show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
وجب waǧaba
cogi
– for waǧaba: to be necessary show/hide quotes-
Avic. Qual. 64, 6: quod remaneat continuitas, tamquam quod non vult flecti; immo est quasi coacta elongatio quae faciat multas aliarum partium eam sequi
Qass. 244, 16: بل هو ذا يجب أن يكون تباعدها مستتبعا لأجزاء كثيرة bal huwa ḏā yaǧibu an yakūna tabāʿuduhā mustatbiʿan li-aǧzāʾin kaṯīratin
- 1 Avic. Qual.
competere ex necessitate
– for waǧaba: (+ ʿalā) to be imposed on, to be s.o.’s duty show/hide quotes-
Ibn Tum. 112c, 14: Scito – dirigat nos Deus, et custodiat – quod ex necessitate competit omnibus, ut compellantur scire
Goldz. 241, 10: اعلم ارشدنا الله واياك انه وجب على كل مكلف ان يعلم
- 1 Ibn Tum.
concedi potest
– for waǧaba: to be necessary show/hide quotes-
Avic. Met. 27, 98: Non enim potest concedi ipsum sic poni receptibilem cuiuslibet augmenti et cuiuslibet proportionis, nisi cum fuerit in materia corporum
Marm. 18, 14: بل إنما يجب أن يوضع بحيث يكون قابلًا لأى زيادة اتفقت لأى زيادة اتفقت ولأى نسبة اتفقت إذا كان فى هيولى الأجسام
- 1 Avic. Met.
constare
– for waǧaba: to be necessary show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 125, 4: et constat quod sensus non sentit figuram nudam, nisi sentiat aliud cum ea
Rahm. 64, 6: وجب أن يُحَسّ شكل مجرد من غير أن يُحَسّ معه شىء آخر
- 1 Avic. An.
convenire
– for waǧaba: to be necessary show/hide quotes-
Avic. Qual. 64, 3: Quando ergo volunt eas ad divisionem ducere, non conveniunt partes elongatae <solae> cum violentia quae fit eis ut elongentur, quod remaneat continuitas
Qass. 244, 15: فإذا حمل عليهما بالتفريق لم يجب الأجزاء الطولية المحمول بالقوة عليها وحدها للتباعد، مع بقاء الاتصال
- 1 Avic. Qual.
convenit
– for waǧaba: to be necessary show/hide quotes-
Avic. Met. 106, 62: Convenit igitur nobis ut prius ostendamus quod mensurae et numeri accidentia sunt
-
Avic. Met. 287, 17: convenit accipere digitum in eius descriptione
Marm. 191, 13: وجب أن يوجد الأصبع حينئذ في رسمه
- 4 Avic. Met.
convenit necessario
– for waǧaba: (+ li) to be necessary for show/hide quotes-
Ibn Tum. 110c, 16: Cum omne quidem quod his astringitur, necessario convenit eum quidem contingere esse et egere Creatore
Goldz. 234, 13: اذ كل من تقيد بها وجب له الحدوث والافتقار الى الخالق
-
Ibn Tum. 110d, 32: scitur quod impossibilis est immutari ab eo quod necessario convenit ei de gloria sua et magnitudine
- 4 Ibn Tum.
debere
– for waǧaba: to have to, to need to, must; (+ ʿalā or li) to be obligatory for, to be necessary for show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 153: Sed cum deberentur eis .13. coniunctiones, mutati sunt ad signum decimum
Yama.: فلمّا وجب لهما يج [13] قرانا انتقلا إلى البرج العاشر
-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 208: Erit ergo illud quod debetur de additione super gradum perventionis secundum quod premisimus
-
Anar. 15, 10: iam declaratum est quod ex necessitate debet [sc. figura ] habere quantitatem
-
Avic. An. vol. I 14, 69: primum debemus considerare de his, hoc est scilicet affirmare esse huius quod vocatur anima
-
Avic. An. vol. II 35, 94: debemus nunc loqui de dispositione memorialis
-
Avic. Met. 5, 91: Igitur inquisitio de eo debet fieri in hac scientia
-
Avic. Met. 551, 93: Debet autem intentare poenas gravissimas et contumelias non oboedientibus legi in hoc mundo
Marm. 377, 6: ويجب أن يفرض عقوبات وحدودا ومزاجر ليمنع بذلك عن معصية الشريعة
-
Aver. Ep. Parv. 193rb14: Et etiam anima visibilis debet esse ordinata in hoc corpore
Blum. 28, 3: وايضا فان النفس المبصرة يجب ان تكون مرتبة فى هذا الجسم
-
Avic. Gen. 30, 50: debemus ergo ostendere damnationem cuiuslibet istarum opinionum
Qass. 103, 2: فيجب أن نوضح فساد كل واحد من المذهبين
-
Avic. Gen. 52, 76: deberet esse in potestate coniunctionis quod operaretur in sociis antequam innovaret qualitatem eorum
Qass. 118, 14: وكان يجب أن يكون تأكيد الاجتماع أعمل فى تظاهرها [sc. الأجرام] على حدوث الكيفية منها
-
Avic. Qual. 14, 11: nam, si ibi essent, eius computatio deberet alicui manifestari
Qass. 208, 15: وذلك لأنها لو كانت لوجب أن يكثر عددها جدًا
-
Avic. Qual. 71, 8: Et in quo debemus prolixe loqui est in dispositione rerum inventarum in istis compositis quando miscentur
Qass. 250, 6: والذى يجب علينا أن نستقصى الكلام فيه حالُ الأمور التى توجد فى هذه المركبات عند المزاج
- 4 Albu. Coni.
