show/hide all quotes cite this lemma export to TEI please email us to send feedback to this lemma
imaginatio
تخيّل taḫayyul (pl. taḫayyulāt)
n. ḫyl – imagination, act of imagination, imagining; fantasizing, delusion (contr. of reality) show/hide quotes-
Anar. 25, 16: Quod autem dixit ‘eas protrahi in infinitum’, non dixit nisi quantum ad imaginationem
-
Anar. 28, 18: Et hoc necessario fuit premittendum quia essentia materie geometrie consistit in imaginatione
Arnz. 44, 2: وهذا الأمر بالواجب طلب أن يصادر عليه إذ كان قوام عنصر الهندسة في التخيّل
-
Avic. An. vol. I 50, 7: Quia, cum sentit, sine dubio est ibi aliquid imaginationis
Rahm. 22, 19: وإذا أحسّ فلا محالة هناك تخيل ما،
-
Avic. An. vol. II 17, 21: alio, cum revocat eam ab imaginationibus quae non assimilantur rebus extrinsecis
Rahm. 172, 9: والثانى أن تصرفها عن التخيلات التى لا تطابق الموجودات من خارج
-
Avic. Met. 115, 41: Videtur autem quod multitudo notior sit apud nostram imaginationem quam unum
-
Avic. Met. 330, 48: Cum autem finis non fuerit terminus motus, sed eius principium fuerit desiderium imaginationis non cogitationis
Marm. 223, 7: وكل غاية ليست هى نهاية الحركة ومبدؤها تشوق تخيل غير فكرى
-
Alpet. ch. 6 §3: et omnes ille radices sunt secundum imaginationem et estimationem
Gold. 24v, 5: وكُل تلك الأصول إنما هى بالتخيل والوهم
-
Aver. MC Gen. 155vb26: Dicunt Et hec est causa propter quam omnis ymaginatio est vera
Eich. 10, 5: قالوا: وهذا هو السبب فى أن كان كلّ تَخَيُّلٍ حقّا
-
Alhaz. Opt. 58, 5: et ex imaginatione anguli, quem respicit illa pars apud centrum visus
Sabra II 104a, 5: وتخيُّلِه للزاوية التي يوترها ذلك الجزء عند مركز البصر
-
Alhaz. Opt. 70, 8: Formae ergo individuorum visibilium, quas visus comprehendit, remanent in anima, et figurantur in imaginatione
Sabra II 139a, 23: فصور أشخاص المبصرات وصور أنواع المبصرات التي قد أدركها البصر تبقى في النفس وتثبت في التخيل
-
Avic. Qual. 76, 8: esset sensibus impossibile imaginari ex eo contrarias imaginationes vel pati contrarias actiones
- 2 Anar.
- 30 Avic. An.
- 34 Avic. Met.
- 1 Alpet.
- 1 Aver. MC Gen.
- 4 also s.v. figurari, figuratus et al. Alhaz. Opt.
- 1 Avic. Qual.
Goichon 1938, no. 239.
خيال ḫayāl
n. ḫyl – (faculty of) imagination; image, phantasm show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 70, 94: sicut divulgatum est de dispositione intellectus et dispositione imaginationis apud sapientes
Rahm. 34, 17: كما هو مشهور من حال العقل عند العلماء ومشهور من حال الخيال عندهم
-
Avic. An. vol. II 53, 65: si autem duae partes non separarentur loco, sed duae imaginationes describerentur in aliquo indivisibili, tunc non differrent
Rahm. 193, 15: ولو كان الجزآن لا يتميزان فى الوضع بل كان كلا الخيالين يرتسمان فى شىء غير منقسم لكان لا يفترق الأمر
-
Avic. Met. 238, 37: videlicet quoniam, cuiusque eorum primum repraesentaveris formam in imaginatione
Marm. 156, 15: أى أى واحد منها أحضرت صورته فى الخيال بحال
-
Avic. Met. 537, 80: recordatio autem vel fiet verbis quae dicuntur vel ex proprio corde recordante imaginationis
- 65 Avic. An.
- 5 Avic. Met.
Goichon 1938, no. 238.
متخيّل mutaḫayyal (pl. mutaḫayyalāt)
(nominalized) pass. part. ḫyl – (s.th.) imagined show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 129, 72: uno, ut intentiones quae sunt multae et differentes dimensionibus in imaginationibus fiant una intentio
Rahm. 236, 9: أحدهما بأن تصير المعانى الكثيرة المختلفة فى المتخيلات بالعدد
-
Avic. Met. 330, 46: Omnis autem finis ad quem pervenit motus, si fuerit finis desideratus imaginatione, non cogitatione, ille est qui vocatur incuria
Marm. 223, 5: وكل نهاية تنتهى إليها الحركة وتكون هى بعينها الغاية المتشوقة المتخيلة ولا تكون المتشوقة بحسب الفكرة، فهى التى تسمى العبث
- 1 s.v. mutaḫayyilāt Avic. An.
- 1 Avic. Met.
الغاية المتشوقة المتخيلة – finis desideratus imaginatione Avic. Met. 223 / 330
متخيّل mutaḫayyil
act. part. ḫyl – imaginative (faculty) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 271, 83: et virtus imaginationis deservit virtuti aestimationis
Rahm. 153, 14: والقوة المتخيلة خادمة للوهمية
-
Avic. An. vol. I 272, 97: Aestimatio vero, mediante virtute cogitationis aut imaginatione, ostendit eas animae
Rahm. 154, 9: والوهم بتوسط المفكرة أو المتخيلة يعرضها على النفس
- 2 Avic. An.
