show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
هيّأ hayyaʾa
adaptare
– for hayyaʾa: to dispose show/hide quotes-
Avic. Met. 456, 49: sed actio prohibet eius [sc. habitus honesti ] contrarium et adaptat ad illum
Marm. 313, 12: بل الفعل يمنع ضدها [sc. الملكة الفاضلة] ويهيء لها
- 1 Avic. Met.
aptare
– for hayyaʾa: to prepare, to arrange show/hide quotes-
Aris. Anim. III 730a15: sed sperma viri … aptat cibum secundum aliquam viam
Brug.: بل زرع الذكر … يهيّئ طعما بنوع من الانواع
- 1 s.v. hāʾa Aris. Anim. III
corrigere
– for hayyaʾa: to arrange, to form show/hide quotes-
Aris. Anim. III 761a7: quae dicuntur matres, et ipsae praeparant prius domos in quibus manent et corrigunt ipsas
Brug.: الذى يسمى أمهات وهى تجبل وتهيّئ اوّلا البيوت التى تأوى فيها
- 1 s.v. tahayyaʾa Aris. Anim. III
dare
– for hayyaʾa: to invest with, to make to have show/hide quotes-
Aris. Anim. II 659a12: ita ingeniata est natura in dando eis additamenta longa
Kruk: كذلك فعل الطباع واحتال وهيأ مثل عظم خراطيم الفيلة
-
Aris. Anim. II 659b35: Et sicut natura non fecit creationem linguae in homine similem creationi linguarum aliorum animalium, sed dedit ipsam duabus rebus
Kruk: وكما لم يصنع الطباع خلقة اللسان شبيهة بخلقة ألسن سائر الحيوان بل هيأه موافقا لاستعمال امرين
- 4 Aris. Anim. II
هيّأ hayyaʾa
facere
– for hayyaʾa: to make, to form, to produce show/hide quotes-
Aris. Anim. II 659b36: ita fecit [sc. natura ] in creatione labiorum et dentium
Kruk: كذلك هيأ [sc. الطباع] خلقة الشفتين والاسنان
-
Aris. Anim. II 683a25: sicut facit faber quando facit laternam quae est laterna et candela
Kruk: مثل ما يفعل الحداد اذا هيأ منارة تكون منارة وسراجا
- 2 Aris. Anim. II
ما يهيّئه mā yuhayyiʾuhū
aptitudo
– for mā yuhayyiʾuhū: what prepares it show/hide quotes-
Avic. Met. 493, 94: Nam a corporibus caelestibus … fluit in hanc materiam quae fit propter communicationem, aptitudo ad formam corporis simplicis
Marm. 337, 15: وأن تكون هذه المادة التى تحدث بالشركة يفيض إليها من الأجرام السماوية … ما تهيؤه* لصورة جسم بسيط [* Bertolacci 2006, 548: يهيؤه]
- 1 s.v. tahayyaʾa Avic. Met.
Because the pronoun apparently refers to mādda (fem.), yuhayyiʾuhū may need to be emended to yuhayyiʾuhā.
أمر يهيّئ amrun yuhayyiʾu
aptitudo
– for amrun yuhayyiʾu: (+ li) a thing preparing s.th. show/hide quotes-
Avic. Qual. 74, 90: sed temperamentum ad mensuram cui accidit, <est> aptitudo <materiae> ad recipiendum formam et qualitatem propriam
Qass. 253, 6: بل المزاج، على التقدير الذى يتفق له، أمر يهيئ المادة لقبول صورة وكيفية مخصوصة
- 1 Avic. Qual.
هُيّأ huyyiʾa
esse
– for huyyiʾa: to be arranged, to be formed show/hide quotes-
Aris. Anim. II 643b18: Si ergo non inveniatur differentia secundum modum differentiae, necessarium erit ut sit divisio continua successiva
Kruk: فان لم يؤخذ الفصل بنوع فصل باضطرار يهيأ التجزىء متصلا متتابعا
- 1 Aris. Anim. II
تهيّأ tahayyaʾa
accidere
– for tahayyaʾa: to be possible show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 291: Acciditque ut sit corruptio ex parte universitatis
Yama.: فيتهيّأ أن يكون التغاير من جهة أزمان
-
Albu. Coni. tr. II, li. 445, version c, see fn. 90: et hoc est quod aliquando accidit quod sit quantitas temporis
Yama.: وذلك أنه قد يتهيّأ أن يكون مقدار مدّة العمر
-
Avic. Qual. 65, 14: nisi quia ibi accidit concussio a potentia debili
Qass. 245, 5: إلا أنه مما يتهيّأ رضه لقوة ضعيفة
- 3 Albu. Coni.
