show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
نقص naqaṣa
decrescere
– for naqaṣa: to become deficient, to decrease show/hide quotes-
Avic. Met. 165, 86: si autem creverit propter additionem, vel decreverit propter diminutionem, tunc atomus est divisibilis sine dubio
Marm. 112, 10: وإن نقص بإزالته وزاد بإلحاقه، فهو [sc. الجزء] منقسم لا محالة
- 1 Avic. Met.
deesse
– for naqaṣa: to be deficient, to be lacking; (+ ʿan) to be less than show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 161, 46: Tertio, quod hoc corpus aut esset totum corpus – et tunc cum aliquid illius deesset, non esset hoc quod percipimus nos esse
Rahm. 255, 2: وأما ثالثا فإن هذا الجسم إما أن يكون جملة البدن فيكون إذا نقص منه شىء لا يكون ما نشعر به أنّا نحن موجودا
-
Avic. Met. 290, 83: maior enim est qui est tantus et aliquid plus, minor vero est cui de tanto aliquid deest
Marm. 193, 16: لأن الأكبر هو الذى يكون مِثْلًا وزيادة، والأصغر هو الذى ينقص عن المِثْل
- 1 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
diminuere
– for naqaṣa: (+ min) to take away from, to detract from; to subtract from (math.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 1037: Et si fuerit [sc. perventio orbis ] rediens, diminuitur quod provenit de gradibus reditus eius et minutis eius ex octo gradibus
Yama.: وإن كان راجعا فينقص ما يخرج من درج رجوعه ودقائقه من ثماني درجات
-
Avic. An. vol. I 227, 62: incertitudo autem dimensionis nihil diminuit de eius tota magnitudine
Rahm. 124, 14: والخلط من المقدار الجسمانى … لا ينقص من عظم كليته
-
Avic. Met. 212, 50: Iniuria enim non est mala nisi quia diminuitur natura bonitatis eius a quo fit iniuria
Marm. 142, 16: فالظلم إنما هو شر لأنه ينقص من الذى فيه الظلم طبيعة الخير
-
Aris. Anim. II 685a27: et ubi diminuit ex quantitate pedum augmentat in corpore
Kruk: وحيث نقص من طول الرجلين زاد على عظم الجسد
-
Aris. Anim. II 695b16: et quod diminuitur ex posteriori et cauda augmentavit natura in anteriori
Kruk: وما نقص من المواخير والذنب زاد الطباع على المقدم
-
Aver. MC Gen. 156va31: Et etiam monstratur quod puncta neque augent neque diminuunt magnitudinem ex hoc
Eich. 14, 8: وأيضا فممّا يدلّ أنّ النقط لا تزيد فى العظم ولا تنقص منه
-
Avic. Gen. 32, 78: sed in divisione et separatione opposita istius diminuitur corpus diminutione manifesta ad sensum
Qass. 104, 4: وأما الانفكاك الذى يميز البرد فإنه ينقص الحجم نقصانا بيّنا للحس
- 1 s.v. diminui Albu. Coni.
- 1 Avic. An.
- 1 s.v. diminui Avic. Met.
- 4 also s.v. diminui Aris. Anim. II
- 1 Aver. MC Gen.
- 1 s.v. diminui Avic. Gen.
diminui
– for naqaṣa: to be diminished, to become less; to diminish (trans.); (+ acc. + min) to decrease s.th. of show/hide quotes-
Alpet. ch. 8 §11: Et quia diminuitur virtus proveniens ex superiori paulatim
Gold. 35r, 16: كذلك تلك القوة التى بثها الأعلى فيما دونه لا تزال تنقص* [* corrected from: تضعف]
-
Alpet. ch. 12 §13, corr. ref. ch. 12 §15: Et quia sunt isti celi, quanto magis elongantur a supremo, diminuitur virtus veniens ad ipsum, et quando diminuitur virtus debilitatur motus de necessitate
Gold. 57r, 12: ولما كانت هذه الأفلاك كلما بعدت عن الأعلى نقصت القوة الواردة عليها، وإذا نقصت القوة فترت الحركة بالضرورة
-
Aris. Anim. III 725b35: Et ista occasio accidit similiter multis vitibus fertilibus propter multitudinem cibi, quoniam sui fructus corrumpuntur et diminuuntur
-
Aris. Anim. III 778a8: et principia et modi generationis et modi corruptionis prohibent ut spatia non sint determinata omnino, sed forte diminuentur et forte augmentabuntur causae quas diximus, et venient res contra naturam
- 3 s.v. qallala and nuqṣīr (?) Alpet.