- 1 Anar.
- 52 Avic. An.
- 120 Avic. Met.
- 1 Aver. Ep. Parv.
- 21 also s.v. debere esse Avic. Gen.
- 10 Avic. Qual.
decet
– for waǧaba: to be necessary; (+ li) to be due to, to appertain to show/hide quotes-
Ibn Tum. 108d, 42: Gloria sit Deo sicut decet eum
Goldz. 229, 2: الحمد لله كما وجب له
-
Mesue Aph. B §51: Decet magistrum ut, cum humores intra venas contentos purgare voluerit, medicinam cibo similem faciat
Troup.: يجب على الطبيب اذا أراد أن يسهل الخلط من داخل العروق أن يجعل الدواء ضعيف الكيفية ويتحيل فيه فيشبهه بالغذاء
- 1 Ibn Tum.
- 1 Mesue Aph. B
necessario exigi
– for waǧaba: to be necessary show/hide quotes-
Ibn Tum. 109c, 19: Et quod necessario ad unum motum exigitur quod eget actore, exigitur necessario ad omnes motus
Goldz. 231, 11: وما وجب للفعل الواحد من الافتقار الى الفاعل وجب لجميع الافعال
- 2 Ibn Tum.
وجب وجوده waǧaba wuǧūduhū
debitum essendi
– for waǧaba wuǧūduhū: its existence is necessitated show/hide quotes-
Avic. Met. 95, 86: Tunc enim necesse esset ut debitum essendi unumquodque eorum ex causa esset mediante suo compare
Marm. 65, 6: فإنه لا يخلو إما أن يكون كل واحد منهما يجب وجوده من العلة بوساطة صاحبه
- 1 Avic. Met.
أن يكون كل واحد منهما يجب وجوده من العلة – ut debitum essendi unumquodque eorum ex causa esset Avic. Met. 65 / 95
أوجب awǧaba
accidere
– for awǧaba: to necessitate show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 180, 38: Ex permutatione vero accidit quod diximus
Rahm. 96, 11: وأما الاستحالة فتوجب ما قلناه
- 1 Avic. An.
adhaerere
– for awǧaba: (+ acc.) to necessitate show/hide quotes-
Avic. Qual. 30, 96: si augmentatio quantitatis adhaereret fortitudini in qualitate
Qass. 218, 13: لو كان الازدياد فى العظم يوجب الاشتداد فى الكيف
- 1 Avic. Qual.
affirmans et probans
– for awǧaba: to affirm show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. III, 88, 234: Et quando fuit dictum primum affirmans (et probans) ut sit sequens ex dicto nostro «necesse est ut inveniatur» dictum nostrum «possibile est ut inveniatur»
Butt. 115, 4: وإذا كان القول الأول يوجب أن يكون اللازم عن قولنا واجب أن يوجد قولنا ممكن أن يوجد
- 1 Aver. MC Int.
وإذا كان القول الأول يوجب – fuit dictum primum affirmans (et probans) Aver. MC Int. 115 / diff. III, 88
affirmare
– for awǧaba: to affirm; to require show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 123, 89: Probatio autem quae affirmat omne generatum esse corruptibile
Rahm. 233, 1: والبرهان الذى يوجب أن كل كائن فاسد
-
Avic. An. vol. II 123, 90: illa affirmat illud idem de eo quod est generatum ex materia et forma
-
Aver. MC Int. diff. I, 20, 255: iam possibile est in omni eo quod affirmat affirmator, ut neget illud negator; et in omni eo quod negat negator, ut affirmet illud affirmator
Butt. 69, 17: فقد يمكن فى كل ما أوجبه موجب أن يسلبه سالب وفى كل ما سلبه سالب أن يوجبه موجب
-
Aver. MC Int. diff. II*, 64, 301: Et cum affirmatur nomen unum nominibus multis aut affirmantur nomina multa nomini uni
Butt. 97, 15: وإذا أوجب اسم واحد لأسماء كثيرة أو أوجبت أسماء كثيرة لاسم واحد
-
Alhaz. Opt. 26, 34: Et cum diversitas diaphanitatis affirmet refractionem, et diversitas qualitatis sensus affirmet illam refractionem
Sabra II 8b, 8: وإذا كان اختلاف الشفيف يوجب لها الانعطاف واختلاف كيفية الحس يوجب لها ذلك الانعطاف
- 2 Avic. An.
- 9 Aver. MC Int.