- 1 Avic. Qual.
adaptari
– for tahayyaʾa: to be prepared, to be ready show/hide quotes-
Avic. Met. 200, 00: et sic deinde adaptabitur ad trahendum ad effectum virum certissime
Marm. 134, 13: ثم بعد ذلك يتهيأ [sc. المنى] أن تخرج [sc. القوة] إلى الفعل رجلا
-
Avic. Met. 201, 15: et post hoc adaptatur ad patiendum ab obviatione potentiae qua fit clavis
Marm. 135, 4: ثم بعد ذلك تتهيأ لأن تنفعل من ملاقاة القوة الفاعلية للمفتاحية
- 2 Avic. Met.
advenire
– for tahayyaʾa: to be possible, to be imminent; (+ li) to be disposed to show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 637: quoniam advenit illud apud impedimentum divisionis in domo Mercurii
-
Albu. Coni. tr. IV, li. 36, version c, see fn. 39: et advenient eis tristitia et planctus vehementes, et advenient bella inter Arabes
Yama.: ويعرض لهم هموم وأحزان شديدة وتتهيّأ حروب بين العرب
-
Avic. Met. 91, 11: Iam autem notum erat quod in ipsa hyle adveniunt mensurae diversae
Marm. 62, 12: فقد علم أن الهيولى قد تتهيأ بعينها لمقادير مختلفة
- 3 Albu. Coni.
- 1 Avic. Met.
affici
– for tahayyaʾa: (+ li) to be prepared for, to be disposed to show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 91, 72: est modus propter quem accidunt in ea [sc. virtute vitali appetitiva ] affectiones quae appropriantur homini, quibus afficitur cito, sive actio scilicet aut passio
Rahm. 46, 4: هو القبيل الذى تحدث منه فيها [sc. القوة الحيوانية النزوعية] هيئات تخص الإنسان يتهيأ بها لسرعة فعل وانفعال
- 1 Avic. An.
apparere
– for tahayyaʾa: to be prepared (e.g. of war) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. IV, li. 36: advenient eis tristitia et planctus vehementes, et apparebunt bella inter Arabes
Yama.: ويعرض لهم هموم وأحزان شديدة وتتهيّأ حروب بين العرب
- 1 Albu. Coni.
aptari
– for tahayyaʾa: (+ li) to become disposed to show/hide quotes-
Avic. Met. 487, 83: deinde fiant elementa et aptantur recipere impressionem unam in specie, multam numero, ab intelligentia ultima
Marm. 334, 1: ثم تتكون الاسطقسات، وتتهيأ لقبول تأثير واحد بالنوع كثير بالعدد عن العقل الأخير
- 1 Avic. Met.
convenit
– for tahayyaʾa: to be feasible show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 197: et conveniat ut sit perventio ab ascendente secte ad illud signum
Yama.: وتهيّأ أن يكون الانتهاء من طالع الملّة إلى ذلك البرج
- 1 Albu. Coni.
evenire
– for tahayyaʾa: (+ li) to be disposed for, to be arranged for show/hide quotes-
Alcab. diff. IV, li. 22: Et quidam sapientium dixerunt: si evenerit in preventione ut unum luminarium sit in gradu orientis
Yama.: وقد قال بعض العلماء إنّ [var.: فان] تهيّأ للاستقبال أن يكون أحد النيّرين في جزء المشرق
-
Nico. Plan. §152: sed quia fuit [sc. locus ] solidus, hoc ei non evenit ut paulatim vapor exiret
Dross.: فلما كان [sc. الموضع] مصمتا لم يتهيأ للبخار ان يخرج اولا اولا
- 1 Alcab.
- 1 Nico. Plan.
هيئة hayʾa
actio
– for hayʾa: disposition show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 93, 97: quae etiam erunt duae actiones et duo mores
-
Avic. An. vol. II 112, 31: propter collectionem quarum differat ab actione quae est ei similis in alia
Rahm. 226, 19: تكون على جملة متميزة عن الهيئة المناظرة لها في أخرى تميز المزاجين في البدنين
- 2 Avic. An.
affectio
– for hayʾa: disposition; shape show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 23, 85: immo, hoc quod dicitur forma esse substantia, idem est quam quod forma est forma vel affectio
Rahm. 8, 19: بل يكون قوله الصورة جوهر كقوله الصورة صورة أو هيئة
-
Avic. An. vol. II 112, 37: possibile est etiam contingere in ea ex virtutibus corporalibus affectionem propriam
Rahm. 227, 4: ويجوز أن يحدث فيها من جهة القوى البدنية هيئة خاصة أيضا
- 45 Avic. An.
