show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
عدل ʿadala
aequalis esse
– for ʿadala: (+ bayna) to treat equitably, to seek the mean between show/hide quotes-
Aver. Ep. Parv. 201rb45: Et ideo dicit Aristoteles quod necesse est ut homo sit equalis inter has duas virtutes
Blum. 58, 9: ولذلك ما يقول ارسطو انه واجب ان يعدل المرء بين هاتين القوتين
- 1 s.v. equalis Aver. Ep. Parv.
aequaliter
– for ʿadala: to be uniform show/hide quotes-
Avic. Met. 170, 76: Tu scis autem quod, si statio eius inclinetur ad partes aequaliter, stabit
Marm. 115, 9: وأنت تعلم أن قيامه [sc. الجسم] إذا عدل ميله إلى الجهات مما يستمر
- 1 Avic. Met.
إذا عدل ميله [sc. الجسم] إلى الجهات – si statio eius inclinetur ad partes aequaliter Avic. Met. 115 / 170
aequare
– for ʿadala: to equal, to counterbalance; (+ min) to equate s.th. from show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 286, 485: quia unusquisque eorum equat vel temperat naturam socii sui
Lemay 530, 276: لأنَّ طبيعة كلّ واحدٍ منهما يعدل طبيعة صاحبه
-
Alcab. diff. V, li. 110: quia hic est locus a quo equabis primam partem
Yama.: فهو الموضع الذي تعدل منه السهم الأوّل
- 1 s.v. aʿdala Albu. Intro. JS
- 1 Alcab.
assimilari
– for ʿadala: to equal show/hide quotes-
Nico. Plan. §80: ista assimilantur membris animalium quae continent omnia membra
Dross.: وهى تعدل اعضاء الحيوان التى تحوى سائر الاعضاء
- 1 Nico. Plan.
communiter
– for ʿadala: to be uniform show/hide quotes-
Avic. Gen. 142, 7: si dimitteretur, demoraretur eius operatio et non adveniret communiter, est primus motus
Qass. 193, 1: لو ترك لأبطأ ولم يعدل تأثيره، هى الحركة الأولى
- 1 Avic. Gen.
ولم يعدل تأثيره – et non adveniret communiter Avic. Gen. 192 / 142
deditus animo
– for ʿadala: (+ ilā) to turn towards, to deviate towards show/hide quotes-
Mesue Aph. A §7: Qui deditus animo deliciis secularibus negligit fundamentum medicine, philosophie et artium doctrinam, non ei fides adhibenda est et maxime in ea
Troup.: من لم يعن بالأصول الطبية والعلوم الفلسفية والقوانين المنطقية والأركان الرياضية وعدل الى اللذات الدنياوية فاتهمه، لا سيما في صناعة الطب
- 1 s.v. dedere Mesue Aph. A
و[sc. من] عدل الى اللذات الدنياوية – Qui deditus animo deliciis secularibus Mesue Aph. A §7
الذي يعدل allaḏī yaʿdilu
aequalis
– for allaḏī yaʿdilu: which equals show/hide quotes-
Avic. Met. 514, 39: Igitur illud est infelicitas et labor non aequalis separationi continuationis ab igne
Marm. 352, 6: فيكون ذلك هو الشقاوة والعقوبة التى لا يعدلهما تفريق النار للاتصال
- 1 Avic. Met.
عدل إلى اللذّة ʿadala ilā l-laḏḏati
delectari
– for ʿadala ilā l-laḏḏati: to turn towards pleasure, to indulge in pleasure show/hide quotes-
Mesue Aph. B §7: Qui ex scientia naturali et ex philosophia adiutus non fuerit, nec ex canonibus logicis neque ex orizontibus sapientie, et in rebus secularibus delectatur, dubitabilis esse debet et maxime in scientia medicine
Troup.: من لم يعن بالأصول الطبية والعلوم الفلسفية والقوانين المنطقية والأركان الرياضية وعدل الى اللذات الدنياوية فاتهمه، لا سيما في صناعة الطب
- 1 Mesue Aph. B
عُدّل ʿuddila
coaequari
– for ʿuddila: to be adjusted show/hide quotes-
Albu. Coni. app. II, li. 35: Et inter Diluvium et Philippum super quem coequantur tabule Ptolomei
Yama.: الذي يعدّل عليه زيج بطلميوس allaḏī yuʿaddalu ʿalayhi zīǧu buṭulmiyūsa
- 1 Albu. Coni.
