accidens (n.)

1.1

عرضʿaraḍ (pl. aʿrāḍ)

n. ʿrḍaccident (philos.); accident, coincidence; occurrence
  1. Albu. Intro. JS 39, 1399: Quod si fuerit rex, erit per forte accidens

    Lemay 35, 807: فإن كان ملكًا فإنما يكون بعرض قوي

  2. Albu. Coni. tr. II, li. 958: significat … accidentia horribilia

    Yama.: دلّ على … الأعراض المكروهة

  3. Alcab. diff. I, li. 50: Habent quoque planete in his signis potestates, quasdam per naturam, quasdam per accidentia

  4. Alcab. diff. IV, li. 199: Gradus ergo ascendentis dirigitur ad accidentia dinoscenda que accidunt in corpore

    Yama.: فجزء الطالع يسير للأعراض التي تعرض في البدن

  5. Kindi Som. 16, 10: accidentia enim accidunt ei ex duabus partibus plurimum

    Rīda 298, 5: فإن الأعراض له من جهتين تعرض كثيرًا

  6. Kindi Som. 20, 11: cum ergo est res praeparata integritati receptionis cum mundificatione accidentium quibus corrumpitur receptio virtutum animae

  7. Fara. Scien. GC 90, 5: Scientia itaque naturalis contemplatur de corporibus naturalibus et de accidentibus quorum essentie sunt per ista corpora

  8. Fara. Scien. GC 104, 17: Dat ergo scientia naturalis in omni specie horum corporum principia quattuor, et accidentia eorum communicantia illa principia

  9. Thab. Almag. §27: Ea vero, que ex accidentibus que accidunt lune et stellis necesse est scire

    Morel. 10, 1: والأعراض التي تعرض للشمس والقمر والكواكب، مما يحتاج إلى معرفته

  10. Avic. Log. 2va34: sicut cum dicitur tibi quod omnis albedo sit accidens

  11. Avic. Log. 12ra17: non enim debet ut genus differentie constitutive esse [ sic ] genus speciei, et potest ut genus esse [ sic ] accidens ad ipsam

    Madk. 112, 2: فإنه ليس يجب أن يكون جنس الفصل المقوم جنسا مقوما للنوع، وجنس العرض يجب أن يكون عرضا لاحقا لذلك النوع

  12. Avic. An. vol. I 16, 82: affirmamus esse rei ex hoc quod habet aliquod accidens

  13. Avic. An. vol. II 170, 70: quamvis postea differant differentia specifica et constitutiva, non accidente tantum

    Rahm. 260, 5: وإن كانت بعد ذلك تنفصل بفصل مقوم منوع لا بعرض فقط

  14. Avic. Met. 6, 12: haec scientia inquirit intentiones quae non sunt ex accidentibus propriis ipsarum causarum inquantum sunt causae

    Marm. 5, 11: هذا العلم يبحث عن معان ليست هي من الأعراض الخاصة بالأسباب بما هي أسباب

  15. Avic. Met. 50, 55: Sed coniunctio intentionis sunt accidentia et consequentia non essentialia

    Marm. 35, 1: والأشياء التى هى غير المعنى وتقارن المعنى هى الأعراض واللواحق الغير الذاتية

  16. Nico. Plan. §107: Sed fructus comestibiles et incomestibiles per accidens sunt

    Dross.: وأما المأكول من الثمار وغير المأكول فإنه بالعرض

  17. Nico. Plan. §163: Nec fiet arena nisi per accidens contingensque illi

    Dross.: وإنما ترمل بالعرض الداخل عليه

  18. Alpet. ch. 7 §23: Et non est fides in nostro sermone quod proferamus quantitates istorummotuum neque quod notificemus alia accidentia

    Gold. 32v, 14: وليس الغرض في هذا القول أن نأتي بمقادير الحركات ولا أن نعرف سائر الأعراض العارضة فيها