- 1 Alhaz. Opt.
cogere
– for awǧaba: to necessitate show/hide quotes-
Avic. Gen. 50, 31: Sequitur ergo ex hoc quod sit ibi aliqua natura elongationis et dimensionis* quae cogat esse inter corpora spatium vacuum terminatum [* The reading dimensionis possibly is a corruption of divisionis ]
-
Avic. Gen. 50, 33: quousque coniunctio et ordo cogant in natura corpora illorum
Qass. 117, 6: مما يوجب فى طباع تلك الأجرام mimmā yūǧibu fī ṭibāʿi tilka l-aǧrāmi
- 3 Avic. Gen.
concedere
– for awǧaba: to grant, to award show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 246, 72: Cur conceditis quod redditio huius formae cadat in rectitudinem secundum aliquam affectionem
Rahm. 136, 13: ما بالكم توجبون أن تقع تأدية هذا الشبح على الاستقامة أو على هيئة ما
-
Avic. An. vol. I 247, 94: et non concedunt quod, cum unus radius viderit unam rem tantum, sit una
Rahm. 137, 9: ولا يوجبون أن شعاعا واحدا إذا رأى الشىء وحده كان واحدا
-
Avic. Gen. 55, 31: et isti concedunt coniunctionem aquarum habere figuram
Qass. 120, 16: ولا يوجبون لمجموع المياه شكلا
-
Avic. Gen. 105, 29: quod non est necessarium neque verum quod totum illud quod concedit partitio intellectualis et non negat illud
- 2 Avic. An.
- 2 Avic. Gen.
confirmare
– for awǧaba: to make necessary; to entail necessarily show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 261, 12: quod nostra sententia approbata confirmat et non est argumentatio quae destruat
Rahm. 146, 15: وكان صحة مذهبنا المبرهن عليه توجبه وكان لا برهان البتة ينقضه
-
Avic. Gen. 44, 16: Opinio autem unius elementi confirmat alterationem in agendo et recipiendo operationem
Qass. 112, 13: وأما مذهب من يرى أن عنصرًا واحدًا، يوجب الاستحالة بالفعل والانفعال
-
Avic. Gen. 44, 17: et non confirmet generationem
- 1 Avic. An.
- 2 Avic. Gen.
debere
– for awǧaba: to necessitate, to impose show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 241, 91: necesse est ut, aut propter separationem radii reverberati non debeat forma sensati separari a radio, aut ut debeat
Rahm. 133, 8: إما أن تكون مفارقة الشعاع المنعكس لا توجب انسلاخ صورة المحسوس عن الشعاع أو توجب
-
Avic. An. vol. II 118, 10: ut corpus debeat esse prius anima prioritate causalitatis
Rahm. 230, 3: على نحو يوجب أن يكون الجسم متقدما تقدم العلية على النفس
-
Avic. Qual. 71, 20: Et < quod > videtur mihi rationabile – absque ista dubitatione qua debet iuste dubitari
Qass. 250, 13: والأحرى عندى، بعد الشك الذى يوجبه الإنصاف
- 6 Avic. An.
- 1 Avic. Qual.
debere facit
– for awǧaba: to necessitate show/hide quotes-
Avic. Met. 197, 50: nec, si falsum fuerit eum nolle ullo modo, faciet debere falsam esse nostram dictionem quae est: "cum noluerit non aget"
Marm. 133, 3: وإذا كذب: أنه لم يشأ البتة، يوجب ذلك كِذب قولنا: وإذا لم يشأ لم يفعل
-
Avic. Met. 236, 96: scilicet nam si animalitas faceret debere non praedicari de eo proprietatem vel communitatem
Marm. 155, 8: وذلك أنه لو كانت الحيوانية توجب أن لا يقال عليها خصوص أو عموم
- 48 Avic. Met.
debet facere
– for awǧaba: to necessitate show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 111, 18: haec enim secundum quod est communis non debet facere complexionem propriam
Rahm. 56, 9: فإنها من حيث هى [sc. القوة] مشتركة لا توجب مزاجا خاصا
- 1 Avic. An.
facit debere fieri
– for awǧaba: to necessitate show/hide quotes-
Avic. Met. 132, 69: Iam autem transieramus ab hoc incidenter ad loquendum de quantitatibus continuis: nostra enim intentio fecit debere hoc fieri
Marm. 91, 5: فقد انتقلنا عنها إلى الكميات المتصلة مستعجلين، لأن غرضنا كان يوجب ذلك
- 1 Avic. Met.
decet
– for awǧaba: to necessitate show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 58: Quia cum defuerit unum ex his, pertinget diminutio perfectionem utrarumque aliarum rerum secundum quod decet res naturales ex his tribus rebus
Yama.: وذلك أنّه متى عدم أحدها لحق التقصير لتكامل الحالتين الآخرتين على حسب ما أوجبته الأمور الطبيعية من الأحوال الثلاثة
- 1 Albu. Coni.
dicere
– for awǧaba: to necessitate show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 189, 85: quamvis sententia huius hominis dicat quod rubor aut viriditas aut ceteri huiusmodi sint permixti ex manifestationibus alborum et occultationibus nigrorum
Rahm. 102, 10: وعلى أن مذهب هذا الإنسان يوجب أن الحمرة والخضرة وغير ذلك مختلطة من ظهورات وخفاءات سوادية
- 1 Avic. An.