- 4 Aris. Anim. III
dividere
– for naqaṣa: to reduce (trans.) show/hide quotes-
Avic. Qual. 23, 78: quemadmodum qui sustinet et ducit aliquando pondus et dividit illud in partes
Qass. 214, 2: كمن كان عليه ثقل يحمله فنقص بعضه
- 1 Avic. Qual.
نُقّص nuqqiṣa
demi
– for nuqqiṣa: to be subtracted, to be taken away show/hide quotes-
Anar. 32, 30: et si de equalibus equalia demantur, que relinquuntur erunt equalia
Arnz. 52, 8: وإن نقص من المتساوية متساوية كانت الباقية متساوية
-
Anar. 33, 2: et si de inequalibus demantur equalia, que relinquuntur erunt inequalia
- 2 s.v. demere naqqaṣa Anar.
أنقص anqaṣa
diminuere
– for anqaṣa: (+ acc. + min) to subtract s.th. from (math.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 213: Et cum scire volueris profectionem ab ascendente regni vicis, diminue ergo ab annis Gezdagird perfectis .117. annos
Yama.: فإن أردت الأنتهاء من طالع الدولة فلتنقص من سني يزدجرد التامّة مائة وسبع عشرة سنة
- 1 Albu. Coni.
انتقص intaqaṣa
deficere (or: defficere)
– for intaqaṣa: to decrease (intr.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 73, 73: et calefaciet [sc. ignis ] per aliquid <caloris> inventum in eo et, si defecerit, erit propterea quod est receptibilis <frigoris> ab extra per suam materiam, terra existente in actu
Qass. 136, 3: وتسخن [sc. النار] بسخونة موجودة فيها، وإن انتقصت؛ لأنها أيضا تقبل البرد بمادتها عن الأرض بالفعل
- 1 Avic. Gen.
diminuere
– for intaqaṣa: (+ acc.) to decrease s.th. show/hide quotes-
Aris. Anim. II 687a30: et non diminuit illum calorem
Kruk: ولا ينتقص ذلك الدفاع* [* mss: الدفاء]
- 1 Aris. Anim. II
diminui
– for intaqaṣa: to diminish (intr.) show/hide quotes-
Aris. Anim. II 689a24: Et hoc membrum inter omnia alia membra crescit et diminuitur sine laesione sibi
-
Avic. Gen. 64, 95: Et, si fuerit terra, et diminuitur terrestreitas quousque devenit ad hoc quod sit minus de terra quam prius erat
Qass. 128, 15: وإن كانت الأرض قد انتقصت أرضيتها حتى صارت أرضًا ناقصة
- 1 Aris. Anim. II
- 1 Avic. Gen.
diminutio
– for intaqaṣa: to diminish (intr.) show/hide quotes-
Avic. Gen. 64, 97: diminutio ergo suae terrestreitatis est propterea quod ibi ingreditur alia natura
Qass. 128, 16: فإنما تنتقص أرضيتها لا محالة بدخول طبيعة أخرى
- 1 s.v. diminutio est Avic. Gen.
فإنما تنتقص أرضيتها – diminutio ergo suae terrestreitatis Avic. Gen. 128 / 64
نقص naqṣ
defectus (or: deffectus) (n.)