  19. Alpet. ch. 11 §44: Tunc istud est quod accidit celo stellarum fixarum ex accidentibus facientibus nobis apparere diversitatem

    Gold. 54r, 8: فهذا هو الذي يعرض للفلك المكوكب من الأعراض التي تخيل اختلاف النقلة

  20. Aris. Anim. II 639a18: Et si voluerit loqui de accidentibus quae accidunt omnibus animalibus modo communi

  21. Aris. Anim. II 672b28: Et paries habet vias procedentes ad ipsum ex inferiori, et significatio super hoc sunt accidentia quae accidunt

  22. Aris. Anim. III 719b14: Et ista causa cum omnibus causis quas diximus manifestae sunt ex accidentibus quae accidunt tempore coitus

  23. Aris. Anim. III 784b18: Et propter hoc erunt ista duo accidentia in manifesto corporis

  24. Aver. MC Gen. 156ra48: nisi corpus et nullum accidens accidentium, in quibus fit alteratio

  25. Aver. MC Gen. 158vb6: scilicet quod res particulares sunt duobus modis: quedam enim non dicuntur neque in subiecto neque de subiecto, et sunt individua substantie; et quedam sunt in subiecto, et sunt individua accidentis

    Eich. 27, 9: أنّ الأمور المشار إليها صنفان: فَمِنْها ما لا يقال لا فى موضوع ولا على موضوع، وهو شخص الجوهر، ومنها ما هو فى موضوع وهو شخص العرض

  26. Aver. Ep. Parv. 202rb47: Modus autem secundus accidentium determinatarum causarum

    Blum. 77, 11: واما الصنف الثانى من الاعراض المحدودة الاسباب

  27. Aver. Ep. Parv. 256vb44: et ideo impossibile est ut sit causa longitudinis vite nisi per accidens

  28. Aver. MC Int. diff. I, 5, 53: non per se neque per accidens

  29. Aver. MC Int. diff. I, 14, 175: nominisque compositi etiam non significat pars aliquid nisi per accidens: verbi gratia, ut accidit homini cuius nomen est «Servus-regis», quod sit servus regi

    Butt. 65, 13: والاسم المركب أيضًا ليس يدل الجزء منه على شيء إلا بالعرض ــ مثل أن يعرض لإنسان اسمه عبد الملك أن يكون عبدًا لملك

  30. Aris. Phys. VII 47, 2 (248b28): Manifestum est ergo ex his quod alteratio est in sensibilibus solummodo et in parte sensibili animae, in aliis vero minime nisi per accidens

    Bad. 764, 2: فقد ظهر أن أمر الاستحالة إنما يكون فى المحسوسات وفى الجزء الحسى من النفس. فأما فى غير ذلك فلا، اللهم إلا بطريق العرض

  31. Aris. Phys. VII 70, 8 (249b13): Si ergo quae moventur, differunt specie, scilicet quorum sunt motus per se, non per accidens

    Bad. 789, 7: فإن كانت المتحركات مختلفة بالنوع، أعنى التى لها الحركات بالذات، لا بطريق العرض

  32. Avic. Gen. 19, 18: Non possunt autem asserere quod facies ex facie et sedes ex sede generetur vera generatione secundum naturam, sed per accidens