esse facit
– for awǧaba: to necessitate show/hide quotes-
Avic. Met. 93, 43: sed adaptatio non facit esse habitudinem rei
Marm. 63, 15: والاستعداد لا يوجب علاقة مع شىء
- 1 Avic. Met.
exhibere
– for awǧaba: (+ acc. + li) to make s.th. necessary for, to require s.th. for show/hide quotes-
Avic. Gen. 54, 28: Secunda autem ratio est quod isti exhibent figuram praenominatam uni aquae per primam coniunctionem
Qass. 120, 14: وأما ثانيا فإن هؤلاء إنما يوجبون الشكل المذكور للماء الواحد بالتأليف الأول
- 1 Avic. Gen.
exigere
– for awǧaba: to make necessary, to require show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 134: Et iam scitur quantitas illius numeri ex parte ascensionum signi partis … et erit quantitas illius secundum quod exigit pars
Yama.: وقد يعرف كمّية ذلك العدد من جهة مطالع برج السهم … ويكون كمّية ذلك على حسب ما يوجب السهم
-
Albu. Coni. tr. II, li. 1004: et illud est secundum quantitatem eius quod exigunt coniunctiones premisse ad hoc ex longitudine more aut brevitate eius
-
Alhaz. Opt. 26, 15: extensio formarum in corpore sentiente non debet esse secundum verticationes, quas corpora diaphana exigunt
Sabra II 7a, 25: فليس امتداد الصور في الجسم الحاس بحسب السموت التي توجبها الأجسام المشفة
- 2 Albu. Coni.
- 1 Alhaz. Opt.
facere
– for awǧaba: to necessitate, to cause show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 165, 95: Sed tinnitus accidit ex commotione quam facit haec commotio
-
Avic. An. vol. I 209, 74: aer enim facit colorem album
-
Aver. Ep. Parv. 202vb66: frigiditas enim facit tarditatem motus
Blum. 88, 1: وذلك ان البرد يوجب بطء الحركة
-
Avic. Gen. 15, 95: postquam negotium est in aggregatione et separatione et istud non facit mutationem in substantia
-
Avic. Gen. 51, 46: quae faciunt diversitatem in naturis
Qass. 117, 14: توجب مغايرة فى الطبائع
- 2 Avic. An.
- 1 Aver. Ep. Parv.
- 2 Avic. Gen.
Goichon 1938, no. 741.
استوجب istawǧaba
debere
– for istawǧaba: to require show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 66, 39: unaquaeque enim pars corporis habet debitum loci cuius non habet alia et debet disiungi a sibi coniuncta
Rahm. 32, 13: إذ كل جزء من أجزاء البدن يستحق مكانا آخر ويستوجب مفارقة لقرينه
- 1 Avic. An.
أوجب awǧab
convenientius est
– for awǧab: most adequate, most appropriate show/hide quotes-
Anar. 12, 25: Et forsitan convenientius est ut angulus ponatur medians in quantitate
Arnz. 15, 7: ولعلّ للاوجب أن يوضع الزاوية متوسّطة في المقدار
- 1 s.v. conveniens wāǧib Anar.
وجوب wuǧūb
debere
– for wuǧūb: necessity show/hide quotes-
Avic. Met. 95, 87: et tunc unumquodque eorum esset causa propinqua debendi esse suum compar
Marm. 65, 7: فيكون كل واحد منهما هو العلة القريبة لوجوب وجود صاحبه
-
Avic. Met. 199, 74: Diximus enim quod causa, interim dum non est causa debendi rem esse per illam, causatum non habet esse per illam
Marm. 133, 17: إذ قد بينا أن العلة ما لم تصر علة بالوجوب حتى يجب عنها الشىء لم يوجد عنها المعلول
- 11 also s.v. debendi esse Avic. Met.
ما لم تصر علة بالوجوب حتى يجب عنها الشىء – interim dum non est causa debendi rem esse per illam Avic. Met. 133 / 199
debitum
– for wuǧūb: necessity, obligation show/hide quotes-
Avic. Met. 31, 94: Et inter hoc significabimus magnitudinem gratiae prophetiae et debitum nostrum oboediendi ei, et quod ipsa debet esse a Deo
Marm. 22, 4: وندل فيما بين ذلك على جلالة قدر النبوة، ووجوب طاعتها، وأنها واجبة من عند اللّه
-
Avic. Met. 398, 63: Non intelligitur autem per primum intentio quae addatur ad debitum sui esse, ita ut per hoc multiplicetur debitum sui esse
- 7 Avic. Met.
debitum essendi
– for wuǧūb: necessity show/hide quotes-
Avic. Met. 397, 48: postquam autem est ei ex alio esse et debitum essendi, tunc habet ex se privationem et possibilitatem
Marm. 272, 18: وإذا كان له من غيره الوجود والوجوب فله من نفسه العدم والامكان
- 1 s.v. wuǧūb al-wuǧūd Avic. Met.
Goichon 1938, no. 742.