اعتدل iʿtadala
aequari
– for iʿtadala: to be temperate, to be moderate show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. VI, li. 218: et forsitan equatur aer
Yama.: وربّما اعتدل الهواء
- 1 Albu. Coni.
عدل ʿadl
aequalis
– for ʿadl: right, balanced (composition) show/hide quotes-
Avic. Qual. 89, 93: si fuerit sic, erit aequalis in comparatione eius et erit aequalis suae complexionis
Qass. 264, 8: فإن كان كذلك فهو معتدل بالقياس إليه وعدل له
- 1 Avic. Qual.
aequum
– for ʿadl: justice show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 211: Qui si fuerit receptus, salvus a nocumentis et aspexerit eam, hoc quidem significat prosperum esse surgentis et eius bonum et equum
Yama.: فإن كان مقبولا بريئا من النحوس وهو ناظر إليه كان ذلك دليلا على حسن حال القائم وصلاحه وعدله
- 1 Albu. Coni.
declinatio
– for ʿadl: (particle of) equipollence (log.) show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. II*, 43, 18: Et illud est quia non discernitur in eis locus partis negative a loco partis declinationis
-
Aver. MC Int. diff. II*, 59, 231: Sed locus quidem in quo non est potentia partis declinationis, cum coniungitur cum habitu, potentia partis negative
Butt. 94, 14: وأما الموضع الذى لا يكون فيه قوة حرف العدل إذا قرن مع الملكة قوة حرف السلب
- 10 Aver. MC Int.
Hissette 1996, 98*–99*. See Butterworth’s comments on §49 in Aver. MC Int. This sense of the Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr.
عدالة ʿadāla
aequitas
– for ʿadāla: justice show/hide quotes-
Avic. Met. 552, 7: Oportet etiam ut institutor instituat mores et consuetudines ducentes ad aequitatem
Marm. 377, 18: ويجب أن يكون السان يسن أيضا فى الأخلاق والعادات سننا تدعو إلى العدالة
-
Avic. Met. 552, 12: Caput autem harum honestatum sunt sapientia, temperantia, fortitudo, et harum collectio est aequitas
Marm. 378, 14: ورؤوس هذه الفضائل عفة وحكمة وشجاعة، ومجموعها العدالة
- 2 Avic. Met.
تعديل taʿdīl
aequatio
– for taʿdīl: equation, correction (the amount by which a planet varies from its mean motion) (astr.) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 47, 1680: quia in numero illo per quem equantur planete ex mediis cursibus atque equationibus eorum est quedam propinquitas parcium causa abreviandi divisa
Lemay 42, 963: فأنَّ في الحساب الذي به يقوّم الكواكب من أوساطها وتعاديلها جبرًا
-
Albu. Intro. JS 178, 118: invenitur quod gradus equationis planetarum sint gradus pauci
Lemay 310, 70: فموجود أنَّ تعاديل الكواكب العلوية إنَّما هي درج قليلة
-
Albu. Coni. tr. I, li. 389: Et si fuerit ascendens aliqua domorum planetarum altiorum vel exaltatio Iovis et domus Lune et si fuerit Saturnus in angulo per numerum vel per equationem, erit directio ab ascendente coniunctionis in locum coniunctionis
Yama.: فإن كان الطالع أحد بيوت الكواكب العلوية أو شرف المشتري وبيت القمر وكان زحل في وتد بالعدد أو بالتعديل فإنّ التسيير يكون من طالع القران إلى موضع القران
-
Albu. Coni. tr. II, li. 404: Quod si fuerit aliqua domorum Saturni aut exaltationis eius aut domus Lune, computetur ab ascendente ad locum coniunctionis, et omni signo detur annus, si fuerit Saturnus et Luna cum numero aut cum equatione in angulo
Yama.: فإن كان أحد بيتي زحل أو شرفه أو بيت القمر فليعدّ من الطالع إلى موضع القران لكلّ برج سنة إذا كان زحل والقمر بالعدد أو بالتعديل في وتد
-
Alcab. diff. III, li. 8: Et si additur equatio equata super medium cursum, dicitur augens numerum
Yama.: وإذا كان التعديل المعدّل يزاد على الوسط المعدّل قيل زائد في الحساب
-
Alcab. diff. V, li. 117: Post hec accipe a planeta occidentali a Sole ex Saturno et Iove usque ad locum equationis partis secunde
-
Thab. Almag. §25: Cursus vero eorum qui in orbe signorum videtur ut per equationes comprehendatur oportet que inveniuntur ex diversitate cursus
Morel. 9, 8: فأما مسيرها الذي يرى لها في فلك البروج، فإنه يحتاج إلى أن يحسب بالتعديلات التي هي ما نصيبها من اختلاف المسير
- 4 Albu. Intro. JS
- 2 Albu. Coni.
