show/hide all quotes cite this lemma export to TEI
لعلَّ laʿalla
credo quod
– for laʿalla: maybe, perhaps show/hide quotes-
Avic. Gen. 99, 53: sed credo quod sit necessarium ponere quod gelare est adunatio materiae ad parvum corpus
Qass. 156, 9: فلعل الواجب أن يجعل الجمود اجتماع المادة إلى حجم صغير
- 1 Avic. Gen.
forsitan
– for laʿalla: perhaps show/hide quotes-
Anar. 12, 5: Forsitan tamen Euclides ideo difinivit ipsum per id quod manifeste invenitur in eo
Arnz. 14, 5: ولعلّ اوقليدس إنّما يكون يأخذ حدّها من الشيء المقرّ بأنّه موجود لها
-
Anar. 18, 21: dicam quod forsitan ista est quia figure quarum latera sunt recta, magis note et certiores circulis sunt
- 4 Anar.
fortasse
– for laʿalla: perhaps show/hide quotes-
Anar. 24, 20: Et fortasse hoc quod appositum est in difinitione, sc. ‘in una superficie’ non est necessarium
Arnz. 37, 5: ولعلّ ما استثنى به في حدّها من أنّ الخطّين في سطح واحد ليس يحتاج إليه ضرورة
- 1 Anar.
forte (adv.)
– for laʿalla: perhaps show/hide quotes-
Aris. Phys. VII 56, 24: Et forte velocitas alia est hic alia autem illic, et hoc potius in alteratione et mutatione locali
-
Avic. Gen. 135, 77: et forte accidit quod infrigidetur ex igne quod descendit a suo termino ad terminum aeris
-
Avic. Gen. 151, 13: et forte quod negotium erit in opposito istius inventionis [persecutionis]
Qass. 199, 4: أو لعل الأمر يكون بخلاف هذا الحدس
- 1 Aris. Phys. VII
- 4 Avic. Gen.
عليل ʿalīl
aeger
– for ʿalīl: sick person show/hide quotes-
Mesue Aph. B §45: Decet magistrum complexionem egri noscere in salute ut, cum res ipsi placentes in sanitate cognoverit, ei promittat cum ab egritudine captus fuerit
Troup.: ينبغي للأطباء أن يتعرفوا أخلاق العليل في حال صحته ومواضع آماله ثم يصورونها له ويرجونه فيها وينشطونه اليها
- 1 Mesue Aph. B
aegritudo
– for ʿalīl: sick person show/hide quotes-
Mesue Aph. B §71: Cui membra principalia debilia vel egra fuerint et tu vis medicinam tribuere laxativam ante egritudinem cognoscas
Troup.: اذا كانت الأعضاء الرئيسية ضعيفة أو مريضة وأردنا الاسهال لشيء اضطرنا اليه حقنا العليل
- 1 s.v. eger Mesue Aph. B
علّة ʿilla
aeger
– for ʿilla: (pl. ʿilal) illness, disease show/hide quotes-
Mesue Aph. B §60: Contra usum egri omnino in medicatione procedere non est conveniens, sicut si in die quadam aeri exponatur et in die reliqua vento calido
Troup.: لا ينبغي أن يدخل على العلل في الأجسام ضدها الأقوى فذلك مضر جدا، مثاله الريح الباردة جدا في اليوم الواحد بعقب الهواء الحار جدا، وبالضد
- 1 Mesue Aph. B
aegritudo
– for ʿilla: illness, disease show/hide quotes-
Mesue Aph. A §42: Oportet egrotum de omnibus, unde egritudo nasci solet, tam exterioribus quam interioribus inquiri, et secundum potiorem partem iudicari
Troup.: ينبغي للطبيب ألا يدع مساءلة المريض عن كل ما يمكن أن يتولد عنه علته من خارج ومن داخل ثم يقضي بالأقوى
-
Mesue Aph. A §61: Acute egritudines plus in senibus quam in iuvenibus timende sunt
Troup.: العلل الحارة في الشيوخ أشد خوفا منها في الشبان
-
Albu. Coni. tr. II, li. 527, version pr., see fn. 1: differentia sexta in qualitate scientie egritudinum eorum significantium super detrimenta eorum
-
Albu. Coni. tr. VI, li. 581: significat illud multas egritudines et occasiones accidere ex tussibus
-
Mesue Aph. B §43: Decet magistrum ut ab aliis doctoribus urinarum iudicia inquirat et eorum verba audiat, et non verecundetur egrotantem interrogare ut sciat an egritudo intra venas vel extra existat
Troup.: ينبغي للحكيم أن يدع تصلف الأطباء وهذرهم عند القوارير ولا يستحيي من مساءلة المرضى، فالماء أكذب دليل الا أن تكون العلة داخل العروق
-
Mesue Aph. B §113: Debiles ex egritudine et ex iuvenibus et antiquis cum habuerit apostema, non repercutiatur cum medicinis violentis et fortibus nec exterius attrahatur cum fortibus medicinis sed cum temperatis
Troup.: الناقهون من العلل والمشايخ والأطفال متى خرج لهم خراج فلا تعالجه بما يسكن مادته بقوة ويردعها بشدة ولا بما يجذب الخلط ويخرجه بقوة، لكن تجعل الأمر بين ذلك
- 4 also s.v. amrāḍ Mesue Aph. A
- 33 Albu. Coni.