بالوجوب bi-l-wuǧūb
debitus
– for bi-l-wuǧūb: by necessity show/hide quotes-
Avic. Met. 198, 73: Cum enim comes eius fuerit illa voluntas, … fit sine dubio in effectu principium debitae actionis
Marm. 133, 17: فتكون إذا اقترن بها تلك الإرادة … صارت لا محالة مبدأ للفعل بالوجوب
- 1 Avic. Met.
صارت … مبدأ للفعل بالوجوب – fit … principium debitae actionis Avic. Met. 133 / 198
وجوب الوجود wuǧūb al-wuǧūd
debitum essendi
– for wuǧūb al-wuǧūd: necessary existence show/hide quotes-
Avic. Met. 186, 49: Cum enim fuerint duo quorum unum non habuerit esse ex altero, … secundum vero habuerit esse ex hoc primo, tunc habebit debitum essendi quod non est sibi ex seipso
Marm. 126, 3: فإنه إذا كان شيئان وليس وجود أحدهما من الآخر … لكن وجود الثانى من هذا الأول، فله من الأول وجوب الوجود الذى ليس له لذاته من ذاته
- 1 Avic. Met.
إيجابي īǧābī
affirmativus
– for īǧābī: positive, affirmative show/hide quotes-
Avic. Met. 398, 75: et deinde consequuntur ipsum vel relationes affirmativae vel negativae multae
-
Avic. Met. 423, 76: de ostensione quod eius proprietates affirmativae et negativae non faciunt debere esse in sua essentia multitudinem
Marm. 291, 3: وفى إيضاح أن صفاته الإيجابية والسلبية لا توجب فى ذاته كثرة
- 2 Avic. Met.
إيجاب īǧāb
affirmare
– for īǧāb: affirmation show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 103, 12: inveniat per sensum quod aliquis praedicatus comitatur aliquod subiectum affirmando vel negando
Rahm. 222, 8: وهو أن يجد بالحسّ محمولا لازم الحكم لموضوع ما كان حكمه إيجابا أو سلبا
-
Avic. Met. 402, 56: ipse enim non est illud ens exspoliatum condicione negandi, sed est ens non condicione affirmandi
Marm. 277, 1: فان ذلك ليس الموجود المجرد بشرط السلب بل الموجود لا بشرط الإيجاب
- 1 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
affirmatio
– for īǧāb: affirmation, affirming (n.) show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 102, 7: anima ponit habitudines inter quaeque universalia secundum affirmationem et negationem
-
Avic. Met. 56, 73: inter affirmationem et negationem non est medium
-
Avic. Met. 411, 45: non designatur nisi post anitatem, per negationem consimilium ab ipso et per affirmationem relationum ad ipsum
Marm. 283, 2: فإنما يوصف بعد الإنية بسلب المشابهات عنه، وبإيجاب الإضافات كلها إليه
-
Aver. Ep. Parv. 195va62: quia iudicatin eosecundum affirmationem et negationem
-
Aver. MC Int. diff. I, 1, 3: deinde dicemus post hec quid affirmatio et negatio … est
-
Aver. MC Int. diff. I, 1, 4: dicemus … quid est enuntiatio et oratio (vel dictio), que est genus affirmationis et negationis
- 1 Avic. An.
- 3 Avic. Met.
- 1 Aver. Ep. Parv.
- 65 Aver. MC Int.
affirmativa
– for īǧāb: affirmation show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. II, 22, 28: aut ut sit universalis coniuncta affirmative et particularis coniuncta negative
Butt. 71, 16: إما أن يكون الكلى مقرونا بالإيجاب والجزئى مقرونا بالسلب
-
Aver. MC Int. diff. II, 23, 33: coniungatur clausura universalis negative et particularis affirmative
- 2 Aver. MC Int.
debere
– for īǧāb: necessitating (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 206, 17: tunc necesse est ut hoc debeat esse ab ipso eodem corpore propter aliquod praedictorum
Marm. 138, 10: فلا يخلو أن يكون إيجاب ذلك، عن هذا الجسم بعينه لأحد الأمور المذكورة
- 1 Avic. Met.
debitum
– for īǧāb: necessitating (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 398, 60: Postquam autem nihil praeter ipsum est necesse esse, tunc ipsum est principium debendi esse omne quod est, quod facit debere ipsum esse debito primario vel mediante alio
Marm. 273, 9: وإذ لا شىء سواه واجب الوجود، فهو مبدأ وجوب الوجود لكل شىء، ويوجبه إيجابا أوليا أو بواسطة
- 1 Avic. Met.
debitum essendi
– for īǧāb: necessitation show/hide quotes-
Avic. Met. 100, 96: illud ergo est res quae facit debere esse materiam; non enim perficitur suum debitum essendi nisi per aliquam rerum quae adiungitur ei
Marm. 69, 3: فيكون ذلك الشىء يوجب المادة، ولا يتم إيجابها إلا بأحد أمور تقارنه
-
Avic. Met. 396, 29: Igitur si sua totalitas non fuerit simul cum debito essendi datorem esse
Marm. 272, 7: فكليته إذا لم تقترن بايجاب الموجد له
- 2 Avic. Met.
Goichon 1938, no. 743.