astrologia
– for hayʾa: (the science of) astronomy; astronomical principle show/hide quotes-
Avic. Met. 21, 86: intentio ultima in hac scientia est cognitio gubernationis Dei altissimi, … ad quam scientiam impossibile est perveniri nisi per cognitionem astrologiae
Marm. 15, 2: فلأن الغرض الأقصى فى هذا العلم وهو معرفة تدبير البارئ … ليس يمكن أن يتوصل إلا بعلم الهيئة
-
Avic. Met. 21, 87: ad scientiam vero astrologiae nemo potest pervenire nisi per scientiam arithmeticae et geometriae
Marm. 15, 2: وعلم الهيئة لا يتوصل إليه إلا بعلم الحساب والهندسة
-
Alpet. ch. 2 §16: Et non est inventa ab antiquis ante tempus Tholomei positio astrologie motuum horum
Gold. 10r, 9: ولم يوجد للمتقدمين قبل بطلميوس أوضاع وهيئة بحركات هذه الكواكب
-
Alpet. ch. 20 §52: et posuimus astrologiam celi possibilem et radices probabiles loco earum Tholomei
Gold. 108r, 3: وانّمَا كان … التعريض بهيئة السماء ممكنة وأصول ثابتة متمكنة
- 2 Avic. Met.
- 10 Alpet.
causa
– for hayʾa: disposition show/hide quotes-
Aver. Ep. Parv. 202va2: Et astronomi non dantur ad iudicandum res futuras nisi quia existimant scire de corporibus celestibus causas proprias generationi cuiuslibet individui modorum specierum
Blum. 79, 2: وصناعة النجوم انما تعاطت القضاء على حدوث الاشخاص بما ظن اهلها انه يحصل لهم من هيئات الاجرام السماوية الخاصة بحدوث شخص من اصناف الانواع
- 1 Aver. Ep. Parv.
coaequalitas
– for hayʾa: disposition show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 136, 67: sic etiam sanitas et infirmitas, quaedam comparatur complexioni, et quaedam officialium coaequalitati et compositioni
Rahm. 70, 12: ومنهما ما ينسب إلى الهيئة واليركيب wa-minhumā mā yunsabu ilā l-hayʾati wa-l-tarkībi
- 1 Avic. An.
consistentia
– for hayʾa: constitution show/hide quotes-
Aver. Ep. Parv. 256vb22: Et quia ista proportio est ignorata naturaliter, videmus quod multi graviter infirmi etiam vivunt multum, et multi bone consistentie moriuntur iuvenes
Blum. 105, 1: ولكون هذه النسبة مجهولة بالطبع ترى [var.: نرى] كثيرًا من الزَمْنا يبلغون اخلا العمر، ونرى كثيرًا من ذوى الهيئات الجيدة يعطبون
- 1 Aver. Ep. Parv.
dispositio
– for hayʾa: appearance, shape; state, disposition show/hide quotes-
Avic. Met. 155, 8: Si enim haberet mensuram et situm, et insuper dispositionem albedinis, esset tunc corpus album, non albedo tantum
Marm. 106, 2: وإذا كان له مقدار ووضع وزيادة هى هيئة البياضية كان جسما أبيض لا مجرد البياض
-
Avic. Met. 155, 9: Nos enim non intelligimus de albedine nisi hanc dispositionem quae est insuper praeter mensuram et spatium
-
Alhaz. Opt. 26, 39: et sic pervenit forma secundum dispositionem suam
Sabra II 9a, 14: فتحصل الصورة في هذا الجسم على هيئتها التي كانت عليها
-
Alhaz. Opt. 26, 49: et secundum extensionem sensus, extenduntur formae ordinatae secundum suam dispositionem
Sabra II 9a, 23: وتكون الصورة في حال امتدادها مترتبةً على هيئتها
-
Aris. Phys. VII 35, 14 (245b22): Alteratio ergo videtur maxime inesse inter ceteras qualitates figuris et formis et dispositionibus
Bad. 758, 10: إن أمر الاستحالة إنما يُظَنُّ أنه موجودٌ خاصةً من بين سائر الكيفيات فى الأشكال والصور، والهيئات
-
Aris. Phys. VII 39, 26 (246a29): Neque ergo in dispositionibus; dispositiones enim sunt virtutes aut vitia
Bad. 760, 8: فإنها ليست ولا فى الهيئات، وذلك أن الهيئات هى فضائل ونقائص
-
Avic. Gen. 73, 75: erit ergo operator dispositionis et receptor operis per materiam, et dispositio quae est forma erit in actu quando operatur in materia
Qass. 136, 3: فتكون فاعلة بهيئة ومنفعلة بمادة. وتكون الهيئة، عندما تفعل فى المادة، موجودة
- 35 Avic. Met.