– for naqṣ: deficiency, imperfection show/hide quotes-
Avic. Met. 496, 52: dicitur enim malum ut defectus qui est ignorantia et debilitas et deformitas
Marm. 339, 13: فيقال شر، لمثل النقص الذى هو الجهل والضعف والتشويه فى الخلقة
- 1 Avic. Met.
detrimentum
– for naqṣ: decrease; damage show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 793: Quod si fuerit illud per testimonium duorum luminarium et Iovis et Veneris, significat … detrimentum in arboribus et plantis
Yama.: فإن كان ذلك بمشاهدة النيّرين والمشتري والزهرة دلّ ذلك على … نقص في الشجر والنبات
-
Albu. Coni. tr. VI, li. 461: Et cum fuerit Mercurius transiens super eum, significat illud … cives orientales impugnare cives occidentales et multum detrimentum in pluribus regionibus
Yama.: وإذا كان عطارد المارّ فوقه دلّ ذلك على … محاربة أهل ناحية المشرق لأهل ناحية المغرب وكثرة النقص في أكثر البلدان
- 5 Albu. Coni.
diminutio
– for naqṣ: decrease; waning (of the moon); deficiency; bodily decay (due to aging) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 893: Et si fuerit retrogradus, significat diminutionem esse terrarum in quarum signo fuerit
-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 284: Et si res se habuerit secundum contrarium eius, significant diminutionem in omnibus que significant de rebus laudabilibus
-
Alcab. diff. I, li. 43: Et vocatur illa quarta pars circuli que est ab initio Arietis usque in finem Geminorum quarta calida humida … et significat initium diminutionis mediocris etatis
-
Ibn Tum. 111d, 9: Omnis enim proprietas diminutioni subiecta est, vel terminus astrictus accidenti oportet ut a celsitudine ipsius admirabilis removeantur
Goldz. 238, 3: كل خاصية تتضمن النقص او حد يتضمن الحدث يجب نفيه عن جلاله سبحانه
-
Aris. Anim. II 663a31: Et fissura non erit nisi propter diminutionem quarundam naturarum
-
Aris. Anim. II 686b20: et propter hoc erit crementum partis superioris secundum diminutionem partis inferioris
-
Aris. Anim. III 767a2: Et propter hoc erit menstruum mulierum naturaliter in diminutione lunae maius
Brug.: يكون طمث النساء من قبل الطباع فى نقص الاهلّة اكثر
-
Aris. Anim. III 783b6: Nam cutis est grossior et magis dura apud senectutem propter diminutionem caloris et transitum humoris cum calore
-
Aris. Phys. VII 18, 16 (242b34): Et non accidit huic transmutationi diminutio eo quod sequitur ex posito
Bad. 739, 13: وليس يلحق هذا التبيين نقصٌ من قِبَل أنه إنما وجب عن وضع ما وضع
-
Aris. Phys. VII 21, 16 (243a10): Motus ergo in loco est mutatio … motus vero in quantitate est augmentum et diminutio
- 9 Albu. Coni.
- 1 Alcab.
- 1 Ibn Tum.
- 8 Aris. Anim. II
- 9 Aris. Anim. III
- 2 Aris. Phys. VII
أنقص anqaṣ
plus deficiens
– for anqaṣ: more deficient show/hide quotes-
Aver. Iunior §11: et ex parte intelligencie operantis est [sc. iste intellectus ] in invencione plus deficienti quam eius invencio completa in qua nichil est in potencia
Burn.: فهو [sc. هذا العقل] … من جهة العقل الفعّال بوجود انقص من وجوده التام الذي ليس فيه قوّة اصلًا
- 1 s.v. deficiens nāqiṣ Aver. Iunior
diminutio
– for anqaṣ: lesser show/hide quotes-
Kindi Grad. 285, 26: erit medicina composita magis calida neque minuetur ex ea aliquid, et erit eius caliditas inter augmentum et diminutionem
Gauth. 28, 9: كان الدواء المركب ازيد حرا وكانت حرارته بين الازيد والانقص
- Kindi Grad.