  33. Avic. Gen. 107, 79: differentia eius est per aliquod accidens accidentium

    Qass. 163, 7: تكون مفارقته له بعرض من الأعراض

  34. Avic. Qual. 19, 13: sequitur quod de usu accidentis est ut mutetur ab una parte sui subiecti ad aliam partem eius

  35. Avic. Qual. 59, 7: quod non madefit est illud cui non advenit istud accidens

  1. 1 Albu. Intro. JS
  2. 1 Albu. Coni.
  3. 2 Alcab.
  4. 4 Kindi Som.
  5. Fara. Scien. GC
  6. 1 Thab. Almag.
  7. 103 also s.v. ǧins and faṣl Avic. Log.
  8. 32 Avic. An.
  9. 174 also s.v. ġaraḍ Avic. Met.
  10. 2 Nico. Plan.
  11. 2 also s.v. ʿawāriḍ Alpet.
  12. 14 Aris. Anim. II
  13. 6 Aris. Anim. III
  14. 5 Aver. MC Gen.
  15. 13 Aver. Ep. Parv.
  16. 16 also s.v. per accidens Aver. MC Int.
  17. 2 Aris. Phys. VII
  18. 14 Avic. Gen.
  19. 7 Avic. Qual.
[ Alon/Abed 2007, 256. ] [ Goichon 1938, no. 422. ]
1.2

عارضʿāriḍ (pl. ʿawāriḍ)

n. ʿrḍs.th. accidental, accidental property, accidental affection
  1. Avic. Log. 2rb49: Dispositio vero … est dispositio et accidens quod accidit eis in intellectu

    Madk. 15, 15: هو حال وعارض يعرض لها فى التصور

  2. Avic. Log. 8va21: sed quia aptitudo communis et virtus communis humana est propter quam vocatur rationalis. Illa autem sunt accidentia eius et consequentia eam

    Madk. 75, 6: بل الاستعداد الكلى والقوة الكلية الإنسانية هى التى يسمى [sc. الحيوان] بها ناطقا، وهذه رواضع [var.: عوارض] لها وتوابع

  3. Avic. An. vol. II 3, 31: quod aut est accidens quod accidit visibilibus, aut est accidens quod accidit instrumento

    Rahm. 164, 6: فذلك إما عارض عرض في المرئيات أو عارض عرض في الآلة

  4. Avic. An. vol. II 168, 36: tunc non oportet hoc accidens accidere rei naturali

    Rahm. 258, 15: فليس يجب أن يكون مثل هذا العارض واردًا على الأمر الطبيعي

  5. Avic. Met. 87, 22: scilicet propter adventum accidentis in eam

    Marm. 59, 17: ما يتقوم به بالفعل لورود عارض عليه

  6. Avic. Met. 518, 28: et quicquid supervenit ei ex accidentibus corporis et habitibus qui imprimuntur in ea

  7. Aver. MC Gen. 172rb46: necessarium est ut in ea videantur aut accidentia ignis et eius consequentia aut saltem consequentia corporis

    Eich. 118, 5: فواجب أن يوجد فيها إمّا عوارض النار ولواحقها وإمّا لواحق الجسمية

  8. Aver. Ep. Parv. 201va27: hoc accidens accidit spiritui naturaliter ex duobus

  9. Aver. Ep. Parv. 202ra15: et propter debilitatem istius virtutis, scilicet cogitative, in infirmo et habenti timorem accidit eis tale accidens

  10. Avic. Gen. 7, 14: immo tenent quod terra est ignis conservatus in sua substantia, et separavit se ab ea accidens magnae raritatis

  11. Avic. Gen. 71, 31: sicut ista, ut eveniat eis ab extra semper tale accidens

  12. Avic. Qual. 60, 25: quando penetrat humiditas in profundo eius et non sequitur inde praedictum accidens

    Qass. 242, 1: إذا نفذت الرطوبة فى العمق، ولم يحدث العارض المذكور

  1. 30 also s.v. rādiʿ Avic. Log.
  2. 30 Avic. An.
  3. 40 Avic. Met.
  4. 1 Aver. MC Gen.
  5. 2 Aver. Ep. Parv.
  6. 6 Avic. Gen.
  7. 1 Avic. Qual.
[ Goichon 1938, no. 423. ]
1.3

ما يعرضmā yaʿriḍu

rel. clause ʿrḍwhat happens
  1. Alcab. diff. I, li. 427: Et quia, auxiliante Deo, iam peregimus quod proposuimus tractare de circulo signorum et eius accidentibus