- 2 Alhaz. Opt.
- 4 Aris. Phys. VII
- 1 Avic. Gen.
effigies
– for hayʾa: appearance, shape show/hide quotes-
Ibn Tum. 112d, 39: Laudetur ille qui (quod) obligavit creaturas mo(n)tibus et quietibus et qui formas earum distinxit et effigies
Goldz. 243, 2: سبحان من قيد الخلق بالحركات والسكنات وصورهم بتباين الهيئات
- 1 Ibn Tum.
esse (n.)
– for hayʾa: social position show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 158: significat regnum eius et esse eius et fortitudinem eius
Yama.: دلّ ذلك على تملّكه وهيئته وقدرته
- 1 Albu. Coni.
figura
– for hayʾa: shape; disposition, configuration; authoritative position show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 291, 678: Quorum vero partes fuerint parve, cum collecta fuerint ad invicem per figuram suam naturalem dicuntur commixta
Lemay 534, 377: ومنها ما أجزاءه صغارًا فإذا اجتمع بعضها مع بعضٍ بهيئتها الطبيعية، يقال لها مختلطةً
-
Albu. Coni. tr. II, li. 158, version c, see fn. c: significat regnum eius et esse vel figura eius et fortitudinem eius
Yama.: دلّ ذلك على تملّكه وهيئته وقدرته
-
Alhaz. Opt. 47, 22: comprehendet ordinationem partium eius secundum praeeminentiam et profunditatem, et figuram superficiei eius per cognitionem, non sola visione
Sabra II 73a, 20: فهو يدرك ترتيب أجزائها في التقدم والتأخر وهيئة سطوحها بالمعرفة لا بمجرد الإبصار
-
Alhaz. Opt. 56, 62: Et si visus comprehenderit corporeitatem corporis, non comprehendet quantitatem corporis eius, sed figuram corporeitatis tantum
-
Avic. Gen. 55, 34: sine coniunctione et separatione et sine mutatione figurae et situs
Qass. 121, 1: من غير اجتماع، ولا افتراق، ولا انقلاب من هيئة ووضع
- 1 Albu. Intro. JS
- 1 Albu. Coni.
- 3 Alhaz. Opt.
- 1 Avic. Gen.
figuratio
– for hayʾa: form, shape show/hide quotes-
Avic. Qual. 67, 50: quia, quod recipit constrictionem et remanet in positione et in figuratione quam fecit ei [et] acquirere constrictio
Qass. 246, 6: والمنعصر الذى يبقى على الهيئة التى يفيدها العصر
- 1 Avic. Qual.
forma
– for hayʾa: form, shape, figure show/hide quotes-
Ibn Tum. 112b, 12: ipse solus invenitur absolute, non astrictus nec appropriatus tempori neque loco plage, neque termino, neque generi, neque formationi, neque figure, neque quantitati, neque forme, neque dispositioni
-
Alhaz. Opt. 49, 12: Forma autem superficiei rei visae non comprehenditur a visu, nisi ex comprehensione situum partium superficiei rei visae
-
Alhaz. Opt. 71, 43: Ex comprehensione ergo quarundam intentionum, quae appropriantur formae hominis, comprehendit, quod illud visibile sit homo
Sabra II 142b, 10: فمن إدراك البصر لبعض المعاني التي تخص هيئة الإِنسان قد أدرك أن ذلك المبصر إنسان
-
Avic. Gen. 74, 88: Lapis namque attrahens ferrum, ut ita dicatur, vel etiam caro, non haberet formas ex formis provenientibus ex congregatione numerorum vel etiam quantitatum
Qass. 136, 12: فإن المغناطيسية واللحمية مثلا ليست من الصور التى تكون من هيئات اجتماع آحاد عدد أو آحاد مقادير
- 1 Ibn Tum.
- 12 Alhaz. Opt.
- 1 Avic. Gen.
تهييء tahyīʾ
cribellare
– for tahyīʾ: preparing (n.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 34, 13: sicut esset illa quam tenet iste lapis, si esset contritus et cribellatus et mixtus cum aliqua portione aquae clarae distillatae
Qass. 105, 6: ما يفعله سحقنا هذا الحجر وتهييئنا إياه وفرجنا إياه بقدر من الماء المقطر المصعد الصافى
- 1 Avic. Gen.
