل ما كان لشىء بالقوة فليس يخرج إلى الفعل بذاته
-
Kindi Int. GC 6, 2: anima igitur est rationalis potentia et est exiens ad actum per actum primum
-
Avic. An. vol. I 17, 92: una pars est id unde res est id quod est in actu
-
Avic. An. vol. II 77, 16: ex hac tantum conceptione non proveniet aliquam domum esse in actu principaliter
Rahm. 206, 20: فإنه لا يصدر عن هذا الاعتقاد وحده فعل بيت مخصوص صدورًا أوليًا
-
Avic. Met. 243, 53: in actu debeat [sc. anima ] quoque intelligere cum eo cetera quae comitantur illud proxime
Marm. 160, 17: أن تكون [sc. النفس] بالفعل تعقل معه الأمور التى تلزمه لزوما قريبا
-
Avic. Met. 255, 61: et deinde quiescemus postquam stabilierimus quod natura eius et esse in actu non provenit nisi ex illis
Marm. 168, 7: ويكون التوقف في إثبات طبيعته وماهيته محصلة بالفعل إنما يقع لأجلها
-
Kindi Int. DG 1, 14: prima est intellectus qui semper est in actu
-
Kindi Int. DG 7, 11: intellectus vero qui est in actu semper
Rīda 356, 13: فأما العقلُ الذى بالفعل أبدًا
-
Nico. Plan. §245: Consequenter vertuntur frigus et siccitas ad actum, et humor retinet calorem
Dross.: ثم يرجع البرد واليبس في الفعل فتحصر الرطوبة الحرارة
-
Aris. Anim. II 649a28: quoniam cito alterantur et mutantur per ignem in actu
Kruk: لأنها تتغير عاجلًا وتنتقل إلى فعل النار
-
Aris. Anim. III 743a24: Et forte erit id quod est potens ex motore in quo non est actus et non est possibile ei in quo est actus aliqua res casualis
Brug.: وربما كان الذي يقوى من المحرك الذى ليس فيه فعال ولا يمكن 〈أن يعالج〉 الذي فيه الفعل شيئا من الأشياء من الذى يكون بالبخت
-
Aver. MC Gen. 155rb57: impossibile est enim dicere ea [sc. elementa ] esse unum habendo illas differentias in actu
Eich. 7, 8: وذلك أنه لا يمكن أن يقال في هذه أنها [sc. الأسطقسات] تصير شيئا واحدا وتلك الفصول موجودة لها بالفعل
-
Aver. Ep. Parv. 192ra23: Et est proprium omnibus instrumentis sensuum hoc, quod nichil habent in actu ex eis que comprehendunt
-
Aver. Ep. Parv. 202ra39: necesse est ut faciens istam cognitionem sit intellectus in actu
-
Aver. MC Int. diff. I, 11, 137: tempus presens est tempus quod accipit intellectus existens in actu
-
Aver. MC Int. diff. III, 92, 290: quedam inventorum inveniuntur in actu absque potentia
-
Aver. Iunior §8: et res que est extra animam in actu
Burn.: وشيء ثالث خارج النفس بالفعل
-
Aver. Iunior §33: quousque ascendit … de forma ad formam nobiliorem et propinquiorem ad actum
-
Aris. Phys. VII 30, 23 (242b26): Actus enim eorum est motus
Bad. 750, 11: فإن فعلها إنما هو 〈حركة〉
-
Aris. Phys. VII 46, 24 (248b27): ut qui citatur a somno fit apud actum
Bad. 763, 15: من نومه صاحيا عند الفعل
-
Avic. Gen. 14, 83: omne patiens deducitur de potentia in actum per agens
-
Avic. Gen. 141, 80: ista victoria potest esse in actu et potest esse in potentia
-
Avic. Qual. 27, 49: ipsum ergo, inquantum est aptum, est contrarium frigidi in actu
-
Avic. Qual. 93, 66: partes homogeneas quae non dividuntur in actu ad partes diversas oppositas
- 4 Albu. Coni.
- 3 Kindi Int. GC
- 7 et passim Avic. An.
- 29 Avic. Met.
- 7 Kindi Int. DG
- 1 Nico. Plan.
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Aris. Anim. III
- 1 Aver. MC Gen.
- 30 Aver. Ep. Parv.
- 11 Aver. MC Int.
- passim Aver. Iunior
- 2 Aris. Phys. VII
- 22 Avic. Gen.
- 6 Avic. Qual.
actu
– for fiʿl: actuality show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. III, 90, 264: etsi non precessit possibilitas in ea actu in tempore
Butt. 116, 7: وإن لم يتقدم الإمكان فيه الفعل، بالزمان
- 1 Aver. MC Int.
affectio
– for fiʿl: (pl. afʿāl , afāʿīl) act, action show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 12, 47: Quod autem plus poterimus facere de hoc, pendebit ex corporibus eorum et ex proprietatibus suarum affectionum corporalium
Rahm. 3, 2: وأكثر ما يمكننا من ذلك يكون متعلقا بأبدانها وبخواص من أفعالها البدنية
-
Avic. An. vol. I 22, 67: et ex potentia ex qua emanant affectiones etiam est perfectio
Rahm. 8, 6: ومن جهة القوة التى تصدر عنها أفاعيل الحيوان أيضا كمال
- 9 Avic. An.