- 13 Alcab.
- 1 Thab. Almag.
examinatio
– for taʿdīl: equation, correction (the amount by which a planet varies from its mean motion) (astr.) show/hide quotes-
Albu. Abbr. ch. 2 §7: Augetur [sc. computatio ] quidem quotiens examinatio medialitati superponitur
Yama.: ومنها أن يكون زائدا في الحساب وهو أن يزاد تعديله على وسطه
- 1 Albu. Abbr.
معادلة muʿādala
aequalitas
– for muʿādala: equality; equilibrium show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 184, 18: unde fuit necesse esse multo humidius ad hoc ut conservaret calorem fortem resistentia et aequalitate
Rahm. 269, 9: وأن يكون أرطب جدا كيما يحفظ الحار القوى بالمعادلة والمقاومة
-
Avic. Met. 174, 36: Paene enim omnia relativa possunt contineri in speciebus aequalitatis
Marm. 117, 12: وتكاد تكون المضافات منحصرة فى أقسام المعادلة
- 1 Avic. An.
- 1 Avic. Met.
معادلة muʿādala (or: muʿādil?)
aequalis
– for muʿādala (or: muʿādil?): (+ li) equal to (n.) show/hide quotes-
Anar. 36, 16: ut dicamus quod omnes tres anguli cuiuslibet trianguli sunt equales duobus rectis
Arnz. 57, 9: مثل أن نقول إنّ كلّ مثلّث فإنّ زواياه الثلث معادلات لزاويتين قائمتين
-
Anar. 37, 20: manifestum est quod omnes tres anguli cuiusque trianguli sunt equales duobus rectis angulis
Arnz. 59, 8: فقد نبيّن أنّ كلّ مثلّث فإنّ زواياه الثلث معادلات لزاويتين قائمتين
- 4 Anar.
فإنّ زواياه الثلث معادلات لزاويتين قائمتين – quod omnes tres anguli … sunt equales duobus rectis angulis Anar. 59 / 37
تعادل taʿādul
aequalitas
– for taʿādul: equality show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 171vb8: Talis autem equalitas non est nisi secundum convenientiam et non secundum diversitatem
Eich. 114, 7: ومثل هذا التعادل لا يفيد شيئا فتكون المختلفة غير متغيّرة، لأنّ هذا التعادل إنّما هو من جهة الاتّفاق لا من جهة الاختلاف
- 1 Aver. MC Gen.
على تعادل ʿalā taʿādul
aequaliter
– for ʿalā taʿādul: in equal measure show/hide quotes-
Aver. Ep. Parv. 202rb26: Et propter hoc fuit possibile ut equaliter esset generatio et corruptio in partibus eorum
Blum. 76, 9: وبذلك امكن ان يكون الكون والفساد فى اجزائها على تعادل
- 1 Aver. Ep. Parv.
تعادل وتساوٍ taʿādul wa-tasāwin
aequalitas
– for taʿādul wa-tasāwin: equality and equivalence show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 171vb16: Quapropter iste modus equalitatis non adiuvat in permanentia eorum
Eich. 114, 14: وإذا كان ذلك كذلك فليس هذا النوع من التعادل والتساوى مغنيا فى ثباتها
- 1 Aver. MC Gen.