- 12 also s.v. amrāḍ Mesue Aph. B
ambiguitas
– for ʿilla: malady, weakness show/hide quotes-
Avic. Met. 62, 75: Hoc igitur et consimile iam removet ambiguitatem erronei et imbecillis
Marm. 42, 18: فهذا وأمثاله قد يزيح علة المتحيّر المسترشد
- 1 Avic. Met.
causa
– for ʿilla: (pl. ʿilal) cause (e.g. the four Aristotelian causes); reason (also in prep. phrases: ‘for this reason’) show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 26, 910: Quia omne quod habet causam, causa illius est antiquior illo per ordinem
Lemay 24, 531: إنَّ كلَّ معلولٍ، علَّته أقدم منه بالمرتبة
-
Albu. Intro. JS 320, 38: Causa autem extractionis partium patet apud eos qui intellexerunt significationes planetarum
Lemay 614, 21: فأمَّا العلَّة في استخراج السهام
-
Ps.-Aris. Caus. ch. I §1: Omnis causa primaria plus est influens super causatum suum quam causa universalis secunda
Bad. 3, 5: كُلُّ عِلّةٍ أوّلية فهى أكثر فيضًا على معلولها من العلّة الكلية الثانية
-
Ps.-Aris. Caus. ch. I §4: Cum ergo agit causa secunda, quae sequitur, causatum, non excusat ipsius actio a causa prima quae est supra ipsam
-
Kindi Grad. 270, 22: et incepi ab uno qui est causa numeri
Gauth. 3, 8: وبدأنا بالواحد الذى هو علة العدد
-
Kindi Som. 18, 13: Causa in hoc est quod inest animae earum scientia per naturam
Rīda 301, 3: فإن العلة فى ذلك ما للنفس من العلم [بها] بالطبع
-
Kindi Som. 27, 5: Postquam igitur iam manifestum est quae sint causae somni proximae et longinquae, tunc iam apparet iuvamentum somni in quo sit
-
Ps.-Fara. Flos 317: non sequitur inconveniens neque excusatio esse eius a causa, et quando invenitur fit necesse esse per aliud
Cruz Her. li. 40: فلا غنى بوجوده عن علّة وإذا وجد صار واجب الوجود بغيره
-
Ps.-Fara. Flos 317: Et sequitur ut sit esse eius sempiternum esse, et ex causatum* a causis [* ex causatum: sic, corrupt for excusatum ]
Cruz Her. li. 54: ويلزم أن يكون وجوده أتمّ الوجود ومنزّهًا عن العلل
-
Anar. 17, 24: Ob hoc igitur dicemus quod propter hanc causam linea recta facta est
-
Anar. 26, 33: sed petitiones sunt naturaliter medie inter per se nota et alia quorum cause sunt ignote discipulis
-
Avic. An. vol. I 58, 32: anima enim sine dubio est causa qua vegetabile et animale sunt illius complexionis quam habent
-
Avic. An. vol. II 173, 26: quae flamma etiam erit cum separato causa calefaciendi
-
Avic. Met. 7, 30: appositum ad stabiliendum causas
-
Avic. Met. 7, 31: concedere enim esse causas
-
Kindi Int. DG 7, 19: intellectus igitur primus causa est omnium intellectorum
Rīda 357, 4: فإذن العقل إما علة وأول لجميع المعقولات
-
Nico. Plan. §152: Haec ergo est causa terrae motus in corporibus solidis
Dross.: فهذه علة الزلزلة فى الاجرام المصمتة
-
Nico. Plan. §235: Ostendimus autem quae sit causa quare
Dross.: لأنّا قد بيّنّا ما العلة
-
Ibn Tum. 111a, 16: non fuit immutatio in predestinato, nec variatio in predesignato, adinvenit eas non per medium nec per causam, non habuit participem in earum creatione
-
Aris. Anim. II 639b11: Et dicemus nos multas causas post, scilicet causas generationis naturalis, ut causam finalem et causam quae est principium motus
Kruk: فيذكر عللا كثيرة اعنى علل الولاد الطباعى مثل العلل التى من اجلها والتى منها ابتداء الحركة
-