    Yama.: فإذ قد أتينا على ذكر فلك البروج وما يعرض فيه

  2. Avic. Gen. 107, 76: quid est substantia istius corporis in se cui accidit istud accidens?

    Qass. 163, 5: فما جوهر ذلك الجسم فى نفسه الذى عرض له ما عرض؟

  1. 1 Alcab.
  2. 1 Avic. Gen.
1.4

عرضيʿaraḍī

(nominalized) adj. ʿrḍaccidental; accidental thing
  1. Avic. Log. 8rb38: Propria vero differentia est id quod accidentibus est predicabile comitans

    Madk. 73, 8: وأما الفصل الخاص فذلك هو المحمول اللازم من العرضيات

  2. Avic. Met. 117, 86: Non ergo dicitur de eis sicut genus vel sicut differentia, sed sicut accidens

    Marm. 81, 14: فلا يكون إذن قولها عليها قول الجنس والفصل، بل قول «عرضى»

  3. Aver. Ep. Parv. 256va43: Et hoc accidit propter accidens, scilicet propter paucitatem putrefactionis

    Blum. 101, 8: وانما تطول اعمار هذه البلاد لسبب عرضى وهى قلة العفن

  1. 1 s.v. accidentes Avic. Log.
  2. 1 Avic. Met.
  3. 1 Aver. Ep. Parv.

بل قول «عرضى» – sed sicut accidens Avic. Met. 81 / 117

1.5

عرض وآفةʿaraḍ wa-āfa

n., pleonasm ʿrḍ ʾwfaccident and affection (philos.)
  1. Aris. Anim. II 639a24: si nos voluerimus dicere de quolibet per se et narrare accidentia eius, dicemus plura eorum multotiens

    Kruk: إن أردنا ذكر كل واحد على حدته وتصنيف أعراضه وآفاته سنذكر كثيرًا منها مرارًا شتى

  2. Aris. Anim. II 649a19: et hoc dicitur in omnibus rebus quarum subiectum est calidum modo accidentis

    Kruk: وذلك يقال في جميع الأشياء التي موضعها حارّ بنوع آفة وعرض

  1. 4 Aris. Anim. II
1.6

أمر عارضamr ʿāriḍ

n. + act. part. ʾmr ʿrḍaccidental thing
  1. Avic. Gen. 2, 19: appropriatio unius partis signatae in extremitate determinata erit aut per accidens cogens

    Qass. 78, 6: اختصاص الجزء المفروض بجهة مفروضة يكون إما لأمر عارض قاسر

  2. Avic. Gen. 83, 3: Figura vero et dispositio est de rebus quae accidunt et consequuntur formam specificatam, vel accidens quod non consequitur

    Qass. 143, 11: وأما الشكل والخلقة فمن جملة أمور عارضة لازمة للصورة النوعية، أو عارضة غير لازمة

  1. 2 Avic. Gen.
1.7

اعتراضiʿtirāḍ

n. ʿrḍoccurrence
  1. Albu. Coni. tr. I, li. 55: dum per accidentia harum rerum fit diminutio summitatum

    Yama.: وعند اعتراض هذه الأشياء تكون تنقّض الأطراف

  1. 1 Albu. Coni.
1.8

إعراضiʿrāḍ (+ ʿan)

n. ʿrḍabandoning, shunning (n.)
  1. Avic. An. vol. I 245, 57: punctum etenim sive angulus accidentia sunt rectitudini

    Rahm. 136, 1: لأن لنقطة الزاوية إعراضا عن الاستقامة

  1. 1 Avic. An.
2.