agere
– for fiʿl: (pl. afʿāl) action, act, acting show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 21, 56: movere autem habet [sc. anima ] non ex hoc quod habet in potentia principium recipiendi, sed principium agendi
Rahm. 7, 15: والتحريك بالحرى أن يكون لها [sc. النفس] لا بما لها قوة هى مبدأ قبول بل مبدأ فعل
-
Avic. An. vol. I 244, 40: Cum autem agens pervenerit ad patiens et remota fuerint media, et hoc scilicet in quo est virtus agendi et hoc in quo est virtus patiendi
-
Avic. Met. 104, 17: similiter comparationes quae sunt in ubi et quando et in situ et in agere et pati
-
Avic. Met. 471, 35: et quod illae non intendunt aliquid agere propter causatum
Marm. 323, 2: أنها لا تقصد فعلا لأجل المعلول
-
Aver. MC Gen. 162va68: Corpus igitur celeste dicitur tangens primo modo, scilicet cum alterum duorum egerit et alterum duorum passum fuerit
Eich. 56, 8: هكذا فإنّما نقول فى الجسم السماوي إنّه يماسّ بالمعنى الأوّل وهو أن يكون أحدهما شأنه الفعل والآخر شأنه الانفعال لا الفعل
-
Avic. Qual. 33, 4: Istae quattuor qualitates agunt et patiuntur et proportionantur et participantur in omnibus corporibus
- 2 Avic. An.
- 7 Avic. Met.
- 1 s.v. šaʾnuhū l-fiʿl Aver. MC Gen.
- 1 Avic. Qual.
وهو أن يكون أحدهما شأنه الفعل – scilicet cum alterum duorum egerit Aver. MC Gen. 56 / 162va
agere operationem
– for fiʿl: acting, action show/hide quotes-
Avic. Gen. 44, 16: Opinio autem unius elementi confirmat alterationem in agendo et recipiendo operationem et non confirmet generationem
Qass. 112, 13: وأما مذهب من يرى أن عنصرًا واحدًا، يوجب الاستحالة بالفعل والانفعال، ولا يوجب كونا
- 1 Avic. Gen.
بالفعل والانفعال – in agendo et recipiendo operationem Avic. Gen. 112 / 44
potentia agendi
– for fiʿl: action show/hide quotes-
Avic. Met. 353, 96: Ipsa enim continentur sub universitate potentiarum agendi et patiendi quodam modo
Marm. 239, 19: فإنها تدخل فى جملة الأفعال والانفعالات من جهة
-
Avic. Met. 353, 98: Ipsa enim, secundum hoc quod proveniunt ex rebus quae sunt potentiae agendi
- 2 Avic. Met.
artificium
– for fiʿl: activity, action show/hide quotes-
Nico. Plan. §125: multaeque plantae silvestres per hoc artificium fiunt hortenses
Dross.: واذا فعل الانسان مثل هذا الفعل نقل كثيرا من النبات البرى الى البستانى
- 1 Nico. Plan.
disponere
– for fiʿl: activity show/hide quotes-
Aris. Anim. II 645b15: Et iam scivimus quod quodlibet instrumentale membrum corporis est propter aliquid ad disponendum
Kruk: وقد علمنا ان كل آلة لحال شىء وكل واحد من اعضاء الجسد لحال شىء والذى يقال لحال شىء فعل من الافعال
- 1 Aris. Anim. II
لحال شىء فعل من الافعال – propter aliquid ad disponendum Aris. Anim. II 645b15
dispositio
– for fiʿl: act, action show/hide quotes-
Avic. Met. 539, 14: Hae enim dispositiones prosunt vulgo ad imprimendum memoriam Dei in animabus eorum
Marm. 368, 15: فهذه الأفعال ينتفع بها العامة من رسوخ ذكر الله تعالى والمعاد فى أنفسهم
-
Avic. Gen. 65, 18: et quando removetur impediens, evenient ex eis dispositiones quas debent habere
Qass. 129, 10: إذا زال العائق، صدرت عنها الأفعال التى لها
- 1 Avic. Met.
- 1 Avic. Gen.
effectus (n.)
– for fiʿl: actuality (contr. of potentiality); activity, act show/hide quotes-
Kindi Grad. 276, 19: Et dico itidem quod oportet ut sit mensura tercii augmenti, cuius calor et effectus secundum augmentum excesserunt vehementer
Gauth. 12, 10: ونقول انه يجب ان يكون قدر الزيادة الثالثة الخارج حارها وفعلها عن الزيادة الثانية
-
Kindi Grad. 276, 37: Itidem dico quod oportet ut sit mensura augmenti quarti, cuius calor et effectus tercium augmentum vehementer supergressi sunt
-
Kindi Int. GC 1, 19: tertia est ratio cum exit in anima de potentia ad effectum
Rīda 353, 11: والثالث العقل الذى خرج فى النفس من القوة الى الفعل
-
Avic. An. vol. I 17, 96: Ergo opus erit alio constituente quod sit principium in effectu
Rahm. 5, 11: فيحتاج إلى كمال آخر هو المبدأ بالفعل
-
Avic. An. vol. I 95, 28: quamdiu non habet res nisi id propter quod sit possibile eam pervenire ad effectum sine medio
Rahm. 48, 11: إذا كان لم يحصل للشىء إلّا ما يمكنه به أن يتوصل إلى اكتساب الفعل بلا واسطة
-
Avic. Met. 1, 11: quod speculativae sunt illae in quibus quaerit perfici virtus animae speculativa per acquisitionem intelligentiae in effectu
-
Avic. Met. 523, 21: Sed ex hominibus ille est nobilior cuius anima fit intelligentia in effectu
-
Fara. Int. li. 82: Unus est intellectus in potencia, alius intellectus in effectu, alius intellectus adeptus, alius est intelligencia agens
Bouy. 12, 5: واما العقل الذى يذكره فى كتاب النفس فانه جعله على اربعة انحاء عقل بالقوة وعقل بالفعل وعقل مستفاد والعقل الفعال
-
Fara. Int. li. 191: cum est intellectus in effectu per intellecta que iam non sunt in suis materiis
Bouy. 20, 11: على مثال ما يصادف ذاته من حيث هى عقل بالفعل معقولات لا فى موادها
-
Kindi Int. DG 1, 17: tertia est intellectus cum exit in anima de potentia ad effectum
Rīda 353, 11: والثالث العقل الذى خرج فى النفس من القوة الى الفعل
-
Kindi Int. DG 9, 17: quartus vero est qui est apparens ex anima in effectu
Rīda 358, 9: وأما الرابع فهو الظاهر فى النفس متى ظهر بالفعل
-
Nico. Plan. §34: quia vigilare est de effectu sensus
-
Nico. Plan. §209: In plantis autem quae citius folia producunt, effectus humorum erunt multi
Dross.: وكذلك فى النبات الذى يطلع ورقه قبل ثمره فعال الرطوبات تكون فى ذلك النبات كثيرة
- Kindi Grad.
- 1 Kindi Int. GC
- 104 et passim, also s.v. iktisāb Avic. An.
- 224 Avic. Met.
- 2 s.v. intellectus Fara. Int.
- 11 Kindi Int. DG
- 4 Nico. Plan.
efficere
– for fiʿl: activity show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 21, 54: apprehendere autem habet non ex hoc quod habet in potentia principium efficiendi, sed principium recipiendi
Rahm. 7, 14: والإدراك بالحرى أن يكون لها لا بما لها قوة هى مبدأ فعل بل مبدأ قبول
- 1 Avic. An.
efficiens
– for fiʿl: action, effecting show/hide quotes-
Ps.-Fara. Flos 317: Et sequitur ut sit esse eius sempiternum esse, et ex causatum* a causis, sicut forma et materia, et efficiente et fine [* ex causatum: sic, corrupt for excusatum ]
Cruz Her. li. 55: ويلزم أن يكون وجوده أتمّ الوجود ومنزّهًا عن العلل مثل المادّة والصورة والفعل والغاية
- 1 Ps.-Fara. Flos
مثل المادّة والصورة والفعل والغاية – sicut forma et materia, et efficiente et fine Ps.-Fara. Flos li. 55 / 317
facere
– for fiʿl: action, act show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 69, 79: Sed faciendi et eius privationis, iam patuit ex praedictis in communibus dictionibus quod principium una vis est
Rahm. 34, 6: وأما الفعل وعدمه فقد سلف لك فى الأقاويل الكلية أن مبدأ ذلك قوة واحدة
-
Aver. Ep. Parv. 195vb35: quando iam reduxerit formam quam sensit, tunc facit compositionem
Blum. 41, 6: وذلك انها اذا استرجعت الصورة التى قد احست، ففعلها انما هو تركيب
- 1 Avic. An.
- 1 s.v. faʿala Aver. Ep. Parv.
ففعلها انما هو تركيب – tunc facit compositionem Aver. Ep. Parv. 41 / 195vb
factura
– for fiʿl: actuality show/hide quotes-
Mesue Aph. B §46: Decet paraliticos ut corporibus suis naturalem caliditatem approximent cum factura que non sit ignis caliditas sed incorruptarum virginum
Troup.: مما ينتفع به أصحاب الفالج أن يدنوا من أجسامهم حرارة بالفعل غير حرارة النار كحرارة شباب النساء المحدثات
- 1 s.v. facturus Mesue Aph. B
Goichon 1938, no. 511.
بالفعل bi-l-fiʿl
actualis
– for bi-l-fiʿl: in actuality show/hide quotes-
Mesue Aph. A §46, version c, see fn.: Multum iuvat paraliticos ad eorum latera naturalem vel actualem calorem apponere, non tantum igneum sed adolescentis puelle
Troup.: مما ينتفع به أصحاب الفالج أن يدنوا من أجسامهم حرارة بالفعل غير حرارة النار كحرارة شباب النساء المحدثات
-
Aver. Ep. Parv. 201ra21: Et videtur, sicut dicit Aristoteles, quod sensus actualis est corporalis et potentialis est spiritualis
Blum. 53, 3: ويشبه أن يكون الأمر، كما يقول ارسطو، ان الحس الذى بالفعل جسمانى والذى بالقوة روحانى
-
Avic. Gen. 67, 56: si inclinatio actualis esset forma aquae
Qass. 130, 17: لو كان الميل الذى بالفعل صورة الماء
- 1 s.v. fiʿl Mesue Aph. A
- 1 s.v. bi-l-fiʿl Aver. Ep. Parv.
- 1 Avic. Gen.
أن يدنوا من أجسامهم حرارة بالفعل – ad eorum latera naturalem vel actualem calorem apponere Mesue Aph. A §46, fn.
actu
– for bi-l-fiʿl: in actuality, actually show/hide quotes-
Mesue Aph. A §11: Complexio naturalis secundum vicinitatem quidem est, actu tamen inseparabilis
Troup.: الامتزاج الطبيعي مجاورة لا انقسام وراءها بالفعل
-
Kindi Int. GC 2, 9: Et forma quidem, quae est in materia, est actu sensata
Rīda 354, 5: فالصورة التى فى الهيولى هى التى بالفعل محسوسة
-
Kindi Int. GC 8, 17: quarta vero est apparens in anima, quae apparet actu
-
Kindi Som. 13, 13: et hoc est quia nos dicimus dormientem illum qui [dormit et] licet sit vivus actu
Rīda 294, 11: وذلك أنا نقول: «نائم» للذى، وإنْ كان حيًّا بالفعل
-
Aver. MC Gen. 160ra34: sicut id quod generatur actu, generatur aut eiusdem speciei aut eiusdem generis propinqui aut remoti
-
Aris. Phys. VII 43, 25 (247a25): voluptas enim aut est actu aut causa memorationis aut spei
Bad. 762, 1: وذلك أن أمر اللذة إما أن يكون بالفعل، وإما بسبب تذكر، وإما لرجاء
-
Aris. Phys. VII 44, 1 (247a26): Huius ergo quae actu est, causa est sensus
Bad. 762, 2: فما كان منها بالفعل فإن سببه الحسّ
- 1 Mesue Aph. A
- 13 s.v. actus Kindi Int. GC
- 1 Kindi Som.
- 1 Aver. MC Gen.
- 2 Aris. Phys. VII
فعلي fiʿlī
activus
– for fiʿlī: active show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 93, 97: habebit affectionem passibilem et similiter affectionem activam non extraneam
Rahm. 47, 6: تكون لها هيئة انفعالية ولذلك هيئة فعلية غير غريبة
-
Avic. Gen. 141, 90: fortius quam consecutio qualitatis activae et passivae
-
Avic. Qual. 86, 19: quae sunt non animalia ex istis potentiis activis et passivis dicuntur proprietates
Qass. 261, 14: وما كان من هذه القوى الفعلية والانفعالية ليست بنفسانية يسمى خواص
- 1 Avic. An.
- 1 Avic. Gen.
- 1 Avic. Qual.
actuale
– for fiʿlī: active show/hide quotes-
Avic. Gen. 63, 61: Post istud autem primus sapiens dixit quod mixta stabant firma in potentia, vel dixit <quod> potentiae mixtorum sunt firmae, et intendit per potentiam illud actuale quod est forma
Qass. 127, 12: ثم قال المعلم الأول، بعد ذلك، فالممتزجات ثابتة بالقوة. وقال ولكن الممتزجات قوتها ثابتة، وعنى بالقوة الفعلية التى هى الصورة
- 1 Avic. Gen.
وعنى بالقوة الفعلية التى هى الصورة – et intendit per potentiam illud actuale quod est forma Avic. Gen. 127 / 63
agens
– for fiʿlī: active (contr. of passive) show/hide quotes-
Avic. Gen. 120, 98: et per agentem volumus dicere qualitatem, qua mediante, agunt in disposito aliquam actionem
Qass. 173, 15: ونعنى بالفعلية الكيفية التى بها يفعل فى المستعد فعلا ما
-
Avic. Gen. 141, 88: quantumcumque non vincit in qualitate agente nec in patiente
-
Avic. Qual. 85, 14: et sunt aliqua quibus facit acquirere additionem potentiae agentis vel patientis vel formae specificae
Qass. 261, 11: ومنها ما يستفيد زيادة قوة انفعالية أو فعلية، أو صورة نوعية
- 2 Avic. Gen.
- 1 Avic. Qual.
efficiens
– for fiʿlī: active (contr. of passive) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 92, 92: sed cum illa fuerit dominans, habebit affectionem efficientem, et ex intellectu habebit affectionem patientem
Rahm. 47, 3: ولكن إن كانت هى الغالبة تكون لها هيئة فعلية ولهذا العقل هيئة انفعالية
- 1 Avic. An.
Goichon 1938, no. 513.
فعّال faʿʿāl
agens
– for faʿʿāl: acting; active (e.g. intellect, power) show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 126, 27: Capitulum de intelligentia agente in nostris animabus
-
Avic. An. vol. II 155, 43: Qui autem dixerunt animam esse unam et agentem per seipsam, conati sunt hoc adstruere per id quod adstruitur sententia ultima
Rahm. 251, 4: فمن قال إن النفس واحدة فعالة بذاتها احتج بما سيحتج به أصحاب المذهب الآخر
-
Avic. Met. 160, 94: igitur quidditatis intelligentiae agentis et substantiarum separatarum similiter est dispositio
-
Avic. Met. 523, 38: una est vires agentes in eis, vel naturales vel voluntariae, alia est vires passivae
-
Fara. Int. li. 83: Unus est intellectus in potencia, alius intellectus in effectu, alius intellectus adeptus, alius est intelligencia agens
Bouy. 12, 5: عقل بالقوة وعقل بالفعل وعقل مستفاد والعقل الفعال
-
Avic. Qual. 77, 36: Sed invenitur cum mixtione compositorum aptitudo ad potentias agentes actionum quae proveniunt ab eis per naturas
-
Avic. Qual. 79, 86: Omnia ergo ista agunt suas actiones propterea quia habent illam potentiam agentem et possident ex dono et virtute Dei
- 10 Avic. An.
- 11 Avic. Met.
- 1 s.v. intelligentia Fara. Int.
- 2 Avic. Qual.
efficiens
– for faʿʿāl: bringing about, causing show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 143, 61: intellectus enim noster est intellectus efficiens formas et creans illas
Rahm. 244, 2: فإن عقلها هو العقل الفعال للصور الخلاق لها
- 1 Avic. An.
Goichon 1938, no. 514.
فاعلي fāʿilī
activus
– for fāʿilī: efficient, active show/hide quotes-
Avic. Met. 200, 12: Propinquae vero sunt quae non egent sibi adiungi unam potentiam activam
-
Avic. Met. 294, 63: Igitur forma erit materiae quasi principium activum
Marm. 196, 10: وتكون الصورة للمادة كأنها مبدأ فاعلي
- 6 Avic. Met.
agens
– for fāʿilī: efficient show/hide quotes-
Avic. Met. 29, 49: faciamus cognosci differentiam inter principium agens et cetera ab eo
Marm. 20, 14: وفى تعريف الفرقان بين المبدأ الفاعلى وبين غيره
-
Avic. Met. 440, 34: Igitur necesse est ut fiat aliquid in hac essentia quae facit debere esse potius, cum ipsa sit agens
Marm. 303, 12: فلا بد من حادث موجب للترجيح فى هذه الذات إن كانت هى العلة الفاعلية
-
Avic. Gen. 152, 20: Omnis ergo generationis et corruptionis suae continuitatis causa agens participata quae propinquior est, sunt motus caelestes
- 14 also s.v. activus Avic. Met.
- 1 Avic. Gen.
efficiens
– for fāʿilī: efficient (cause or principle) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 20, 36: ut haec res, scilicet anima, comparatione materiae sit forma … et comparatione movendi principium efficiens et vis movens
Rahm. 7, 2: أن يكون الشىء بالقياس إلى المادة صورة … وبالقياس إلى التحريك مبدأ فاعليا وقوة محركة
-
Avic. An. vol. II 115, 63: Impossibile est autem ut corpus sit causa efficiens
-
Avic. Met. 320, 23: Sed postquam tractavimus de principio efficiente
Marm. 215, 13: فهذا ما نقوله في المبدأ الفاعلى
- 2 s.v. fāʿil Avic. An.
- 1 Avic. Met.
fieri
– for fāʿilī: enacting, producing show/hide quotes-
Avic. Met. 201, 16: et post hoc adaptatur ad patiendum ab obviatione potentiae qua fit clavis
Marm. 135, 4: ثم بعد ذلك تتهيأ لأن تنفعل من ملاقاة القوة الفاعلية للمفتاحية
- 1 Avic. Met.
فعلية fiʿliyya
actionis modus
– for fiʿliyya: (way of) acting show/hide quotes-
Avic. Gen. 122, 34: Quando autem volueris quod verificetur modus actionis calidi et frigidi
Qass. 175, 4: وإذا شئت أن تتحقق فعلية الحار والبارد
- 1 Avic. Gen.
agere
– for fiʿliyya: effectivity show/hide quotes-
Avic. Gen. 122, 35: Quando autem volueris quod verificetur modus actionis calidi et frigidi et quomodo non agunt humidum et siccum
Qass. 175, 4: وإذا شئت أن تتحقق فعلية الحار والبارد، ولا فعلية الرطب واليابس
- 1 s.v. agunt Avic. Gen.
ولا فعلية الرطب واليابس – et quomodo non agunt humidum et siccum Avic. Gen. 175 / 122
This sense of the Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr.
انفعالي infiʿālī
actionem recipere
– for infiʿālī: being affected (philos.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 120, 88: quando dicitur de humido et sicco quod recipiunt actionem
Qass. 173, 10: وإذا قيل للرطب واليابس انفعاليان
- 1 Avic. Gen.
وإذا قيل … انفعاليان – quando dicitur … quod recipiunt actionem Avic. Gen. 173 / 120
actionem recipiens
– for infiʿālī: being affected (philos.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 120, 97: et, cum dicimus qualitatem non recipientem actionem, volumus dicere illud in quo non est talis dispositio
Qass. 173, 15: ونعنى بقولنا كيفية غير انفعالية ما ليس بها يكون هذا الاستعداد
- 1 Avic. Gen.
كيفية غير انفعالية – qualitatem non recipientem actionem Avic. Gen. 173 / 120
فاعلية fāʿiliyya
actio
– for fāʿiliyya: agency, acting show/hide quotes-
Avic. Met. 338, 10: in anima enim agente, prior estquia anima adinvenit eam prius et postea imaginat apud se actionem
Marm. 229, 2: أما فى نفس الفاعل فلأنها توجد أولا ثم يتصور عنده الفاعلية
- 1 Avic. Met.
activus
– for fāʿiliyya: efficacy show/hide quotes-
Avic. Met. 434, 2: Capitulum de proprietate activa primi principii
Marm. 299, 6: فصل في صفة فاعلية المبدأ الأول
- 1 Avic. Met.
فصل في صفة فاعلية المبدأ الأول – Capitulum de proprietate activa primi principii Avic. Met. 299 / 434
تفعيل tafʿīl
agere
– for tafʿīl: enactment show/hide quotes-
Avic. Met. 489, 21: in illa intelligentia et in aliis intelligentiis est descriptio formarum secundum modum agendi
Marm. 335, 9: كما أن فى ذلك العقل أو العقول رسم الصور على جهة التفعيل
- 1 Avic. Met.
This sense of the Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr.
فعال fiʿāl
actus (n.)
– for fiʿāl: actuality show/hide quotes-
Aris. Anim. II 642a1: non dico potentia nisi quod tendit ad actum
Kruk: وإنما أقول بالقوة التي مصيرها إلى الفعال
-
Aris. Anim. II 667b23: quia anima est una in actu
Kruk: من أجل أن النفس التي تحس واحدة بالفعال
-
Aris. Anim. III 743a23: Et forte erit id quod est potens ex motore in quo non est actus et non est possibile ei in quo est actus aliqua res casualis
Brug.: وربما كان الذي يقوى من المحرك الذى ليس فيه فعال ولا يمكن 〈أن يعالج〉 الذي فيه الفعل شيئا من الأشياء من الذى يكون بالبخت
-
Aris. Anim. III 768b4: quoniam quaedam membra sunt in actu et quaedam in potentia
Brug.: لأن بعض الاعضاء تكون بالفعال وبعضها بالقوّة
- 4 Aris. Anim. II
- 7 Aris. Anim. III
بالفعال bi-l-fiʿāl
actu
– for bi-l-fiʿāl: in actuality show/hide quotes-
Aris. Anim. II 649b11: scilicet quoniam quaedam dicuntur sicca et humida potentia, et quaedam actu
Kruk: من الأشياء أشياء تقال يابسة ورطبة بالقوة ومنها أشياء تقال يابسة ورطبة بالفعال
-
Aris. Anim. II 667b25: Est ergo in animali habenti sanguinem potentiā et actu
-
Aris. Anim. III 737a18: quoniam habet animam potentia, actu autem non
-
Aris. Anim. III 741a11: Non ergo potest esse manus vel caro aut aliud membrum nisi sit in eo anima sensibilis aut actu aut potentia
Brug.: فليس يمكن ان يكون يد او لحم او عضو آخر ما لم تكن فيه النفس الحسّيّة إمّا بالفعال وإمّا بالقوّة
- 6 also s.v. in actu Aris. Anim. II
- 2 Aris. Anim. III
انفعال infiʿāl
actio
– for infiʿāl: affection (philos.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 138, 1: Capitulum de actionibus elementorum ad invicem
Qass. 189, 3: فصل فى انفعالات العناصر بعضها من بعض
-
Avic. Qual. 76, 8: esset sensibus impossibile imaginari ex eo contrarias imaginationes vel pati contrarias actiones
Qass. 253, 17: لاستحال أن تتخيل منها الحواس تخيلات مختلفة، أو تنفعل انفعالات مختلفة
- 1 Avic. Gen.
- 1 Avic. Qual.
actionem recipere
– for infiʿāl: being affected, affection (philos.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 114, 41: non est possibile quod partes istius compositi sint aequales ad recipiendum actionem motus calidi
Qass. 168, 10: وهذا المركب لا يجوز أن تكون أجزاؤه متشابهة الانفعال التحريكى عن الحار
-
Avic. Gen. 115, 82: nec est natura quia aequaliter recipit actionem
Qass. 169, 17: ولا لأنه متشابه الانفعال
- 3 Avic. Gen.
actionis receptio
– for infiʿāl: affection (philos.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 27, 67: quia crediderunt quod receptio actionis primo et principaliter erat in eo quod est primum rei
Qass. 100, 12: إذ ظنوا أن الانفعال أولًا هو فيما يلى الشيء أولًا
-
Avic. Gen. 120, 4: Caliditas autem et frigiditas non sunt de qualitatibus cum quibus disponatur substantia ad aliquam receptionem actionis
- 4 Avic. Gen.
efficientia
– for infiʿāl: passivity show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 75, 314: humiditas vero infra siccitatem est in recipiendo efficientiam
Lemay 122, 201: فامّا الرطوبة فإنَّها دون اليبوسة في قبول الانفعال
- 1 Albu. Intro. JS
فاعل fāʿil
activus
– for fāʿil: active; which acts; agent (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 200, 93: Si autem, cum potentia passiva obviat activae, debet ut passio proveniat in his rebus, tunc ipsa potentia passiva est perfecta
Marm. 134, 8: والقوة الانفعالية أيضًا التي يجب إذا لاقت الفاعل أن يحدث الانفعال في هذه الأشياء هي القوة الانفعالية التامة
-
Avic. Met. 385, 95: aer convertitur a sua qualitate activa in aqueitatem, fiat elementum ei
-
Aver. MC Gen. 162vb30: de naturis rerum activarum et passivarum
-
Aver. Ep. Parv. 256rb8: generatio est quando virtutes active dominantur in generatione super passivas
-
Aver. Ep. Parv. 256vb26: dominio virtutum activarum
-
Aver. MC Int. diff. III, 89, 244: res de quibus dicimus quod in eis est potentia activa
-
Avic. Qual. 34, 21: sunt aliquae earum in obviatione actionum istarum quae proveniunt a qualitatibus activis
Qass. 222, 2: فمنها ما هى بإزاء هذه الأفعال الصادرة من الكيفيتين الفاعلتين
-
Avic. Qual. 35, 41: quae autem proveniunt ex dispositionibus participatis inter activam et passivam non erit nostri usus recitare
Qass. 222, 14: وما كان من هذه الأحوال مشتركًا بين الفاعلة والمنفعلة فسبيلنا أن لا نكرره فى باب المنفعلة
- 3 Avic. Met.
- 1 Aver. MC Gen.
- 24 Aver. Ep. Parv.
- 1 Aver. MC Int.
- 2 Avic. Qual.
actor
– for fāʿil: agent (n.) show/hide quotes-
Fara. Scien. GC 98, 15: Et materie quidem corporum et eorum forme et ipsorum actores et fines propter quos existunt
-
Ibn Tum. 109b, 17: insitum est (est) enim animabus eorum quod actio indiget actore
Goldz. 230, 12: استقر فى نفوسهم ان الفعل لا بد له من فاعل
-
Ibn Tum. 109c, 33: quia equaliter se habent [sc. corpora ] in eo quod [sunt] localia, alterabilia, contingentia, et appropriata [et] inventa et necessario egentia actore
Goldz. 331, 17, corr. ref. 231, 17: لمساواتها [sc. الاجسام] فى التحيز والتغير والجواز والاختصاص والحدوث والافتقار الى الفاعل
- Fara. Scien. GC
- 3 Ibn Tum.
Alon/Abed 2007, 325.
agens
– for fāʿil: active, acting, efficient; agent (n.), efficient cause; actual show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 74, 307: Ex istis vero IIII. simplicibus, duo sunt agentia opposita, que sunt calor et frigus
Lemay 122, 196: ومن هذا الأركان الأربعة المفردة إثنان فاعلان متضادّان، وهما الحرارة والبرودة
-
Albu. Intro. JS 83, 611: Quia concordia masculi et femine efficitur effectus; masculus quoque est calidus agens, et femina frigida patiens
-
Avic. An. vol. I 221, 72: Ergo sequitur ex hoc ut virtutes agentes in aere, cum multae fuerint et frequentes
-
Avic. An. vol. II 144, 70: intelligentia vero habet hoc ex hoc quod est substantia principium agens et creans
-
Avic. Met. 6, 6: scilicet ut consideratio de illis sit secundum quod una est agens et alia patiens et illa alia est aliud
-
Avic. Met. 368, 13: Quanta enim differentia est inter figuram humanam simplicem et inter figuram humanam vivam agentem
Marm. 250, 18: وكم الفرق بين شكل إنسانى ساذج وبين شكل إنسانى حى فاعل
-
Aver. MC Gen. 160ra38: ita etiam illud quod crescit debet esse agens idem cum forma partium generandarum secundum speciem
-
Aver. MC Gen. 163va22: sicut primum agens necesse est ut sit non patiens, sive in artificio sive in natura
-
Aver. Ep. Parv. 202ra27: Declaratum est enim in Posterioribus quod cognitionem creditam et intellectam antecedunt naturaliter duo modi cognitionis, scilicet agens et preparans
Blum. 71, 9: فانه قد تبين فى كتاب البرهان ان المعرفة التصديقية والتصورية يتقدمها بالطبع صنفان من المعرفة: فاعل وموطئ
-
Aver. Ep. Parv. 202ra35: necesse est ut agens eas sit idem et eiusdem generis
Blum. 72, 3: فواجب ان يكون الفاعل لهما واحد، من جنس واحد
-
Avic. Gen. 14, 83: Nam omne patiens deducitur de potentia in actum per agens
-
Avic. Gen. 61, 22: Et dixerunt aliqui antiquorum quod agens, si non transit per foramina vacua patientis, quod non operatur in eum
-
Avic. Qual. 66, 28: sed non poterit observare illam [per] corporeitatem nec illam figuram quando agens separatur ab eo
Qass. 245, 13: ولا يمكن أن يحفظ الحجم والشكل مع مفارقة الفاعل البتة
-
Avic. Qual. 75, 91: Quod habet de se istud pati per causas agentes quibus non est necessarium habere terminatum situm
- 4 also s.v. frigus Albu. Intro. JS
- 11 Avic. An.
- 116 also s.v. kāmil Avic. Met.
- 4 Aver. MC Gen.
- 10 Aver. Ep. Parv.
- 14 Avic. Gen.
- 13 Avic. Qual.
agere
– for fāʿil: agent (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 313, 83: quia id quod agit principaliter passionem est extra substantiam eius
-
Avic. Met. 343, 19: Igitur omnis qui agit aliquid ex intentione tali ut proveniat sibi consimilis retributio non est liberalis
Marm. 232, 11: فكل فاعل يفعل فعلا لغرض يؤدى إلى شبه عوض فليس بجواد
-
Avic. Qual. 36, 16: quia digestio nutrimenti est cum corruptione substantiae nutrimenti et conversione ad similitudinem naturae nutriti et quae agit istam digestionem non invenitur in substantia digesti
Qass. 223, 11: وذلك لأن نضج الغذاء يفسد جوهر الغذاء، ويحيله إلى مشاكلة طبيعة المتغذى. وفاعل هذا النضج ليس موجودًا فى جوهر ما ينضج
- 2 Avic. Met.
- 1 Avic. Qual.
efficiens
– for fāʿil: causing, effecting, bringing about; efficient (cause); active (n.) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 82, 43: aut est [sc. anima vitalis ] movens ideo quia est efficiens motum
Rahm. 41, 6: وإما [sc. النفس الحيوانية] محركة بأنها فاعلة
-
Avic. An. vol. I 266, 6: idest efficiens lumen
-
Avic. Met. 302, 22: et causa huius est occasio separata efficiens naturas
-
Avic. Met. 502, 94: et hoc est ei causa efficiens dolorem
-
Nico. Plan. §41: Et <non> oportet ut sit efficiens et patiens in una hora
Dross.: وما ينبغى ان يكون الفاعل والمنفعل فى وقت واحد معا
-
Avic. Gen. 152, 18: Dicimus igitur quod omne generatum habet materiam et formam, et causam efficientem et finalem propriatam
Qass. 199, 7: فنقول: إن لكل كائن مادة وصورة، وعلة فاعلة، وغاية تخصه
- 9 Avic. An.