اعتدال iʿtidāl
aequalitas
– for iʿtidāl: moderateness, temperateness, equilibrium (e.g. of the four humours); equinox (astr.) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 120, 1241: necnon et eius equalitatis in uno anno
Lemay 181, 682: واعتداله في السنة الواحدة
-
Albu. Intro. JS 164, 1008: Assimilaverunt quoque equalitatem motus eius in locis
Lemay 264, 548: وشبَّهوا اعتدال ممرّها في المواضع
-
Albu. Coni. tr. I, li. 69: Et relatum est luminare maius et eius effectus ad motum secundum naturalem medium, qui est a medio … propter equalitatem eius motus
-
Albu. Coni. tr. VIII, li. 174: Et fuerit luminare maius in directo puncti equalitatis vernalis in anno permutationis significantis regni vicissitudinem in fine hore secunde die .17. Bahmanmeh anno .125. Gezdagirth
-
Kindi Grad. 270, 7: dicitur quod sit augmentorum ab equalitate ablatio donec equalitas remaneat
Gauth. 2, 13: ومعنى الانحلال رفع الزيادات عن الاعتدال
-
Kindi Grad. 277, 16: Non dissimiliter quoque erit mensura augmenti primi et secundi et tercii et quarti cuius frigiditas equalitatem supergressa est
Gauth. 14, 5: وكذلك يكون قدر الزيادة الاولى والثانية والثالثة والرابعة الخارج بردها عن الاعتدال
-
Thab. Ann. §3: in eo quod posuit de scientia solaris anni consideratione sumpta secundum veritatem cum motu punctorum equalitatis et punctorum conversionis
Morel. 28, 4: بيّنت فيه [sc. الكتاب] أنّ سنة الشمس والزمان الذي تبتدئ فيه حركة الشمس من انقلاب إلى انقلاب مثله، ومن اعتدال إلى اعتدال مثله
-
Thab. Ann. §80: Et loca circuli non invenimus apta magis ad hoc inquirendum punctis mediis inter utrumque tropicorum et utramque equalitatum
Morel. 49, 10: ولسنا نجد مواضع من الفلك أولى بتصيير هذه القياسات فيها، من النقط الوسطى التي بين كل واحد من المنقلبين وبين كل واحد من الاعتدالين
-
Avic. An. vol. I 142, 63: Oportuit ergo esse vacuum ab ultimitatibus causa complexionis et aequalitatis
-
Avic. An. vol. I 142, 66: quia homo ex omnibus animalibus propinquior est aequalitati, ideo est subtilioris tactus
-
Alpet. ch. 6 §4: et propter illam negligentiam accidit diversitas in locis stellarum fixarum et de locis duarum mutationum et duarum equalitatum
Gold. 25r, 1: ووقع من أجل إهمالها الخلاف في مواضع الكواكب الثابتة وفي نقطتي الاعتدالين ونقطتي الانقلابين
-
Alpet. ch. 10 §17: Et post Albategni explanavit quod stelle in temporibus equalibus moventur per spatia inequalia a puncto equalitatis vernalis
Gold. 45v, 7: ثم ان البتّاني بيّن أن الكواكب الثابتة تسير عن نقطة الاعتدال الربيعي في أزمان متساوية سيرًا مختلفا
-
Aver. MC Gen. 175rb63: quoniam illud quod in futuro necesse est esse, verum erit de eo dicere quod necessario est in aliquo tempore, ut equalitas noctis et diei inter duos tropicos
-
Aris. Phys. VII 39, 27 (246b21): sicut sanitas est aequalitas quaedam inter calida et frigida
-
Avic. Gen. 77, 61: si fuerit aequalitas inter caliditatem et frigiditatem
Qass. 139, 6: فإن كان اعتدال بين الحر والبرد
-
Avic. Gen. 77, 64: si fuerit aliis duabus in oppositis, erit aequalitas inter humiditatem et siccitatem
- 2 Albu. Intro. JS
- 7 Albu. Coni.
- Kindi Grad.
- 3 Thab. Ann.
- 3 Avic. An.
- 3 s.v. nuqṭ al-iʾtidāl Alpet.
- 1 Aver. MC Gen.
- 1 Aris. Phys. VII
- 6 Avic. Gen.
aequalitas temperamenti
– for iʿtidāl: temperateness, equilibrium show/hide quotes-
Avic. Gen. 22, 67: et tamquam si non esset necessaria aequalitas temperamenti caliditatis cui admixta est frigiditas?
Qass. 96, 14: وكأنها لا تحتاج إلى اعتدال من الحرارة بمزاج البرودة؟
- 1 Avic. Gen.
aequinoctiale (or: aequinoctialis) (n.)