اتّفاقittifāq

n. wfqchance
  1. Aver. MC Int. diff. II, 32, 169: res future necessarie sunt in inventione earum et non erit hic aliquid inventum per accidens et preter causam completam

    Butt. 78, 8: فالأمور المستقبلة ضرورية في وجودها وليس يكون هاهنا شيء يوجد بالاتفاق وعن غير سبب محصل

  2. Aver. MC Int. diff. II, 34, 200: quemadmodum id cuius esse aut non esse est oportunum de necessitate, non renovatur per accidens

  3. Avic. Gen. 108, 82: Si autem ignis sensibilis, est alius per accidens ab illo igne

    Qass. 163, 9: أما النار التى عندنا فهى بالاتفاق غير تلك النار

  4. Avic. Qual. 15, 31: accidens et artificium inducant noviter magna flumina

  1. 4 Aver. MC Int.
  2. 1 s.v. per accidens Avic. Gen.
  3. 1 Avic. Qual.
3.1

حدثḥadaṯ

n. ḥdṯevent; accident, affliction
  1. Albu. Coni. tr. I, li. 2: Hic est liber in quo continentur plura collectiva de significationibus individuorum superiorum super accidentia que efficiuntur in mundo effectus et corruptionis

    Yama.: هذا كتاب في جمل من دلالات الأشخاص العلوية على الأحداث السفلية الكائنة في عالم الكون والفساد

  2. Albu. Coni. tr. VIII, li. 230: Porro qualiter sciatur firdarieth planetarum ex eis secundum accidentia inferiora est ut consideres si fuerit aliqua trium alfirdarieth Soli

  3. Ibn Tum. 111d, 10: Omnis enim proprietas diminutioni subiecta est, vel terminus astrictus accidenti oportet ut a celsitudine ipsius admirabilis removeantur

    Goldz. 238, 4: كل خاصية تتضمن النقص او حدّ يتضمن الحدث يجب نفيه عن جلاله سبحانه

  1. 40 Albu. Coni.
  2. 1 Ibn Tum.
3.2

محدثmuḥdaṯ

n. ḥdṯevent, effect
  1. Albu. Intro. JS 90, 155: similiter planete significant per fortitudinem suorum motuum id quod accidit in hoc mundo et sunt extra ipsum accidens quod significant

    Lemay 157, 85: كذلك الكواكب قد تدلّ بقوة حركاتها على ما يحدث في هذا العالم وهي غير ذلك المُحدَث الذي يدلّ عليه

  1. 1 Albu. Intro. JS
4.

آفةāfa

n. ʾwfaffection (philos.)
  1. Aris. Anim. II 644a34: Si autem non, accidat ut loquamur de eodem accidente multotiens

    Kruk: وإلا فأنه سيعرض أن يقال في الآفة الواحدة التي هي فهي مرارًا شتى

  2. Aris. Anim. II 644b13: immo debemus accipere quod diximus ex accidentibus corporalibus, scilicet magnitudine et parvitate

    Kruk: بل ينبغي أن يؤخذ ما ذكرنا من الآفات الجسدانية أعني العظم والصغر

  3. Aris. Anim. III 778a33: viror autem non est propter aliquid nisi sit viror accidens proprium generi

  4. Aris. Anim. III 785a5: Et tempora sunt inter ista duo accidentia

    Brug.: والصدغان فيما بين هاتين الآفتين

  1. 4 Aris. Anim. II
  2. 9 Aris. Anim. III
[ See GALex. ]
5.1

لاحقlāḥiq (or: lāḥiqa?) (pl. lawāḥiq)

n. lḥqattachment
  1. Avic. An. vol. I 116, 80: Ergo forma humana ex sua essentia non debet habere haec accidentia quae solent ei accidere

    Rahm. 59, 9: فإذن الصورة الإنسانية بذاتها غير مستوجبة أن يلحقها شيء من هذه اللواحق العارضة لها

  2. Avic. An. vol. I 119, 24: et secundum comparationem eius ad illam, et ligatam cum forma sensibili et stipatam accidentibus materiae

    Rahm. 61, 4: وبالقياس إليها ومتعلقة بصورة محسوسة مكنوفة بلواحق المادة

  1. 7 Avic. An.
5.2

شيء يلحقšayʾun yalḥaqu

nom. phrase šyʾ lḥqa thing which attaches (sc. to the subject)
  1. Aver. MC Gen. 159ra47: utraque enim istarum est transmutatio et habet subiectum et contraria et accidentia subiecto

    Eich. 30, 4: أنّ كلّ واحد من هذين هما تغيّر ولَهُما موضوع وضدّان وشىء يلحق الموضوع

  1. 1 Aver. MC Gen.
6.