Aris. Anim. II 639b18: et dant causas propter quas faciunt quidlibet quod faciunt. Et causa propter quam est quod est melius in operationibus naturae et artificii
Kruk: ويؤدون الكلام والعلل التى من اجلها يفعل كل واحد مما يفعل 〈و〉لماذا ومن اجل ماذا والذى من اجله يكون ما يكون من الامر الجيد فى اعمال الطباع وفى اعمال المهنة
-
Aris. Anim. III 724a33: et quaedam habent causam extrinsecam sicut diximus quod ars est principium artificiati
Brug.: ما علّته من خارج
-
Aris. Anim. III 786a19: nam calor et frigus sunt causae naturae cutis et pilorum
-
Aver. Ep. Parv. 192ra10: Et propter hanc causam fuerunt palpebre posite in bonis oculis
-
Aver. Ep. Parv. 256vb39: quidam enim dicunt quod causa longitudinis vite est loca calida et sicca
-
Alhaz. Opt. 32, 3: Et causa in hoc est, quod virtus distinctiva non arguit
Sabra II 26a, 8: والعلة في ذلك أن القوة المميزة ليس تقيس
-
Alhaz. Opt. 63, 42: Quaedam ergo visibilia habent unam caussam ex intentionibus particularibus
-
Avic. Gen. 3, 32: et appropriavit (se) ibidem per aliquam partem causarum
Qass. 78, 15: يخصص حدوثه فيه عن بعض العلل
-
Avic. Gen. 25, 36: Sed quomodo est causa ad illud est quod sequitur quia
Qass. 99, 7: أما أنه كيف تصير علة لذلك فلأن …
-
Avic. Qual. 29, 87: fortitudo esset infinita propter causam praedictam
Qass. 218, 8: لكان يجب أن يذهب هذا الاشتداد إلى غير نهاية للعلة المذكورة
-
Avic. Qual. 75, 91: Quod habet de se istud pati per causas agentes quibus non est necessarium habere terminatum situm
Qass. 253, 6: فما كان قبوله ذلك إنما هو من علل فاعلة لا تحتاج إلى أن يكون لها وضع محدود
- 4 also s.v. effectus Albu. Intro. JS
- Ps.-Aris. Caus.
- Kindi Grad.
- 7 Kindi Som.
- 4 Ps.-Fara. Flos
- 8 Anar.
- 30 Avic. An.
- 451 Avic. Met.
- 1 Kindi Int. DG
- 2 s.v. sabab Nico. Plan.
- 1 Ibn Tum.
- 99 et passim Aris. Anim. II
- 50 et passim Aris. Anim. III
- 6 Aver. Ep. Parv.
- 7 Alhaz. Opt.
- 14 Avic. Gen.
- 8 Avic. Qual.
causa aegritudinis
– for ʿilla: (pl. ʿilal) illness show/hide quotes-
Albu. Coni. tr. II, li. 12, version c, see fn. 24: Differentia .6., in qualitate quidditatis cause egritudinum significantis super detrimenta eorum
Yama.: الفصل السادس في كيفية مائية عللهم الدالّة على نكباتهم
-
Albu. Coni. tr. VI, li. 581, version c, see fn. 2: significat illud multas causas egritudinum et infirmitates accidere ex tussibus
Yama.: دلّ ذلك على كثرة العلل والأمراض العارضة من السعال
- 2 Albu. Coni.
causalitas
– for ʿilla: cause show/hide quotes-
Avic. Met. 189, 97: sive aliquid extrinsecum parans esse causalitatis
Marm. 127, 15: أو أمرا خارجًا منتظرا لوجود العلة
- 1 Avic. Met.
Van Riet 1972, 279 fn.
expositus
– for ʿilla: cause, occasion show/hide quotes-
Aris. Anim. II 664b21: Vena autem magna, quia posita est coram oesophago, exposita est magno nocumento
Kruk: فاما العرق الخشن فلانه موضوع بين يدى المرىء يكون علة أذى وضرورة من الطعام
- 1 Aris. Anim. II
يكون علة أذى – exposita est magno nocumento Aris. Anim. II 664b21
Goichon 1938, no. 448.
علّة ما ʿillatun mā
aliquid aliud
– for ʿillatun mā: some cause, a certain cause show/hide quotes-
Avic. Met. 32, 13: quod aliquando fit propter res minus notas in se quam sit id quod vult fieri notum, sed per aliquid aliud vel per interpretationem aliquam fiunt notiores
Marm. 22, 17: وربما كان ذلك بأشياء هى فى نفسها أخفى من المراد تعريفه، لكنها لعلة ما وعبارة ما صارت أعرف
- 1 s.v. ʿilla Avic. Met.