– for iʿtidāl: equinox (astr.) show/hide quotes-
Alcab. diff. IV, li. 8: Quinta est descensio luminaris maioris in punctum equinoctialis vernalis temporis
Yama.: والخامس نزول النيّر الأعظم نقطة الاعتدال الربيعي
-
Alcab. diff. IV, li. 10: Et quando dicitur ascendens coniunctionis, nolunt nisi ascendens [dicitur vel significatur ascendens mundi id est signum quod ascendit] hora introitus Solis in predictum punctum equinoctialis vernalis, in initio scilicet illius anni in quo debet fieri predicta coniunctio
- 2 Alcab.
aequinoctium
– for iʿtidāl: equinox (astr.) show/hide quotes-
Alcab. diff. IV, li. 8, versions kpr, see fn. 33: Quinta est descensio luminaris maioris in punctum equinoctii vernalis temporis
Yama.: والخامس نزول النيّر الأعظم نقطة الاعتدال الربيعي
-
Alcab. diff. IV, li. 10, versions kpr, see fn. 47: Et quando dicitur ascendens coniunctionis, nolunt nisi ascendens [dicitur vel significatur ascendens mundi id est signum quod ascendit] hora introitus Solis in predictum punctum equinoctii vernalis, in initio scilicet illius anni in quo debet fieri predicta coniunctio
- 2 Alcab.
complexio
– for iʿtidāl: balance show/hide quotes-
Mesue Aph. B §23: Cum egritudo a complexione corporis diversa fuerit
Troup.: اذا كان المرض منحرفا عن الاعتدال جدا
- 1 Mesue Aph. B
contemperantia
– for iʿtidāl: balance show/hide quotes-
Ǧazzār Obl. §10: et G<alenus> dixit mentem et intellectum et discretionem non facit nisi contemperantia spiritus animalis
Bos 30, 53: وجالينوس يذكر أنّ الفطنة والفهم … إنّما تكون باعتدال مزاج الروح النفساني
- Ǧazzār Obl.
نقطة الاعتدال nuqṭat al-iʿtidāl
aequalitas
– for nuqṭat al-iʿtidāl: equinoctial point show/hide quotes-
Alpet. ch. 6 §11: et quia ipsi invenerunt duo loca duarum equalitatum circuli declinati Solis mutari
Gold. 26v, 4: ولأنهم ألفوا موضعي نقطتي الاعتدالين من دائرة ميل الشمس يتبدلان
- 1 Alpet.
صار إلى الاعتدال ṣāra ilā l-iʿtidāli
aequaliter
– for ṣāra ilā l-iʿtidāli: to arrive at mediateness show/hide quotes-
Avic. An. vol. I 142, 59: Sed medium … est duobus modis: unus eorum est ut nullo modo participet ipsas qualitates; alter ut participet eas, sed aequaliter, ita ut nec sit calidum nec frigidum, sed temperatum vel aequale medium
Rahm. 74, 8: لكن المتوسط … يكون على وجهين أحدهما على أنه لا حظ له من هاتين الكيفيتين أصلا، والثانى ما له حظ منهما ولكن صار فيه إلى الاعتدال فليس بحار ولا بارد بل معتدل متوسط
- 1 s.v. ilā l-iʿtidāl Avic. An.
ما له حظ منهما ولكن صار فيه إلى الاعتدال – ut participet eas, sed aequaliter Avic. An. 74 / vol. I 142
معدول maʿdūl
declinatus (adj.)
– for maʿdūl: equipollent (gram.) show/hide quotes-
Aver. MC Int. diff. II*, 44, 20: Et propter hoc non invenitur in linguis in quibus aguntur declinate, enuntiatio binaria in qua sit verbum infinitum
Butt. 85, 5: فلذلك ليس توجد فى الألسنة التى تستعمل فيها المعدولة قضية ثنائية تكون الكلمة فيها معدولة
-
Aver. MC Int. diff. III, 87, 212: que [sc. enuntiatio ] est negativa necessaria declinata
Butt. 114, 6: وهى [sc. قضية] سالبة الواجب المعدولة
- 54 Aver. MC Int.
Hissette 1996, 98*–99*. See Butterworth’s comments on §49 in Aver. MC Int. This sense of the Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr.