وكانت حرارته بين الازيد والانقص – et erit eius caliditas inter augmentum et diminutionem Kindi Grad. 28 / 285
diminutior
– for anqaṣ: more deficient show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 69, 71: actionum quae differunt in fortitudine et debilitate principium una vis est, sed aliquando eius actio est perfectior, aliquando diminutior
Rahm. 33, 19: أما الأفعال المختلفة بالشدة والضعف فإن مبدأها قوة واحدة لكنها تارة تكون أتم فعلا وتارة تكون أنقص فعلا
- 1 Avic. An.
diminutum
– for anqaṣ: more deficient (n.) show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 69, 72: Si autem propter diminutionem oporteret diminutum habere vim aliam praeter virtutem quae est in perfecto
Rahm. 34, 1: ولو كان النقصان يقتضى أن يكون هناك للأنقص قوة غير القوة التى للأتم
- 1 Avic. An.
magis diminutus
– for anqaṣ: more deficient show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 158rb9: et credidit in eo cuius esse est perfectius quod sit magis diminutum, et in eo cuius esse est magis diminutum quod sit magis perfectum
Eich. 25, 2: فاعتقد فيما وجوده أكمل أنّه أنقص أو فيما وجوده أنقص أنّه أكمل
- 1 s.v. diminutus nāqiṣ Aver. MC Gen.
نقيصة naqīṣa
defectus (or: deffectus) (n.)
– for naqīṣa: imperfection show/hide quotes-
Ibn Tum. 110c, 44: scitur quod impossibilis [sic] est deffectus in ipsum cadere
Goldz. 235, 1: علم استحالة النقائص عليه
-
Ibn Tum. 110d, 4: Quod siquidem deffectus reciperet in se, impossibilis [sic] esset ab eo provenire operationes
Goldz. 235, 3: لو اتصف بالنقائص لاستحال منه وجود الافعال
- 2 Ibn Tum.
نقصان nuqṣān
decrementum
– for nuqṣān: decrease show/hide quotes-
Nico. Plan. §77: Diversitas autem plantae in suis partibus cognita est et figurae eius … et omnia quae accidunt ei in diversitatibus, in aequalitate et augmento numeri et eius decremento et magnitudine et parvitate
Dross.: واختلاف النبات فى اجزائه معروف من شكله … وسائر ما يعرض فيه من الاختلاف فى الاستواء وزيادة العدد ونقصانه ومن كبره وصغره
- 1 Nico. Plan.
defectio
– for nuqṣān: diminution show/hide quotes-
Mesue Aph. A §102: Quomodo nascuntur morbi ex humorum quantitatis vel qualitatis habundantia, similiter et ex defectione
Troup.: كما أن الأمراض عن زيادة في كمية الأخلاط وفي كيفيتها كذلك الأمرض [sic] عن نقصانها
- 1 Mesue Aph. A
defectus (or: deffectus) (n.)
– for nuqṣān: deficiency, diminution, decrease show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 151, 2: ergo oportet ut defectus qui accidit ei in hoc sit paene illud aut conferibile illi
Rahm. 80, 6: فيجب أن يكون النقصان الوارد عليه فى ذلك قريبًا من ذلك أو مناسبا له
-
Avic. An. vol. II 152, 6: tunc debet [sc. inaequalitas ] finiri in ultimo defectus penes eum qui nullius est ingenii
Rahm. 249, 15: وينتهى [sc. التفاوت] فى طرف النقصان إلى من لا حدس له البتة
-
Avic. Met. 501, 73: Malum enim … dicitur malum defectus rei a sua perfectione et amissio rei quam naturaliter debebat habere
-
Avic. Met. 501, 77: Videtur autem quod, quamvis intentiones doloris et tristitiae habeant esse et non sint privatoriae, ipsae tamen sequuntur privationes et defectus
-
Mesue Aph. B §56: Non sunt pauciores egritudines que cum defectu accidunt quam que cum superfluitate procedunt
Troup.: ليس الأمراض التي تحدث عن نقصان الكيفيات والكميات بأقل من الأمراض التي تحدث عن زيادتها
-
Mesue Aph. B §67: Paralitici et spasmatici primo, secundo, tertio, quarto et septimo climate non fiunt nisi ex defectu caliditatis innate
Troup.: أصحاب الفالج والتشنج في الاقليم الأول والثاني والثالث والرابع أكثر ما يحدث فيهم عن نقصان الحرارة الغريزية
- 3 Avic. An.