لأيّ علّة li-ayy ʿilla
qua de causa
– for li-ayy ʿilla: for what cause show/hide quotes-
Aris. Anim. II 678a5: Et manifestum est qua de causa fuit hoc membrum in corporibus animalium habentium sanguinem eis qui volunt bene intueri in hoc
Kruk: وهو بين لاى علة صار هذا العضو فى جوف اجساد الحيوان الدمى لمن نظر فيه نظرا شافيا
- 1 s.v. de Aris. Anim. II
علّة وسبب ʿilla wa-sabab
causa
– for ʿilla wa-sabab: cause show/hide quotes-
Avic. Gen. 147, 35: et omnis nova res quae nondum erat habet causam innovantem
Qass. 196, 6: ولكل حادث بعد ما لم يكن علة وسبب حادث
- 1 Avic. Gen.
علّية ʿilliyya
causalitas
– for ʿilliyya: causality show/hide quotes-
Avic. An. vol. II 118, 10: ut corpus debeat esse prius anima prioritate causalitatis
-
Avic. Met. 17, 7: sicut causalitas et unitas
Marm. 12, 9: مثل العلية والوحدة
-
Avic. Met. 189, 92: essentia erat subiectum causalitatis
- 1 Avic. An.
- 5 Avic. Met.
Van Riet 1972, 279 fn.
Goichon 1938, no. 449.
معلولية maʿlūliyya
causalitas
– for maʿlūliyya: being an effect (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 144, 2: causalitas vero comitans est multitudinem
Marm. 99, 4: والمعلولية لازمة للكثرة
-
Avic. Met. 396, 21: quod in causalitate sine dubio pervenitur ad ipsum
- 2 Avic. Met.
Van Riet 1972, 279 fn.
causatio
– for maʿlūliyya: being an effect (n.) show/hide quotes-
Avic. Met. 377, 23: et duo alia habebunt comparationem causationis ad illam
Marm. 258, 4: وكان للأمرين نسبة المعلولية إليها
- 1 Avic. Met.
Goichon 1938, no. 451. The Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr.
معلول maʿlūl
causatus
– for maʿlūl: caused show/hide quotes-
Ps.-Aris. Caus. ch. I §1: Omnis causa primaria plus est influens super causatum suum quam causa universalis secunda
Bad. 3, 5: كُلُّ عِلّةٍ أوّلية فهى أكثر فيضًا على معلولها من العلّة الكلية الثانية
-
Ps.-Aris. Caus. ch. I §4: Cum ergo agit causa secunda, quae sequitur, causatum, non excusat ipsius actio a causa prima quae est supra ipsam
-
Ps.-Fara. Flos 317: et res quidem possibiles non licet ut sint infinite in esse suo causa causatum
Cruz Her. li. 46: والأشياء الممكنة لا يجوز أن تمرّ بلا نهاية في كونها علّة ومعلول
-
Avic. An. vol. I 221, 68: oportebit ut sequatur eam causatum in recipiendo intensionem et remissionem
-
Avic. An. vol. II 115, 77: Ergo non pendet anima ex corpore ut causatum a sua causa essentiali
-
Avic. Met. 14, 70: inquantum sunt causae omnis esse causati inquantum est esse
-
Avic. Met. 15, 71: omne esse causatum inquantum est esse causatum
-
Avic. Gen. 136, 94: et privatio causae est causa privationis causati
- Ps.-Aris. Caus.
- 1 Ps.-Fara. Flos
- 2 Avic. An.
- 172 Avic. Met.
- 1 Avic. Gen.
effectus (n.)
– for maʿlūl: caused show/hide quotes-
Albu. Intro. JS 33, 1166: tunc quod movetur est causa ipsarum conversionum, et ipsi sunt effectus eius
Lemay 30, 673: فالمتحرّك علّة لتلك الاستحالات وهيَ معلولة منه
- 1 Albu. Intro. JS
وهيَ معلولة منه – et ipsi sunt effectus eius Albu. Intro. JS 30 / 33
Goichon 1938, no. 450.
معتلّ muʿtall
corruptus
– for muʿtall: defective (verb) (gram.) show/hide quotes-
Fara. Scien. GC 12, 18: Et sunt integre earum [sc. specierum qualitatis dictionum ] et corrupte
Amine 61, 6: وهى [sc. أصناف كيفية الألفاظ] الصحيح منها والمعتل
- Fara. Scien. GC