معدّل النهار muʿaddil al-nahār
aequalis dies
– for muʿaddil al-nahār: equator show/hide quotes-
Mesue Aph. A §129: Quando enim ver est in Egypto, et estas in India, in India vero et apud habitantes sub equali die due hyemes et due estates, duo autumni et duo vera in anno
Troup.: مثاله أن الوقت الذي فيه الربيع بمصر يكون الصيف عند أهل الهند، ولأهل السند ومن سكن تحت معدل النهار شتاءان وربيعان وصيفان وخريفان كل عام
- 1 Mesue Aph. A
aequator
– for muʿaddil al-nahār: equator (astr.) show/hide quotes-
Alpet. ch. 9 §12: tunc erit stella aliquando a dextro equatoris et aliquando a sinistro
Gold. 38v, 14: فتكون الكواكب لذلك تارة إلى الشمال عن معدل النهار وتارة إلى الجنوب
-
Alpet. ch. 13 §6: Et quia invenimus mutationem huius stelle secundum duo diversa; et unum est respectu equatoris
Gold. 60r, 1: ولمّا ألفينا نقلة هذا الكوكب لها اختلافان احدهما بالإضافة إلى معدّل النهار
- 2 Alpet.
aequator diei
– for muʿaddil al-nahār: equator (astr.) show/hide quotes-
Thab. Almag. §1: Equator diei est circulus maior qui describitur super duos polos orbis super quos movetur ab oriente in occidentem
Morel. 2, 3: معدّل النهار هو الدائرة العظمى التي تحيط على قطبي السماء، اللذين عليهما يتحرك من المشرق إلى المغرب
-
Alpet. ch. 1 §4: et nominatur maior istorum circulorum equator diei
Gold. 2r, 13: وتسمى أعظم هذه الدوائر معدل النهار
-
Alpet. ch. 9 §9: Et quantitas longitudinis istorum duorum polorum a circulis equidistantibus parvis est quantitas duplicis declinationis stelle in meridie et septentrione ab equatore diei
Gold. 37v, 17: ومقدار هذه الدائرة بقدر خروج الكواكب التي بتوسّط هذا الفلك بحلولها عن معدّل النهار إلى الشمال وإلى الجنوب
-
Mesue Aph. B §129: qui in India versantur, habent estatem et illi qui morantur sub equatore diei, duas habent yemes et duo vera et duas caliditates et duos autumpnos in omni anno
Troup.: ولأهل السند ومن سكن تحت معدل النهار شتاءان وربيعان وصيفان وخريفان كل عام
- 1 Thab. Almag.
- 4 Alpet.
- 1 Mesue Aph. B
aequinoctiale (or: aequinoctialis) (n.)
– for muʿaddil al-nahār: equator show/hide quotes-
Alpet. ch. 9 §8: et tunc dicemus illos duos circulos transitus polorum et sunt equidistantes in isto celo, equidistantes equinoctiali et eorundam polorum
Gold. 37v, 15: فلنسمهما دائرتي ممرّ القطبين وهما في هذا الفلك كما قلنا موازيتان لدائرة معدّل النهار وقطباهما قطباها
-
Alpet. ch. 18 §26: tunc polus circuli KLMN exit a polo H qui est polus equinoctialis
Gold. 91r, 15: فقطب دائرة .ك ل م ن. إذًا خارج عن قطب .ح. الذي هو قطب معدّل النهار
- 3 Alpet.
معدّل المسير muʿaddil al-masīr
aequator cursus
– for muʿaddil al-masīr: equating the course (i.e. the equant of Ptolemaic astronomy) (astr.) show/hide quotes-
Alhaz. Conf. 308, 16: Sextus est motus linee revolventis dyametrum epicicli contra illum punctum fixum et dicitur motus equator cursus
Lang. 53, 20: وحركة الخطّ المدير لقطر فلك التدوير حول النقطة الثابتة وتسمّى حركة معدّل المسير
- s.v. ḥaraka Alhaz. Conf.
مركز معدّل المسير markaz muʿaddil al-masīr
centrum aequans
– for markaz muʿaddil al-masīr: centre of equal velocity (i.e. equant of Ptolemaic astronomy) (astr.) show/hide quotes-
Alhaz. Conf. 309, 6: et ille punctus dicitur centrum revolvens et centrum equans
Lang. 56, 2: وتسمّى النقطة المركز المدير وتسمّى مركز معدّل المسير
- Alhaz. Conf.