بالإيجاب bi-l-īǧāb
affirmative
– for bi-l-īǧāb: by way of affirmation show/hide quotes-
Avic. Met. 37, 94: Unde de non esse absolute non enuntiatur aliquid affirmative
Marm. 25, 15: والمعدوم المطلق لا يخبر عنه بالإيجاب
- 1 Avic. Met.
واجب wāǧib
confirmatus
– for wāǧib: essential, inevitable show/hide quotes-
Aris. Anim. III 741a16: Et quaestio gravis est confirmata
Brug.: والمسألة العويص واجبة وذلك بيّن من الطير الذى يبيض بيض الريح
- 1 Aris. Anim. III
conveniens
– for wāǧib: necessary show/hide quotes-
Kindi Grad. 269, 13: non est tamen conveniens ut ipsa in sola simplici attendatur medicina et non in composita
Gauth. 2, 3: فليس من الواجب ان تكون المعرفة بها فى الدواء المفرد فقط دون المركب
-
Kindi Grad. 283, 10: non erit eorum dictio conveniens secundum predictum modum nominationis cum ipsi in gradibus virtutes querant
Gauth. 23, 10: فليس من الواجب ان يكون قبلت على وجه التسمية ويقصد بها القوى
- s.v. wāḥib Kindi Grad.
debere
– for wāǧib: necessary show/hide quotes-
Avic. Met. 31, 94: Et inter hoc significabimus magnitudinem gratiae prophetiae et debitum nostrum oboediendi ei, et quod ipsa debet esse a Deo
Marm. 22, 5: وندل فيما بين ذلك على جلالة قدر النبوة، ووجوب طاعتها، وأنها واجبة من عند اللّه
-
Avic. Met. 353, 92: Sed non debet ita esse
Marm. 239, 16: وليس الواجب كذلك
-
Aris. Anim. III 759b5: et secundum hoc apes debent esse mares
Brug.: ولا ما يكون على خلاف ذلك بواجب ايضا ان يكون النحل ذكورة
-
Avic. Qual. 28, 65: nam, si non intelligatur isto modo, non debet concedi
Qass. 217, 9: فإنه إن لم يفهم على هذه الصورة فليس بواجب أن يسلم
- 2 s.v. debet esse and debitum Avic. Met.
- 1 Aris. Anim. III
- 1 Avic. Qual.
فليس بواجب أن يسلم – non debet concedi Avic. Qual. 217 / 28
debet esse
– for wāǧib: necessary, being necessarily show/hide quotes-
Avic. Met. 298, 56: Hoc enim non esset possibile: aliquid enim est quod non debet necessario esse post non esse, et aliquid est quod necessario debet esse post non esse
Marm. 199, 15: فهذا غير مقدور عليه. بل بعض ما هو موجود واجب ضرورة أن لا يكون بعد عدم، وبعضه واجب ضرورة أن يكون بعد عدم
-
Avic. Met. 310, 98: Sed accipiamus hoc secundum quod videtur intellectui huiusmodi divisio, et tu sustineas quousque perveniamus ad veritatem dispositionis quae debet esse in ea
Marm. 208, 1: ولنأخذ هذا على ظاهر ما يقتضيه الفكر من التقسيم … إلى أن نبين حقيقة الحال الواجبة فيه
- 3 Avic. Met.
quod debet
– for wāǧib: necessary (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 253, 24: quamvis quia anima quaerat acquisitionem designationis, iam fecit quod debet et quod debet sufficere
Marm. 166, 19: فإنها وإن كانت النفس إذا طلبت فيها تحصيل الإشارة كانت قد فعلت الواجب وما يجب أن يقنع معه
- 1 Avic. Met.
debitum
– for wāǧib: (+ min) necessary consequence of; necessity, imperative show/hide quotes-
Avic. Met. 191, 34: primo quod, cum causae fuerit acquisita essentia, non est hoc debitum ex acquisitione causati
Marm. 129, 3: وذلك لأن العلة وإن كانت حاصلة الذات فليس ذلك واجب من حصول المعلول
-
Avic. Met. 534, 42: et aliquando faciunt eos incurrere in sententias contrarias utilitatibus civitatis, et contradicentes debito veritatis
Marm. 366, 7: وربما أوقعهم فى آراء مخالفة لصلاح المدينة، ومنافية لواجب الحق
- 4 Avic. Met.
debitus
– for wāǧib: necessary show/hide quotes-
Avic. Met. 329, 21: Haec autem sunt principia motus animalis, ex quibus quaedam sunt debita per se necessario, et quaedam sunt non debita necessario per se
Marm. 222, 9: فإذن ههنا مبادئ للحركات النفسانية. منها واجبة بأعيانها ضرورة، ومنها غير واجبة بأعيانها ضرورة
-
Avic. Met. 329, 22: Debita vero necessario sunt virtutes moventes quae sunt in membris et virtutes desiderativae
- 3 s.v. debitum Avic. Met.
firmus
– for wāǧib: necessary show/hide quotes-
Aris. Anim. III 747b23: Et etiam demonstratio est firma super utrumque, scilicet super marem et feminam
-
Aris. Anim. III 759b34: necessario erit iste sermo firmus in apibus et regibus etiam
Brug.: يكون هذا القول بعينه واجبا على النحل والملوك ايضا
- 2 Aris. Anim. III
Goichon 1938, no. 744.
كان من الواجب kāna min al-wāǧibi
debere
– for kāna min al-wāǧibi: to be necessary show/hide quotes-
Aris. Anim. III 747a34: Et si hoc esset causa in mulis, deberet accidere ita animalibus aliis diversis in genere
Brug.: ولو كانت هذه العلّة تسبّب عدم ولاد البغال لكان من الواجب ان يعرض هذا العرض لسائر الحيوان المخالف بالجنس
- 1 Aris. Anim. III
موجب mūǧib
adiuvans
– for mūǧib: inducing, causing show/hide quotes-
Avic. Gen. 127, 65: natura per se sit adiuvans et impediens
Qass. 178, 9: أن تكون الطبيعة وحدها عائقة وموجبة
- 1 Avic. Gen.
affirmans
– for mūǧib: s.o. affirming, answering positively show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. II, 33, 182: et non fit sic propter affirmantem illam neque propter negantem illam
Butt. 78, 18: ولا يصير كذلك من أجل أن موجبا أوجبه أو سالبا سلبه
- 1 Aver. MC Int.
affirmatio
– for mūǧib: affirmative; necessitating show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. II, 36, 225: et incipiat [sc. homo ] in numeratione causarum affirmationis renovationis illius
Butt. 80, 12: وأخذ [sc. إنسان] فى إعداد الأسباب الموجبة لحدوثه
-
Aver. MC Int. diff. II*, 62, 285: Iamque manifestum est quod non est uni affirmationi nisi una negatio
Butt. 97, 2: وقد تبين أنه ليس للموجب الواحد إلا سالب واحد
- 3 Aver. MC Int.
فى إعداد الأسباب الموجبة لحدوثه – in numeratione causarum affirmationis renovationis illius Aver. MC Int. 80 / diff. II, 36
affirmativa
– for mūǧib: affirmative (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 229, 50: Si autem partes quaestionis fuerint duae affirmativae immediate, tunc non erit necesse respondere aliquam illarum ullo modo
Marm. 150, 3: فإن كان طرفا المسألة عن موجبتين لا يخلو منهما شىء
-
Avic. Met. 230, 54: cum res non fuerit appropriata altera affirmativa, appropriabitur hac altera affirmativa
Marm. 150, 6: إذا لم يكن الشىء موصوفًا بذلك الموجب الآخر كان موصوفًا بهذا الموجب
-
Aver. MC Int. diff. II, 26, 79: ita ut accipiatur affirmative universali negativa universalis et negativa particularis
Butt. 74, 7: مثل أن يؤخذ للموجب الكلى سالب كلى وسالب جزئى
-
Aver. MC Int. diff. III, 81, 123: nisi quia illud est secundum conversionem, scilicet quod negativa ex impossibili sequitur affirmativam de impossibili et affirmativa de impossibili sequitur negativam de possibili
Butt. 110, 10: إلا أن ذلك على القلب - أعنى أن السالب من الممتنع يلزم الموجب من الممكن والموجب من الممتنع يلزم السالب من الممكن
- 4 Avic. Met.
- passim Aver. MC Int.
affirmativus
– for mūǧib: affirmative show/hide quotes-
Avic. Met. 256, 87: Et post hoc oportet etiam ut affirmativum ex utroque membrorum vel utrumque non sint ei accidentia propter hoc quod est prius illis
-
Aver. MC Int. diff. II*, 48, 80: invenitur negativa declinata [sc. enuntiatio ] consequens in veritate affirmativam simplicem et non convertitur res in eis
Butt. 88, 9: وجدت [sc. القضية] السالبة المعدولة تلزم فى الصدق عن الموجبة البسيطة وليس ينعكس الأمر فيها
-
Aver. MC Int. diff. II*, 58, 222: Iamque possibile est in huiusmodi loco … cum erit intentio querentis ut concedatur a respondente propositio affirmativa
Butt. 94, 8: وقد يمكن فلى هذا الموضع … إذا كان قصد السائل أن يتسلم من المجيب مقدمة موجبة
- 1 Avic. Met.
- passim Aver. MC Int.
affirmator
– for mūǧib: s.o. affirming show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. I, 20, 255: iam possibile est in omni eo quod affirmat affirmator, ut neget illud negator; et in omni eo quod negat negator, ut affirmet illud affirmator
Butt. 70, 1: فقد يمكن فى كل ما أوجبه موجب أن يسلبه سالب وفى كل ما سلبه سالب أن يوجبه موجب
- 2 Aver. MC Int.
causare
– for mūǧib: (+ li) necessitating, causing show/hide quotes-
Avic. Gen. 117, 28: immo est [sc. motus ] propter formam contrariam formae quae causat ascensum
Qass. 171, 9: بل [sc. الحركة] عن الصورة المعاندة للصورة الموجبة للتصعد
- 1 Avic. Gen.
dans necessitatem
– for mūǧib: (+ li) s.th. which necessitates show/hide quotes-
Avic. Met. 52, 99: Alio, quia sequeretur quod certitudo necessitatis essendi, ad hoc ut esset in effectu, penderet ex alio dante ei necessitatem
-
Avic. Met. 410, 22: et, cum hoc, certitudo necessitatis essendi quomodo pendebit ex aliquo dante sibi necessitatem?