والقوة المتخيلة – et virtus imaginationis Avic. An. 153 / vol. I 271
تخييل taḫyīl
n. ḫyl – imagination, fantastic thinking show/hide quotes-
Ibn Tum. 113a, 6: et prohibuit eis ne metas intellectorum transgrediantur et sensatorum qualitates in Deo asserentes esse ymaginationes presenssisse [sic] amputando
Goldz. 243, 6: وحذرهم من تجاوز المحدودات وتعدى المعقولات الى القول بالتكييفات والقطع بالتخييلات
- 1 Ibn Tum.
تخيّل taḫayyala
v. ḫyl – to imagine show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 9, 7: aut ex imaginatione formarum quae non sunt, aut quia difficile est ei stabilire id quod est in illa
Rahm. 167, 7: إما بأن تتخيل صورا ليست أو يصعب استثبات الموجود فيها
- 1 Avic. An.
إما بأن تتخيل صورا – aut ex imaginatione formarum Avic. An. 167 / vol. II 9
تخيّلي taḫayyulī
adj. ḫyl – imaginative, pertaining to the imaginative faculty show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 35, 97: Dicemus ergo quia aestimatio excellentior iudex est in animalibus, quae iudicat ad modum adinventae imaginationis
Rahm. 182, 15: فنقول إن الوهم هو الحاكم الأكبر فى الحيوان، ويحكم على سبيل انبعاث تخيلى
- 1 Avic. An.
على سبيل انبعاث تخيلى – ad modum adinventae imaginationis Avic. An. 182 / vol. II 35
تصوّر taṣawwur
n. ṣwr – conceptualizing (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 32, 14: Similiter in imaginationibus sunt multa quae sunt principia imaginandi
Marm. 23, 1: كذلك فى التصورات أشياء هى مبادئ للتصور
-
Avic. Met. 527, 4: Sed hoc totum fluit desuper, nec hoc totum sequitur ex imaginatione caelestium tantum
Marm. 361, 16: وكل يفيض من فوق وليس هذا يتبع التصورات السماوية
-
Aver. MC Int. diff. I, 13, 166: dictio cuius una partium primarum — id est simplicium — iam significat separata (per se), secundum modum intellectus ymaginationis
Butt. 65, 6, see fn. 2: الواحد من أجزائه الأول — أى البسيطة — يدل على انفراده على جهة الفهم والتصور
-
Avic. Gen. 127, 81: Dicamus igitur quod imaginatio de eo quod vere dicimus excusat dicere istam dubitationem
Qass. 179, 3: فنقول: إن تصور ما قلناه، على الحقيقة، يغنى عن إيراد هذا الشك
- 31 Avic. Met.
- 1 Aver. MC Int.
- 1 Avic. Gen.
Goichon 1938, no. 374.
تصوير taṣwīr
n. ṣwr – conceiving (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 212, 38: effectus vero non eget in sua imaginatione et definitione ut sit potentiae
Marm. 142, 8: وأما الفعل فإنك لا تحتاج فى تحديده وتصويره أنه للقوة
- 1 Avic. Met.
Goichon 1938, no. 373.
وهم wahm
n. whm – imagination; imagination (contr. of reality) show/hide quotes-
Ibn Tum. 110a, 22: Non comprehendit eum ymaginatio, nec diffinit eum intellectus
Goldz. 233, 6: لا يلحقه الوهم ولا يكيفه العقل
-
Avic. Gen. 86, 67: quia tale corpus nullam habet essentiam nisi in imaginatione
Qass. 145, 14: فإن ذلك [sc. الجسم] لا وجود له إلا فى الوهم
- 1 Ibn Tum.
- 1 Avic. Gen.
توهّم tawahhum
n. whm – (false) belief, assumption show/hide quotes-
Alpet. ch. 2 §14: quia imaginatio in istis lineis (quod moveant stellas aut suos celos) est imaginatio falsa
Gold. 9v, 11: فإن توهمنا أن هذه الخطوط تحرك الكواكب أو تحرك أفلاكها توهم باطل
- 1 Alpet.
فكر fikr
n. fkr – mind, thinking show/hide quotes-
Alpet. ch. 1 §1: et est ratio profunda que cecidit in imaginationem meam post multos errores, et consumpsi in eis maius vite mee
Gold. 1v, 5: سنح لفكري من بعد حيرةٍ افنيت فيها اكثر عمرى
- 1 s.v. tafakkur Alpet.
فكر fakara (+ fī)
v. fkr – to think about show/hide quotes-
Alpet. ch. 3 §1, corr. ref. 3 §2: Et non abstuli me ab hora huius imaginationis istius ab investigatione dictorum predecessorum
Gold. 13r, 9: وما زلت منذ سمعت منه ذلك أفكر فيه وأبحث عن أقاويل من يقدم
- 1 s.v. tafakkur Alpet.
منذ سمعت منه ذلك أفكر فيه – ab hora huius imaginationis istius Alpet. 134 / ch. 3 §2
شبح šabaḥ (pl. ašbāḥ)
n. šbḥ – appearance, hallucination show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 18, 41: et propter hoc videt epilepticus et perterritus et dissolutus et soporatus imaginationes existentes qualiter vere videt in tempore salutis
Rahm. 173, 5: ولهذا ما يرى الإنسان المجنون والخائف والضعيف والنائم أشباحا قائمة كما يراها فى حال السلامة بالحقيقة
- 1 Avic. An.