ما يفعله سحقنا هذا الحجر وتهييئنا إياه – sicut esset illa quam tenet iste lapis, si esset contritus et cribellatus Avic. Gen. 105 / 34
تهيّؤ tahayyuʾ
aptatio
– for tahayyuʾ: (+ li) preparation for show/hide quotes-
Alcab. diff. II, li. 232: Et in introitu suo sub radios significat [sc. Luna ] aptationem ad occultandum
Yama.: دلّ [sc. القمر] … عند دخوله تحت الشعاع على التهيّؤ للاختفاء
-
Alcab. diff. II, li. 233: Et hora divisionis a Sole significat aptationem exitus sui ab occultatione
- 2 Alcab.
aptitudo
– for tahayyuʾ: disposition, preparedness show/hide quotes-
Alcab. diff. II, li. 232, version k, see fn. 41: Et in introitu suo sub radios significat aptitudinem ad occultandum
-
Avic. An. vol. I 243, 34: Iudicium etenim de exitu aptitudinum naturalium quae sunt in substantiis rerum ad effectum
Rahm. 135, 4: فإن الحكم فى خروج التهيؤات الطبيعية التى فى جواهر الأشياء إلى الفعل
-
Avic. An. vol. II 124, 97: Iam etiam ostendimus quod animae non fuerunt creatae et multiplicatae nisi cum aptitudine corporum
-
Avic. Met. 308, 49: cum materia fuerit aequalis in aptitudine
-
Avic. Met. 490, 36: Si autem materia esset secundum aptitudinem primam, posset utique aptari duobus contrariis
Marm. 335, 19: ولو كانت المادة على التهيؤ الأول لتشابهت نسبتها إلى الضدين
- 1 Alcab.
- 5 Avic. An.
- 2 Avic. Met.
bonitas
– for tahayyuʾ: aptitude, disposition show/hide quotes-
Kindi Som. 20, 15: et secundum quantitatem dispositionis suae in bonitate
Rīda 303, 6: وعلى قدر حاله فى التهيؤ wa-ʿalā qadri ḥālihī fī l-tahayyuʾi
- 1 Kindi Som.
dispositio
– for tahayyuʾ: (+ li) being suited to, being prepared for (n.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 139, 43: Nihilominus, ista intensio et remissio habent terminos limitatos quos, quando transcendit, deperditur completa dispositio quae est in materia ad illam formam
Qass. 190, 12: لكن للزيادة والنقصان فى ذلك طرفان محدودان، إذا جاوزهما بطل عن المادة التهيؤ التام لصورته
- 1 s.v. tahyīʾ Avic. Gen.
كان فيه تهيّؤ kāna fīhi tahayyuʾ
aptus esse
– for kāna fīhi tahayyuʾ: (+ genit.) there is a disposition in it to show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 116, 87: materia quae sit apta recipere illud
Rahm. 229, 4: مادة يكون فيها تهيؤ قبوله
- 1 s.v. tahayyuʾ Avic. An.
مهيّأ muhayyaʾ
aptus
– for muhayyaʾ: (+ li) disposed (to, for) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 101, 97: virtus autem imaginativa servit aestimativae, per hoc quod ostendit ei formas retentas in ea quae sunt aptae ad recipiendum compositionem et divisionem
Rahm. 51, 4: والقوة الخيالية تخدمها بعرضها الصور المخزونة فيها المهيأة لقبول التركيب والتفصيل
-
Avic. An. vol. I 268, 36: Verum est autem quod simulacrum visi redditur, mediante translucente, membro receptibili apto leni illuminato
Rahm. 151, 12: بل الحق هو أن شبح المبصر يتأدى بتوسط الشفاف إلى العضو القابل المهيأ له الأملس النير
- 2 Avic. An.
مهيّأ معدّ muhayyaʾ muʿadd
adaptatus
– for muhayyaʾ muʿadd: prepared and disposed show/hide quotes-
Nico. Plan. §50: et propter cibum qui adaptatus est ad cibandum illam
Dross.: ومن اجل غذائه المهيأ المعد
- 1 Nico. Plan.
متهيّئ mutahayyiʾ
adaptatus
– for mutahayyiʾ: (+ li) being prepared for show/hide quotes-
Avic. Met. 322, 58: Nisi enim habuerit [sc. huiusmodi res ] existentiam non erit adaptata ad habendum id quod fit in ea
Marm. 216, 16: فإنه إن لم يكن له قوام لم يجز أن يكون متهيئا لقبول الحاصل فيه
- 1 Avic. Met.