Marm. 282, 9: ومع ذلك فإن حقيقة وجوب الوجود كيف يتعلق بموجب له
- 2 Avic. Met.
debere
– for mūǧib: necessitating show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 86, 2: sicut ovis apprehendit intentionem quam habet de lupo, quae scilicet est quare debeat eum timere et fugere
Rahm. 43, 11: مثل إدراك الشاة للمعنى المضاد فى الذئب أو للمعنى الموجب لخوفها إياه وهربها عنه
-
Avic. An. vol. I 277, 85: contigerit in eo causa propter quam debeat mutari simulacrum de una parte ad aliam
Rahm. 157, 12: إذا حدث فيه سبب موجب لانتقال الشبح من جزء إلى جزء
- 2 also s.v. mustawǧib Avic. An.
debere facit
– for mūǧib: necessitating show/hide quotes-
Avic. Met. 93, 52: scilicet erit remotio quae non potest esse nisi cum remotione, non remotio quae faciat debere esse remotionem
Marm. 64, 3: أعنى يكون رفعا لا يخلو عن أن يكون مع رفع، لا رفعا موجب رفع
-
Avic. Met. 198, 72: Cum enim comes eius fuerit illa voluntas, nec fuerit voluntas infirma, sed prompta, concurrentibus omnibus quae faciunt debere membra moveri
Marm. 133, 16: فتكون إذا اقترن بها تلك الإرادة ولم تكن إرادة مميلة بعد، بل إرادة جازمة، وهى التى هى الإجماع الموجب لتحريك الأعضاء
- 14 Avic. Met.
لا [sc. يكون] رفعا موجب رفع – non remotio quae faciat debere esse remotionem Avic. Met. 64 / 93
debet esse
– for mūǧib: necessitating show/hide quotes-
Avic. Met. 524, 53: Non autem perveniunt nisi ad naturalia et voluntaria quae debent esse etiam
Marm. 360, 4: وأنها دائما تنتهى إلى طبيعية أو إرادية موجبة
- 1 Avic. Met.
إلى … إرادية موجبة – ad … voluntaria quae debent esse Avic. Met. 360 / 524
faciens debere esse
– for mūǧib: making necessary, necessitating (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 525, 61: voluntates autem fiunt a causis quae fiunt* facientibus debere esse [* quae fiunt is likely to be an erroneous addition in the Latin manuscript tradition]
Marm. 360, 8: بل الإرادات تحدث بحدوث علل هى الموجبات
- 1 Avic. Met.
debitus
– for mūǧib: necessitating show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. I, li. 56: Victorie enim et attractiones ducentes ad bella et necessitates sunt debite nexui harum rerum trium
Yama.: تكون … المغالبات والمخارجات المحوجة إلى الحروب والاضطرارات الموجبة لانتظام هذه الحالات الثلاثة
- 1 Albu. Coni.
necessario faciens
– for mūǧib: necessitating show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 84: iam premiserimus … causam necessario facientem permutare regni vicissitudinem ad cives alterius secte
Yama.: وإذ قدّمنا … السبب الموجب لانتقال الدولة إلى غير أهل الملّة
- 1 s.v. faciens Albu. Coni.
موجب mūǧab
affirmare
– for mūǧab: affirmed show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 103, 12: scilicet ut inveniat per sensum quod aliquis praedicatus comitatur aliquod subiectum … consequendo vel affirmando coniunctionem et negando contradictoriae
Rahm. 222, 9: وهو أن يجد بالحسّ محمولا لازم الحكم لموضوع ما كان حكمه … تاليا موجب الاتصال أو مسلوبه أو موجب العناد أو مسلوبه
- 1 Avic. An.
لموضوع ما كان حكمه … تاليا موجب الاتصال – comitatur aliquod subiectum … consequendo vel affirmando coniunctionem Avic. An. 222 / vol. II 103
affirmatus
– for mūǧab: affirmed show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. I, 20, 260: non invenitur rebus affirmatis secundum quod sunt extra animam negatio opposita
Butt. 70, 4: فإنه ليس يوجد للأشياء الموجبة من حيث هى خارج النفس سلب يقابلها
-
Aver. MC Int. diff. IV, 99, 95: contrarium quod est in mente rei affirmate
- 2 Aver. MC Int.
مستوجب mustawǧib
debere
– for mustawǧib: making necessary, necessitating show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 116, 79: Ergo forma humana ex sua essentia non debet habere haec accidentia quae solent ei accidere
Rahm. 59, 9: فإذن الصورة الإنسانية بذاتها غير مستوجبة أن يلحقها شىء من هذه اللواحق العارضة
- 1 Avic. An.
فإذن الصورة الإنسانية … غير مستوجبة أن يلحقها شىء من هذه اللواحق – Ergo forma humana … non debet habere haec accidentia Avic. An. 59 / vol. I 116