غرضġaraḍ

n. ġrḍobjective
  1. Avic. Met. 344, 34: Igitur hoc non est ei melius vel pulchrius vel laudabilius, sive sit aliquid aliud de accidentibus propriis suae essentiae

    Marm. 233, 2: فلم يكن ذلك أجمل به وأحسن به وأجلب إليه لمحمدة أو غيرها من الأغراض الخاصة فى ذاته

  2. Avic. Met. 345, 65: Misericordia vero et largitas et clementia circa alium … sunt accidentia propria agenti

    Marm. 234, 2: وأما الشفقة والرحمة والعطف على الغير … فهي أغراض خاصة للفاعل

  1. 3 Avic. Met.

The Latin translator obviously read ʿaraḍ ‘accident’ instead of ġaraḍ.

7.

سببsabab

n. sbbcause
  1. Mesue Aph. A §94: Quodcumque membrum susceperit detrimentum aliquod sive naturali morbo seu quovis exteriori accidente, haud ulterius priori statui perfecte reddi potest

    Troup.: من عرضت له زمانة في عضو من أعضائه أو بمرض من قبل الطباع أو بسبب من خارج لم يعد ذلك العضو الى أفضل هيئاته أبدا

  1. 1 Mesue Aph. A
8.

واردwārid (pl. wāridāt)

nominalized act. part. wrdarriving (thing)
  1. Avic. An. vol. I 140, 30: Quia enim sensus iste est natura conservans corpus ab accidentibus quae multum nocerent

    Rahm. 73, 3: لأن هذا الحسّ لما كان طليعة تراعى الواردات على البدن التى تعظم مفسدتها

  1. 1 Avic. An.
9.

فرضfarḍ

n. frḍsupposition
  1. Avic. Met. 112, 84: Isti vero modi perfectionis, vel sunt per accidens et per situm

    Marm. 77, 17: وهذه الوحدة التمامية إما أن تكون بالفرض والوهم والوضع

  1. 1 Avic. Met.

The Latin translator obviously read ʿaraḍ ‘accident’ instead of farḍ.

10.

خلقةḫilqa

n. ḫlqproperty, characteristic
  1. Thab. Fig. GC §14, Bjö. 8, 13: affirmavit sibi et comprehendit omnia huius figurae accidentia quae contingunt in ea

    Lorch 48, 36: أثبته لنفسه وأحصى جميع خلق هذا الشكل التى يتخلق بها

  1. 1 s.v. ḥalaq Thab. Fig. GC
11.

جوازǧawāz

n. ǧwzcontingency
  1. Ibn Tum. 109d, 38: habet necessario locum, alterationem et accidentia

    Goldz. 232, 16: وجب له التحيز والتغير والجواز

  1. 1 Ibn Tum.
12.

أثرaṯar (pl. āṯār)

n. ʾṯrtrace
  1. Aris. Anim. II 644b26: Et opinio nostra … est pauca, quoniam res manifestae nobis de accidentibus illius substantiae sunt paucae valde

    Kruk: ورأينا وقولنا قليل … لان الاشياء البينة لنا من آثار ذلك الجوهر يسيرة جدا

  1. 1 Aris. Anim. II
13.

كمالkamāl (pl. kamālāt)

n. kmlperfection
  1. Avic. Gen. 76, 31: aliqui eorum non separant nec cognoscunt formam, per quam ignis est ignis et aqua est aqua, ab istis accidentibus consequentibus

    Qass. 138, 3: هو ما لا يتميز لبعضهم الصور التى بها النار نار والماء ماء عن هذه الكمالات التابعة

  1. 1 Avic. Gen.

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: