show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
فضل faḍala
addere
– for faḍala: (+ ʿalā) to surpass s.th. show/hide quotes-
Kindi Grad. 282, 19: hoc est quod frigiditas caliditatis tercii gradus addit super frigiditatem caliditatis quarti gradus
Gauth. 22, 8: وذلك انه يفضل بارد الدرجة الثالثة من الحار على بارد الدرجة الرابعة من الحار
- Kindi Grad.
excedere
– for faḍala: (+ ʿan) to exceed s.th. show/hide quotes-
Anar. 19, 15: Cum ergo medietas circuli que est BGD, superposita fuerit alii medietati que est BAD, excedet eam cum sit maior ea, et sit superatio similis portioni BZD
Arnz. 27, 10: فإذا طبّق نصف دائرة .ب ج د. على نصف دائرة .ب ا د. فصل* عنه لأنّه اعظم منه كقطعة .ب ز د. [* sic, correct: فضل]
- 1 s.v. faṣala Anar.
exuberare
– for faḍala: (+ ʿan + li) to overflow from s.th. into (philos.) show/hide quotes-
Avic. Met. 216, 25: Plus quam perfectum autem est id cui est esse quod debet habere et ab eo exuberat esse ad ceteras res
Marm. 145, 12: وفوق التمام ما له الوجود الذى ينبغى له، ويفضل عنه الوجود لسائر الأشياء
-
Avic. Met. 216, 27: et habet esse superabundans quo non est ei opus, et ab eo exuberet ad alia
Marm. 145, 13: وله الوجود الزائد الذى ليس ينبغى له، ولكن يفضل عنه للأشياء
- 2 Avic. Met.
تفاضل tafāḍala
distantia est
– for tafāḍala: to differ in excellence show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 78, 83: Similiter in aliquibus nervis vis inest sentiendi tantum absque motu, in aliis vero vis est movendi, nec est inter eos tanta distantia
Rahm. 38, 13: وكذلك بعض الأعصاب تنفذ فيه قوة الحسّ فقط دون الحركة، وبعضها تنفذ فيه قوة الحركة، ولا تتفاضل بشىء يعتد به
- 1 Avic. An.
ولا تتفاضل بشىء يعتد به – nec est inter eos tanta distantia Avic. An. 38 / vol. I 78
فضل faḍl
abundantia (or: habundantia)
– for faḍl: (pl. fuḍūl) excess, superfluity show/hide quotes-
Mesue Aph. A §70: Ad nimiam habundantiam in stomacho subtilem pulverem damus
Troup.: اذا كانت الفضول في المعدة كثيرة سقينا الدواء غبارا منخلا
-
Mesue Aph. A §72: Habundantia stomachi pillulis parvis, recentibus et humidis et ieiuno datis purganda est, et is qui biberit deambulando commovendus
Troup.: اذا أردنا أن نحدر فضلا عن الأمعاء سقينا الدواء على ريق النفس وحببناه صغارا طرية لينة واستعملنا تحريك الشارب بالمشي
- 2 Mesue Aph. A
augmentum
– for faḍl: remainder (in a subtraction) (math.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. VI, li. 43: Et si fuerit eius [sc. uniuscuiusque Mercurii et Veneris ] equatio sicut equatio Solis et unitus ei, postea accipies superfluitatem que est inter locum eius et locum Solis, si fuerit inter eos augmentum, et operaberis cum eo sicut operatus fuisti in stellis superioribus de divisione et multiplicatione
Yama.: وإن كان تقويمه [sc. كل واحد من الزهرة وعطارد] مثل تقويم الشمس ثمّ يؤخذ الفضل بينه وبين موضع الشمس وإن كان بينهما فضل يعمل به على حسب ما يعمل في الكواكب العلوية من الضرب والقسمة
- 1 Albu. Coni.
bonitas
– for faḍl: superiority show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 290: significat … multitudinem bonitatis eius
Yama.: و[sc. على] كثرة فضله wa- [sc. ʿalā ] kaṯrati faḍlihī
- 1 Albu. Coni.
dignitas
– for faḍl: superiority show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 150, 523: quemadmodum invenitur in dignitate quorumdam individuorum super quedam propter quasdam proprietates
Lemay 253, 284: كما هو موجود في فضل بعض الأشخاص على بعض ببعض الخاصّيات
- 1 s.v. faḍila Albu. Intro. JS
excellentia
– for faḍl: excellence, superiority show/hide quotes-
Ibn Tum. 109a, 3: De excellentia Unionis eius et quod urgemur essentiam eius ante omnia comprehendere
Goldz. 229, 4: فى فضل التوحيد ووجوبه وانه اول ما يجب تحصيله
- 1 Ibn Tum.
أفضل afḍal
abundantior
– for afḍal: more excessive show/hide quotes-
Aris. Phys. VII 74, 3, see fn. 3 (249b26): Sed quod commune est eis, et quod proprium est unicuique, non est nominatum, sicut qualitas maior et abundantior dicitur fortior, et quantitas maior
Bad. 790, 12: والأمر الخاص لكل واحد منهما غير مسمى، كما يسمى الأمر الأكبر أو الأفضل «أزيد»، ويسمى الكم «أعظم» أو «أكبر»
- 1 Aris. Phys. VII
dignior
– for afḍal: better, best show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 52, 1878: Qui ergo fuerit inter homines maior sapientia et plus ratione, ipse erit ceteris dignior humanitate
Lemay 46, 1065: فمَن كان من الناس اوفر عقلًا وأكثر علمًا، فهو أفضل في الإنسانيّة من غيره
-
Avic. An. vol. II 131, 12: sed corpus elongat eam [sc. animam ] a dignioribus suis perfectionibus
Rahm. 237, 19: فيبعدها [sc. النفس] البدن عن أفضل كمالاتها
-
Avic. Met. 305, 90: et hic est dignior omnibus modis dandi esse
- 1 Albu. Intro. JS
- 1 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
elegantior
– for afḍal: best, most excellent show/hide quotes-
Avic. Met. 478, 77: et intelligit qualiter est possibile et qualiter est elegantius provenire esse totius secundum iudicium sui intellecti
Marm. 327, 12: أن يعقل أنه كيف يمكن، وكيف يكون أفضل ما يكون أن يحصل وجود الكل على مقتضى معقوله
- 1 Avic. Met.
excellentior
– for afḍal: best, most excellent show/hide quotes-
Avic. Met. 3, 47: Iam etiam audisti saepe quod sapientia est excellentior scientia ad sciendum id quod est excellentius scitum
Marm. 3, 7: وقد كنت تسمع تارة أن الحكمة هى أفضل علم بأفضل معلوم
-
Avic. Met. 523, 23: ex his autem ille excellentior est qui est aptus ad ordinem prophetiae
- 6 Avic. Met.
أفاضل afāḍil
doctores antiqui (pl.)
– for afāḍil: (pl. of afḍal) learned men, excellent men show/hide quotes-
Mesue Aph. B §5: Fazt: [sic] non sunt culpandi doctores antiqui eo quod de rebus altioribus sunt locuti
Troup.: ينبغي لنا أن نعذر الأفاضل في عظيم ما تكلفوا
- 1 Mesue Aph. B
فضيلة faḍīla
bonitas
– for faḍīla: (pl. faḍāʾil) advantage; excellence show/hide quotes-
Alcab. diff. II, li. 175: erunt bonitates secundum genus
Yama.: فمتى سعد كانت الفضائل من جنس ما سعد به fa-matā saʿida kānati l-faḍāʾilu min ǧinsi mā saʿida bihī
-
Ps.-Aris. Caus. ch. IV §43: Quod est quia omne quod ex eo sequitur causam primam est achili [id est] intelligentia, completa et ultima in potentia et reliquis bonitatibus
Bad. 6, 15: وذلك أن كل ما كان منها يلى العلَّة الأولى فهو عقل تام كامل غاية فى القوة، وسائرُ الفضائل
-
Ps.-Aris. Caus. ch. VII §72: Omnis intelligentia scit quod est supra se et quod est sub se: verumtamen scit quod est sub se quoniam est causa ei, et scit quod est supra se quoniam acquirit bonitates ab eo
- 1 Alcab.
- Ps.-Aris. Caus.
dignitas
– for faḍīla: excellence (of a science) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 20, 690: Et in hoc quoque quod diximus quedam dignitas est ex dignitatibus scientie astrorum
Lemay 18, 387: فهذا الَّذي ذكرنا أيضًا من فضيلة صناعة النجوم
-
Albu. Intro. JS 51, 1843: Quarum una est eorum qui nesciunt dignitatem iudiciorum ceterarumque scientiarum
Lemay 45, 1048: أمَّا أحد الصنفين فإنَّهم لا يعرفون فضيلةَ علم الأحكام ولا فضيلةَ سائر العلوم
- 3 Albu. Intro. JS
excellentia
– for faḍīla: excellence, virtue show/hide quotes-
Avic. Met. 511, 87: quoniam istorum ad illam nulla omnino comparatio est nec in excellentia, nec in perfectione, nec in multitudine
Marm. 350, 16: بل لا نسبة لها إليه بوجه من الوجوه فضيلة وتماما وكثرة
- 1 Avic. Met.
تفاضل tafāḍul
augmentum
– for tafāḍul: inequality show/hide quotes-
Alhaz. Opt. 34, 20: et si aliqua intentio visibilis est praeter istas, collocabitur sub aliqua istarum, … sicut aequalitas et augmentum, quae collocantur sub similitudine et diversitate
Sabra II 34b, 3: وإن كان في المعاني المبصرة شيء غير هذه المعاني فهو يدخل تحت بعض هذه، … كالتساوي والتفاضل اللذين يدخلان تحت التشابه والاختلاف
- 1 Alhaz. Opt.
diversitas
– for tafāḍul: superiority; inequality show/hide quotes-
Aver. Ep. Parv. 202vb50: Et quidam homines sunt verioris sompnii quam quidam propter diversitatem eorum in hac virtute ymaginativa
Blum. 86, 10: وانما كان بعض الناس اصدق رؤيا من بعض واكثر روية فى النوم من بعض، لموضع تفاضلهم فى هذه القوة، اعنى فوة التخيل
-
Aver. Ep. Parv. 256vb23: Et diversitas hominum in vita est secundum diversitatem eorum in hac proportione complexionali in illis duobus
Blum. 105, 2: وتفاضل الناس فى اعمارهم هو بحسب تفاضلهم فى هذه النسبة المزاجية التى تختص بالطويل العمر
- 5 Aver. Ep. Parv.
excessus (n.)
– for tafāḍul: difference, inequality show/hide quotes-
Alhaz. Opt. 49, 42: comprehenduntur a visu ex comprehensione diversitatis remotionis partium superficiei … et ex quantitatibus excessus remotionum partium illius partis
Sabra II 79a, 2: إنما يدركه البصر من إدراكه لاختلاف أبعاد أجزاء السطح … ومن مقادير تفاضل أبعاد الأجزاء
-
Alhaz. Opt. 50, 59: erit inter duos angulos, qui fiunt apud visum ab illa re visa, magnus excessus
Sabra II 82a, 18: فإن الزوايتين اللتين تحدثان عند البصر من ذلك المبصر يكون بينهما تفاضل له قدر
- 2 also s.v. tafāwut Alhaz. Opt.
فاضل fāḍil
exuberans
– for fāḍil: (+ ʿan) overflowing from (philos.) show/hide quotes-
Avic. Met. 216, 29: ex cuius [sc. primi principii ] esse in seipso, non ex causa alia ab eo, fluit esse exuberans a suo esse ad ceteras res
Marm. 145, 15: ومن وجوده [sc. المبدأ الأول] فى ذاته لا بسبب غيره يفيض الوجود فاضلا عن وجوده على الأشياء كلها
-
Avic. Met. 412, 61: immo etiam omne esse est exuberans ab eius esse et est eius et fluit ab illo
Marm. 283, 14: بل كل وجود أيضًا فهو فاضل عن وجوده، وله، وفائض عنه
- 2 Avic. Met.
متفاضل mutafāḍil
excedens se
– for mutafāḍil: unequal show/hide quotes-
Avic. Met. 71, 24: Non est etiam de condicione corporis, ad hoc ut sit corpus, habere dimensiones excedentes se
Marm. 49, 16: وليس أيضا من شرط الجسم فى أن يكون جسمًا أن تكون له أبعاد متفاضلة
- 1 Avic. Met.