- 4 Avic. Met.
- 2 Mesue Aph. B
detrimentum
– for nuqṣān: decrease show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 407: Quod si fuerint duo luminaria propinqua ei, significat quod consequentur homines impetigines et dolores oculorum, et accidet detrimentum in plantis
Yama.: وإن كان النيّران قريبين منه دلّ على أنّه ينال الناس خراجات وأوجاع العيون ويعرض نقصان في النبات
-
Albu. Coni. tr. V, li. 826, version c, see fn. 49: Et si fuerit [sc. Luna ] equidistans signo Sagittarii, significat excellentiam regum et prosperum esse nobilium et … detrimentum omnium viventium
- 14 also s.v. intiqāṣ Albu. Coni.
diminui
– for nuqṣān: deficiency show/hide quotes-
Alpet. ch. 8 §13: et paulatim secundum ordinem diminuuntur ita quod non complent perfecte suam rotationem
Gold. 35v, 17: ولنقصان القوة لاستكمال [var.: لا تستكمل] الدورة معه فى زمان واحد
- 1 s.v. qallala Alpet.
diminutio
– for nuqṣān: decrease, diminution; waning (of the moon); subtraction; deficiency, incompleteness show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 103, 617: quedam maria augentur ex quo separatur Luna a Sole usque ad dimidium mensis – que est impletio –, et minuitur … per diminutionem Lune usque in finem mensis – quod dicitur arabice: almuhac quod vulgus Latinorum vocat interlunium
Lemay 167, 332: أنّ من البحار ما يزيد من حين يفارق القمر الشمس إلى نصف الشهر الذي هو الامتلاء. ثمَّ ينقص من بعدِ الإمتلاء عند نقصان القمر إلى آخِر الشهر الذي هو المَحاق
-
Albu. Intro. JS 112, 962: dies quos nominant marinarii qui sunt in occidente, et cives Egipti eiusque confinium “dies augmentationis seu diminutionis aque”
-
Albu. Coni. tr. II, li. 351: et quod remanserit post diminutionem addetur unicuique gradui mensis et omnibus .2.bus minutis dies
Yama.: فما بقي بعد النقصان فليجعل لكلّ درجة شهرا ولكلّ دقيقتين يوما
-
Albu. Coni. tr. VI, li. 1091: Et cum fuerit Mercurius transiens super Lunam, significat Romanos facere guerram civibus orientis et diminutionem aquarum et paucitatem rorum
-
Alcab. diff. II, li. 264: Et dixerunt quidam quod natura eius sit diminutio
-
Ps.-Aris. Caus. ch. XXI §167: Quoniam non pertinet ei diminutio neque complementum solum quoniam diminutum est non completum
Bad. 22, 12: وذلك أنه لا يليق بها النقصان، ولا التمام وحده لأن الناقص غير تام
-
Anar. 14, 12: et illud est ideo quod inclinatio diversificatur secundum augmentum et diminutionem alternatim
Arnz. 18, 5: وذلك أنّه لمّا كان الميل في الزيادة والنقصان يختلف اختلافًا
-
Avic. An. vol. I 69, 71: Si autem propter diminutionem oporteret diminutum habere vim aliam praeter virtutem quae est in perfecto
-
Avic. An. vol. I 69, 74: tunc oporteret quod numerus virium esset quantus est numerus ordinum diminutionis et augmenti
-
Avic. Met. 27, 97: Id autem quod de numero fuerit tale cuius esse sit in rebus separatis, illud prohibebitur esse subiectum proportionis cuiuslibet in augmento et diminutione, sed erit secundum quod est tantum
-
Avic. Met. 174, 37: Paene enim omnia relativa possunt contineri in speciebus aequalitatis: et in his quae fiunt per augmentum et diminutionem
-
Ibn Tum. 111a, 13: Manifestat eas Gloriosus Laudabilis, sicut providet eas in eternitate sua sine additione et diminutione
Goldz. 236, 1: اظهرها البارئ سبحانه كما قدرها فى ازليته من غير زيادة ولا نقصان
-
Alpet. ch. 20 §50: Et propter istam causam non habebit stella stationem neque retrogradationem sed habebit diversitatem in additione et diminutione
Gold. 107v, 5: ولهذا السبب لا يكون لهذا الكوكب وقوف ولا قهقرة بل اختلاف الزيادة والنقصان
-
Aris. Anim. III 738a18: menstruum in maiori parte venit in diminutione lunae
Brug.: واكثر ما يكون من الطمث يكون فى نقصان الاهلّة
-
Aver. MC Gen. 158rb59: Et plures antiqui reputant quod perfectio et diminutio in individuis substantiarum … non est nisi propter diversitatem eorum in sensu
Eich. 26, 1: وقد يسبق إلى ظنّ كثير من القدماء أنّ الكمال والنقصان فى أشخاص الجوهر … إنّما هو من قبل تفاضلها فى الإحساس وعدمه
-
Aver. Ep. Parv. 201vb11: in fatigatione autem transmutatur per diminutionem et frigiditatem
-
Avic. Gen. 32, 79: sed in divisione et separatione opposita istius diminuitur corpus diminutione manifesta ad sensum
Qass. 104, 4: وأما الانفكاك الذى يميز البرد فإنه ينقص الحجم نقصانا بيّنا للحس
-
Avic. Gen. 40, 32: et tunc sequeretur necessario quod diminutio illius corporis quae est cum convertitur ad frigiditatem esset fere insensibilis
- 3 also s.v. dies Albu. Intro. JS
- 32 Albu. Coni.
- 1 Alcab.
- Ps.-Aris. Caus.
- 1 Anar.
- 2 Avic. An.
- 5 Avic. Met.
- 1 Ibn Tum.
- 1 Alpet.
- 1 Aris. Anim. III
- 1 Aver. MC Gen.
- 1 Aver. Ep. Parv.
- 2 Avic. Gen.
منقصة manqaṣa
diminutio
– for manqaṣa: deficiency show/hide quotes-
Aris. Anim. III 775a11: quoniam non est in feminis diminutio a maribus
Brug.: لأنه ليس فى الاناث منقصة من الذكورة
- 1 Aris. Anim. III
ناقصية nāqiṣiyya
diminutio
– for nāqiṣiyya: being subject to diminution (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 133, 83: Id enim quod non habet certitudinem in se, impossibile est ut habeat proprietatem primarietatis vel compositionis vel perfectionis vel superfluitatis vel diminutionis vel quadrationis vel cubitionis vel surditatis vel aliarum figurarum quas habent numeri
Marm. 91, 14: والشىء الذى لا حقيقة له محال أن تكون له خاصية الأولية أو التركيبية أو التمامية أو الزايدية أو الناقصية أو المربعية أو المكعبية أو الصمم وسائر الأشكال التى لها
- 1 Avic. Met.
The Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr.
تنقّص tanaqquṣ
decrementum
– for tanaqquṣ: decrease, becoming less show/hide quotes-
Aris. Phys. VII 33, 8 (245a29): augmentum enim est crementum, erunt ergo simul id quod auget et quod augetur. Et similiter diminutio est decrementum
Bad. 752, 3: وذلك أن النموّ تزيّدٌ ما. فيكون النامى والمنمّى معًا، وكذلك الاضمحلال، وذلك أن سبب الاضمحلال إنما هو تنقص ما
- 1 Aris. Phys. VII
diminutio
– for tanaqquṣ: impairment; decrease show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. VII, li. 407: Et si fuerit [sc. Saturnus ] mali esse, significat multa bella eius et diminutionem rerum suarum
Yama.: وإن كان [sc. زحل] رديء الحال دلّ على كثرة حروبه وتنقّص أموره
-
Alpet. ch. 17 §16: Tunc quando elongatur polus E a puncto Z, parum apparebit iste motus qui est mediocris in diminutione tendere
Gold. 84r, 4: فإذا تباعد قُطب .ه. عن .ز. قليلًا ظهر لهذه النقلة التى هى الوسطى تنقّص
- 1 Albu. Coni.
- 1 s.v. tanaqqaṣa Alpet.
انتقاص intiqāṣ
destructio
– for intiqāṣ: denying, disacknowledging (n.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 154: significat destructionem maximam rerum bene ligatarum
Yama.: دلّ على كثرة انتقاص الأمور المبرمة
- 1 Albu. Coni.
detrimentum
– for intiqāṣ: loss show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. V, li. 784: significat illud … apparitionem latronum et detrimentum in omnibus civitatibus
Yama.: دلّ ذلك على … ظهور اللصوص والانتقاص في جميع المدائن
- 1 Albu. Coni.
diminutio
– for intiqāṣ: waning, diminishing (n.) show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 268: significat quod in eum facient insultum milites et fortitudinem destructionis eorum et deridebunt eum, cum multitudine insurgentium et diminutione suarum marginum
Yama.: دلّ على وثوب الجند عليه وشدّة إفسادهم وعبثهم عليه مع كثرة الخوارج وانتقاص أطرافه
-
Albu. Coni. tr. V, li. 268: significat quod advenient hominibus venti emorroidarum … cum vehementia frigoris in yeme, et multas aquas et validitatem ventorum et diminutionem aquarum fontium
- 3 Albu. Coni.
ناقص nāqiṣ
decrescere
– for nāqiṣ: decreasing show/hide quotes-
Albu. Abbr. ch. 2 §6: Cum enim fuerit argumentum minus quam .clxxx. graduum, crescit [sc. numerus ] . Cum vero magis, decrescit
Yama.: ومنها أن يكون زائدا في العدد وهو إذا كانت حصّته* الأخيرة دون مائة وثمانين درجة وإذا كانت أكثر من ذلك فهو ناقص فيه [* sic, correct: خاصّته]
- 1 Albu. Abbr.
فهو ناقص فيه – decrescit Albu. Abbr. ch. 2 §6
deficere (or: defficere)
– for nāqiṣ: lacking show/hide quotes-
Avic. Qual. 27, 47: quia contiguum frigidum non patitur a suo contiguo inquantum est frigidum, sed inquantum illud infrigidatum, deficit a frigiditate < et est > aptum ad additionem frigiditatis
Qass. 216, 17: لأن المجاور البارد ليس ينفعل عن مجاوره من حيث هو بارد؛ بل من حيث ذلك مبرد، وهو ناقص البرد، مستعد لزيادة التبرد
- 1 Avic. Qual.
وهو ناقص البرد – deficit a frigiditate Avic. Qual. 216 / 27
deficiens
– for nāqiṣ: deficient show/hide quotes-
Aver. Iunior §10: Et cum hoc ita sit, igitur intellectus materialis aspicit intelligenciam operantem que est intellectus in actu, set ipse materialis primo intelligit ipsam invencione deficienti
Burn.: واذا كان هذا هكذا فالعقل الهيولاني انما ينظر الى العقل الفعّال الذي هو عقل بالفعل الّا انه يعقله اولا بوجود ناقص
- 1 Aver. Iunior
diminutio
– for nāqiṣ: deficient (as a principle) (n.) (philos.) show/hide quotes-
Avic. Met. 361, 61: Quidam vero alii posuerunt principia augmentum et diminutionem et aequale
Marm. 245, 15: وقوم جعلوا المبادئ الزائد والناقص والمساوى
-
Avic. Met. 362, 65: Quidam vero alii posuerunt aequale formam, eo quod ipsa est restricta et terminata, augmentum vero et diminutio non habent terminum
- 2 Avic. Met.
diminutus
– for nāqiṣ: decreasing, diminishing; deficient, imperfect show/hide quotes-
Albu. Abbr. ch. 2 §8: Cum vero a medialitate subtrahunt, et motus diminutus [sc. dicitur ]
-
Albu. Abbr. ch. 2 §9: Si vero medialitate minus promoverint, diminutus [sc. dicitur ]
Yama.: وإذا كان أقلّ منه فهو ناقص فيه
-
Ps.-Fara. Flos 317: ita ut separet inter formationem completam et diminutam, et credulitatem certam et propinquam certe et dominantem oppinioni et ambiguam
Cruz Her. li. 31: حتى نفرّق بين التصوّر التامّ والناقص عنه، والتصديق اليقينيّ والقريب من اليقينيّ، وغالب الظنّ والشكّ
-
Nico. Plan. §25: Oportet autem ut animal perfectum et diminutum habeant aliquid commune
Dross.: وينبغى ان يكون للحيوان الكامل والناقص أمر يعمهما
-
Nico. Plan. §57: Dixit quoque Abrucalis quod planta habuit generationem mundo tamen diminuto et non perfecto in complemento suo
-
Aris. Anim. III 722a13: et quaedam partes arborum sunt diminutae
-
Aris. Anim. III 770b32: quoniam forte erunt superflui et forte erunt diminuti
Brug.: فانها ربما كانت زايدة على خلقتها وربما كانت ناقصة
-
Avic. Gen. 65, 1: Ignis ergo et terra erunt unum simul diminute
Qass. 128, 18: فيكون شىء واحد نارًا أو أرضًا معًا ناقصتين [var.: ناقصا ]
-
Avic. Gen. 112, 4: quando nos definimus res vere sensibiles, definiuntur definitionibus diminutis
Qass. 167, 4: إن تحديدنا الأمور التى هى محسوسة بالحقيقة تحديد بحدود ناقصة
- 2 Albu. Abbr.
- 1 s.v. taṣawwur Ps.-Fara. Flos
- 2 Nico. Plan.
- 4 Aris. Anim. III
- 4 also s.v. diminutum esse kāna nāqiṣan Avic. Gen.
كان ناقصًا kāna nāqiṣan
diminui
– for kāna nāqiṣan: to be deficient show/hide quotes-
Aris. Anim. III 767a18: Et cum calor vincit valde desiccabit res humidas, et cum diminuitur multum non poterit sustentare humiditates
Brug.: واذا كانت الحرارة غالبة جدّا يبست الاشياء الرطبة، واذا كانت ناقصة جدّا لم تقوّم الرطوبات
- 1 Aris. Anim. III
صيّر ناقصًا ṣayyara nāqiṣan
diminuere
– for ṣayyara nāqiṣan: (+ acc.) to make s.th. diminished, to reduce s.th. show/hide quotes-
Aris. Anim. III 728b5: quoniam siccitas corporum diminuit superfluitatem
Brug.: فان يبس الاجساد يصيّر الفضلة ناقصة
- 1 Aris. Anim. III
منتقص muntaqiṣ
carens
– for muntaqiṣ: suffering some deficiency show/hide quotes-
Avic. Met. 496, 61: sed, secundum quod est videns, non est dolens impeditus propter hoc vel carens eo , sed ex hoc quod est aliud
Marm. 340, 1: وليس هو من حيث هو مبصر متأذيا بذلك، متضررا أو منتقصا، بل من حيث هو شيء آخر
- 1 Avic. Met.
contractus (adj.)
– for muntaqiṣ: diminished show/hide quotes-
Avic. Gen. 68, 79: dicimus a modo quod natura aqueitatis servatur in complexionato, sed qualitates sunt contractae et non deperditae perditione completa
Qass. 131, 13: فنقول: إن الطبيعة المائية محفوظة فى الممتزج. وأما الكيفيات فهى منتقصة، لا باطلة بطلانًا تامًا
- 1 Avic. Gen.
diminutio
– for muntaqiṣ: diminishing show/hide quotes-
Avic. Qual. 68, 63: Extensio autem est motus corporis per augmentum in latitudine et diminutionem in aliis duabus dimensionibus
Qass. 246, 14: والتمدد هو حركة الجسم مزدادا فى طوله منتقصا فى قطريه الآخرين
- 1 Avic. Qual.
مزدادا فى طوله منتقصا فى قطريه الآخرين – per augmentum in latitudine et diminutionem in aliis duabus dimensionibus Avic. Qual. 246 / 68