معدّل muʿaddal
aequalis
– for muʿaddal: equated, mean (astr.) show/hide quotes-
Alcab. diff. III, li. 6, versions bnuv, see fn. 22: Et si fuerit portio eius equalis minus .clxxx. gradibus, erit augens numerum
Yama.: وإذا كانت خاصّته المعدّلة أقلّ من مائة ثمانين [sic] درجة كان زائدا
- 1 Alcab.
aequatus
– for muʿaddal: equated, corrected (astr.) show/hide quotes-
Alcab. diff. III, li. 8: Et si additur equatio equata super medium cursum, dicitur augens numerum
Yama.: وإذا كان التعديل المعدّل يزاد على الوسط المعدّل قيل زايد في الحساب
-
Alcab. diff. IV, li. 289, corr. ref. diff. IV, li. 287: Set Venus et Mercurius, cum fuerit unusquisque eorum orientalis et fuerit locus eius equatus minus loco Solis, accipies residuum quod est inter locum eius et locum Solis
Yama.: وأمّا الزهرة وعطارد فإنّه إذا كان كلّ واحد منهما شرقيا وكان موضعه المعدّل أقلّ من موضع الشمس فإنّك تأخذ الفضل بين موضعه وموضع الشمس
- 7 Alcab.
متعادل mutaʿādil
aequalis
– for mutaʿādil: equal show/hide quotes-
Kindi Grad. 272, 23: Verbi gratia, ponamus equales numeros in linea una tribus ordinibus distincta
Gauth. 6, 7: مثل ذلك ان تعرض المتعادلات فى سطر ذى ثلاثة مراتب
-
Kindi Grad. 280, 38: quemadmodum ostendimus omnes equales existere ex eo quod in equali reperitur, cum augmenta sublata fuerint; ipse enim partes equales invenientur
Gauth. 20, 6: لما بينا انها كلها مساوية لما فى المعتدل عند رفعنا الزيادات لانها تبقى الاجزاء متعادلة
-
Avic. Qual. 88, 79: si essent humidum et siccum aequalia in eo
Qass. 263, 15: فيكون مثلا الرطب واليابس متعادلين فيه
-
Avic. Qual. 89, 81: vel, si essent calidum et frigidum aequalia in eo
- Kindi Grad.
- 2 Avic. Qual.
متعادل ومتساوٍ mutaʿādil wa-mutasāwin
aequalis
– for mutaʿādil wa-mutasāwin: equal and alike show/hide quotes-
Aver. MC Gen. 171va57: quoniam res equales aut sunt equales in eadem quantitate aut qualitate aut in contrariis qualitatibus secundum proportionem
Eich. 113, 8: وذلك أنّ الأشياء المتعادلة والمتساوية إمّا أن تكون متساوية فى الكمّية أو فى الكيفية الواحدة بعينها أو فى الكيفيات المتضادّة على طريق النسبة
- 1 Aver. MC Gen.
معتدل muʿtadil
aequalis
– for muʿtadil: temperate, moderate, equated, balanced (e.g. temperament); equinoctial show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 137, 54: Et putavit quod Veneris natura sit calida humida equalis
Lemay 243, 31: وزعم … أنَّه لهذه العلَّة صارت طبيعته الحرارة والرطوبة المعتدلة
-
Albu. Intro. JS 273, 33: vel sit [sc. planeta ] auctus in motu et lumine ac magnitudine vel minutus, aut equalis motus et luminis ac magnitudinis
Lemay 519, 21: او يكون زائدًا في السير والنور والعظم او يكون ناقصًا منه او معتدلًا السير والنور والعظم
-
Alcab. diff. I, li. 170: Cancer habet ex arboribus eas que fuerint equales longitudine
Yama.: السرطان له من الأشجار المعتدلة الطوال
-
Alcab. diff. III, li. 13: et si vadit tantum, dicitur esse cursus equalis
Yama.: وإن كان يسير مثل سيرها كان معتدل المسير
-
Kindi Grad. 280, 37: quemadmodum ostendimus omnes equales existere ex eo quod in equali reperitur
Gauth. 20, 6: لما بينا انها كلها مساوية لما فى المعتدل
-
Thab. Ann. §80: invenimus igitur in mense Dimeh in nocte cuius mane est dies 4 eius post medietatem noctis per duas equales horas fere et 1/5 hore