- 4 Avic. Met.
- 1 Nico. Plan.
- 1 Avic. Gen.
facere
– for fāʿil: producing; that which causes show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 167, 27: Haec autem commotio quae facit sonum, facit cito
Rahm. 89, 18: وهذا التموج الفاعل للصوت سريع
-
Avic. Met. 289, 55: Similiter etiam consideratio inclinationis a linea quae facit amplum [sc. angulum ]
Marm. 192, 19: وكذلك اعتبار الميل عن الخط الفاعل ل[sc. الزاوية] المنفرجة
-
Aver. Ep. Parv. 192rb44: Et quod diversitas istarum duarum naturarum in quantitate et qualitate faciet diversitatem eorum [sc. colorum ]
Blum. 13, 5: وان يكون الفاعل لاختلافها [sc. الالوان] انما هو اختلاف هاتين الطبيعتين فى الكمية والكيفية
-
Aver. Ep. Parv. 201va25: Et testatur quod frigiditas et humiditas faciunt sompnum
Blum. 61, 10: وقد يشهد لكون البرودة والرطوبة فاعلة للنوم
- 1 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
- 2 s.v. faʿala Aver. Ep. Parv.
لكون البرودة والرطوبة فاعلة للنوم – quod frigiditas et humiditas faciunt sompnum Aver. Ep. Parv. 61 / 201va
faciens
– for fāʿil: producing, enacting; agent, producer show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 63, 95: Si autem volunt intelligi per hoc animam vegetabilem quae est specialis comparatione facientis vegetationem
Rahm. 30, 14: فإن عنى بها النفس النباتية التى هى بالقياس إلى النفس الفاعلة للغذاء نوعية
-
Aver. Ep. Parv. 202ra39: necesse est ut faciens istam cognitionem sit intellectus in actu
Blum. 72, 7: فواجب ان يكون الفاعل لهذه المعرفة هو عقل بالفعل
-
Aver. Ep. Parv. 202ra43: sed tamen differunt, quia in cognitionibus universalibus dat principia universalia facientia cognitionem illius quod erat ignotum
Blum. 72, 10: وانما الفرق بينهما ان فى المعارف النظرية يعطى المبادئ الكلية الفاعلة للمعرفة المجهولة
-
Avic. Qual. 66, 27: et tunc continget [sc. fluxibile ] a faciente illam impressionem signatam
Qass. 245, 12: وفى ذلك الزمان يكون [sc. السيال] ملاقيا لفاعل الحجم
- 1 Avic. An.
- 2 also s.v. facere faʿala Aver. Ep. Parv.
- 1 Avic. Qual.
Goichon 1938, no. 515.
شيء فاعل šayʾ fāʿil
activum
– for šayʾ fāʿil: a thing which acts show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 162vb52: Secundus autem sermo contrarius est isti … quod activa et passiva sunt consimilia
Eich. 58, 2: وأمّا القول الثانى الذى هو نقيض هذا … هو أنّ الأشياء الفاعلة والمنفعلة هي شبيهة
- 1 Aver. MC Gen.
مفعول mafʿūl
actum
– for mafʿūl: effect show/hide quotes-
Avic. Met. 294, 74: Non est autem longe quin sit agens qui attribuit esse acto actione quantum in se est
Marm. 196, 18: وليس يبعد أن يكون الفاعل يوجد المفعول حيث هو، وملاقيا لذاته
- 1 Avic. Met.
fieri
– for mafʿūl: produced (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 456, 40: Id enim quod factum est acquirit suam perfectionem ab eo a quo factum est
Marm. 313, 8: وذلك أن المفعول يكتسب إكماله من فاعله
- 1 s.v. facere Avic. Met.
متفاعل mutafāʿil
agens
– for mutafāʿil: interacting show/hide quotes-
Avic. Gen. 88, 18: et quod primae qualitates quae emanant a suis formis sint qualitates agentes
Qass. 147, 15: وأن تكون الكيفيات الصادرة عن صورها أقدم الكيفيات المتفاعلة
- 1 Avic. Gen.
agens ad invicem
– for mutafāʿil: interactive show/hide quotes-
Avic. Gen. 116, 97: Ad illud autem quod dicitur hic de actione et passione qualitatum ad invicem [et passionum]: per vitam meam … erunt ad invicem agentia
Qass. 170, 8: أما ما قيل فى حديث الفعل والانفعال فلعمرى … كانت متفاعلة
- 1 Avic. Gen.
منفعل munfaʿil
actum
– for munfaʿil: patient (i.e. s.th. acted upon) show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 165vb23: id est quia corpora composita sunt ex materia et forma, quedam enim in potentia, scilicet actum, et quedam in actu, scilicet agens
Eich. 76, 6: وهو أنّ الأشياء لما كانت مركّبة من هيولى وصورة، كان بعضها بالقوة شيئا ما وهو المنفعل وبعضها بالفعل ذلك الشىء بعينه، وهو الفاعل
- 1 Aver. MC Gen.
dependens
– for munfaʿil: (+ ʿan) influenced by show/hide quotes-
Avic. Gen. 117, 32: erunt ergo istae duae qualitates dependentes a caliditate et frigiditate
Qass. 171, 12: فتكون هاتان الكيفيتان منفعلتين عن الحر والبرد
- 1 Avic. Gen.