-
Thab. Ann. §81: Et invenimus introitum solis in medietatem Tauri … in nocte cuius mane est dies 6 ante medietatem noctis per tres equales horas fere
Morel. 49, 16: ووجدنا مدخل الشمس النصف من الثور، … في الليلة التي صبحتها اليوم السادس، قبل نصف الليل بقريب من ثلاث ساعات معتدلة وثلثي ساعة
-
Avic. An. vol. I 142, 60: ita ut nec sit calidum nec frigidum, sed temperatum vel aequale medium
Rahm. 74, 9: فليس بحار ولا بارد بل معتدل متوسط
-
Avic. An. vol. I 142, 68: Et quia animal terrenum est, ideo impossibile est separari ab eo [sc. tactu ] qui non fit nisi ex compositione aequali quae iudicet inter contraria
Rahm. 74, 15: وكان الحيوان الأرضى لا يجوز أن يفارقه وكان لا يكون إلّا بتركيب معتدل ليحكم به بين الأضداد
-
Alpet. ch. 7 §8: sicut mutatio in eis de populatione ad non populationem, et equalis ad inequale
Gold. 30r, 9: كانتقال المسكون منها [sc. العالم السفلى] إلى غير المسكون والمعتدل إلى غير المعتدل
-
Aris. Anim. III 729a17: immo id quod dividitur est unum aequale tantum secundum materiam
Brug.: بل الذى يتجزّأ واحد معتدل فقط بقدر الهيولى
-
Avic. Gen. 77, 61: vocatur talis mixtio aequalis absolute
-
Avic. Gen. 125, 35: posuimus quod ipsa materia recipit ultra illum terminum qui invenitur in temperato aequali
Qass. 177, 6: وقد فرضنا أنها تقبل أكثر من الحد الموجود فى الفاتر والمعتدل
-
Avic. Qual. 89, 92: utpote dicamus quod sit in ea duplum aquae respectu terrae quae, si fuerit sic, erit aequalis in comparatione eius
Qass. 264, 8: وإن كان فيه، مثلا، من الماء ضعف الأرض. فإن كان كذلك فهو معتدل بالقياس إليه
- 4 Albu. Intro. JS
- 6 Alcab.
- Kindi Grad.
- 2 Thab. Ann.
- 2 Avic. An.
- 1 Alpet.
- 1 Aris. Anim. III
- 3 Avic. Gen.
- 1 Avic. Qual.
The term muʿtadil is not documented in the glossary of McVaugh 1975.
aequalitas
– for muʿtadil: temperate (n.) show/hide quotes-
Kindi Grad. 277, 2: Sed quia calor tercii augmenti quadruplus fuit caloris augmenti primi, et caloris qui est in equalitate octuplus, oportet ut sit mensura caloris augmenti quarti octuplus caloris augmenti primi
Gauth. 13, 10: وقد كان قدر حار الزيادة الثالثة اربعة امثال حار الزيادة الاولى وثمانية امثال حار المعتدل
-
Kindi Grad. 277, 6: quemadmodum ostendimus quod calor equalitatis est sicut eius frigiditas
Gauth. 13, 12: لما بينا ان حار المعتدل مثل بارده
- Kindi Grad.
communis
– for muʿtadil: moderate; straight show/hide quotes-
Avic. Gen. 100, 81: ita bene elevatur a termino istius aeris communis in caliditate
Qass. 157, 8: ارتفع [sc. الهواء] عن حيّز هذا الهواء المعتدل الحر
-
Avic. Gen. 144, 45: et quod non multiplicet suam actionem in una valle super quam steterit, et finaliter, ut tota pars attingatur a communi actione contactus non corrumpente
Qass. 194, 3: وبالجملة ليكون جميع الجهة ينال منه التأثير نيلا معتدلا غير مفسد
- 2 Avic. Gen.
معتدل في القدر muʿtadil fī l-qadr
aequalis
– for muʿtadil fī l-qadr: equal in size show/hide quotes-
Nico. Plan. §166: Accipiamus ergo duo vasa aequalia ponamusque in illis aquam dulcem et aquam salsam
Dross.: فلنأخذ إنائين معتدلين فى القدر ونصب فيهما ماء مالحا وماء عذبا
- 1 s.v. muʿtadil Nico. Plan.