apprehendere

1.1

أدركadraka

v. drkto apprehend, to grasp, to perceive
  1. Avic. An. vol. I 33, 99: Similiter etiam sensus hic dicitur vis quae apprehendit sensibilia

    Rahm. 14, 4: وكذلك الحسّ هاهنا يقع على القوة التى تدرك بها المحسوسات على سبيل قبول أمثلتها والانفعال منها

  2. Avic. An. vol. II 133, 34: si apprehendit intellectus, non apprehendit nisi ex hoc quod est similitudo inter hunc et illa in potentia

    Rahm. 238, 15: فإن أدركه عقل فإنما يدركه لأنه بالإضافة إليه بالقوة

  3. Avic. Met. 148, 71: quod homo mensurat unamquamque rem per hoc quod ipse habet sensum et scientiam et per eas apprehendit quicquid est

    Marm. 101, 9: إن الإنسان يكيل كل شىء، لأن له العلم والحس، وبهما يدرك كل شىء

  4. Avic. Met. 527, 15: Si autem non habet esse, tunc hic est secretum quod nos non apprehendimus

  5. Aver. Ep. Parv. 193ra27: non enim apprehendunt intentionem coloris nisi abstractam a materia

  6. Aver. Iunior §29: Et propter hoc intelligencia operans nichil aliud est quam res apprehensa vel apprehendens in actu, scilicet res que sit expoliata ab universalitate sicut apprehendit sensus

    Burn.: ولذلك ليس اتصالنا بالعقل الفّعال شيئًا غير ان ندرك بالفعل شيئًا مُجَرَّدًا بالكلية مثل ما ندركه بالحسّ

  7. Aver. Iunior §33: Et iste intellectus qui est in actu quem homo in fine apprehendit, et iste est intellectus qui vocatur quesitus

    Burn.: وهذا العقل الذي بالفعل الذي يُدرِكه الانسان بأخرَةِ وهو الذي يسمى المستفاد

  1. 127 Avic. An.
  2. 19 Avic. Met.
  3. 1 Aver. Ep. Parv.
  4. 2 s.v. daraka Aver. Iunior
[ Goichon 1938, no. 244. ]
1.2

إدراكidrāk (pl. idrakāt)

n. drkperception, apprehension, perceiving
  1. Avic. An. vol. I 21, 52: Ea autem quae adveniunt ex anima, quaedam sunt quemadmodum motus, et quaedam sunt quemadmodum sentire et apprehendere

    Rahm. 7, 13: لأن الأمور الصادرة عن النفس منها ما هو من باب الحركة ومنها ما هو من باب الإحساس والإدراك

  2. Avic. An. vol. II 74, 63: sed cum apprehenderit aliquid quod est noxium, sequitur passio quae vocatur anxietas

    Rahm. 204, 14: ويتبع إدراكه للأشياء المؤذية انفعال يسمى الضجر

  3. Avic. Met. 155, 00: albedo cuius natura est ut apprehendatur erit sic quod non refugiet apprehendi propter ultimam parvitatem sui

    Marm. 105, 17: ويكون البياض الذى من شأنه أن يدرك إلا أن يعجز عن إدراكه للقلة الفاحشة

  4. Avic. Met. 514, 58: ex hoc quod iam probatum est apud eos de natura animae esse ut apprehendat quidditatem universitatis per adeptionem ignoti

    Marm. 352, 17: وذلك عندما يبرهن لهم أن من شأن النفس إدراك ماهية الكل بكسب المجهول

  5. Aver. Iunior §18: et hoc est apprehendere suam proprietatem quousque sit esse istius intellectus sive intelligencie operantis, sicut est esse aliarum intelligenciarum abstractarum

    Burn.: الذي ادراكه ذاته حتى يكون الحال في هذا العقل كالحال في سائر العقول المفارقة

  1. 48 Avic. An.
  2. 3 Avic. Met.
  3. 1 s.v. daraka Aver. Iunior
[ Goichon 1938, no. 246. ]

إدراك ماهية الكل – ut apprehendat quidditatem universitatisAvic. Met. 352 / 514

1.3

مدركmudrak (pl. mudrakāt)

nominalized pass. part. drkapprehended thing, perceived thing, object of apprehension
  1. Avic. An. vol. II 8, 2: Usus autem est ut id quod apprehendit sensus vocetur forma et quod apprehendit aestimatio, vocetur intentio

    Rahm. 167, 4: وقد جرت العادة بأن يسمى مدرك الحسّ صورة ومدرك الوهم معنى

  2. Avic. An. vol. II 8, 4: Thesaurus autem eius quod apprehendit sensus est virtus imaginativa

    Rahm. 167, 5: فخزانة مدرك الحسّ هى القوة الخيالية

  3. Avic. Met. 512, 98: anima enim rationalis plura numero apprehendit

    Marm. 351, 3: فإن النفس النطقية أكثر عدد مدركات

  1. 2 s.v. mudrik Avic. An.
  2. 1 Avic. Met.
[ Goichon 1938, no. 249. ]

بأن يسمى مدرك الحسّ صورة – ut id quod apprehendit sensus vocetur forma Avic. An. 167 / vol. II 8

1.4

مدركmudrik

act. part. drkapprehending, perceiving
  1. Avic. An. vol. II 96, 2: impossibile est autem ut quicquid apprehendit per instrumentum, apprehendat instrumentum suum quo apprehendit

    Rahm. 218, 8: لا يجوز أن يدرك المدرك بالآلة آلته فى الإدراك

  2. Avic. An. vol. II 133, 31: sed intellectus apprehendit privationem ex hoc quod ipse fuit habens privationem

    Rahm. 238, 14: فيكون مدرك العدم من حيث هو عدم

  1. 2 Avic. An.

المدرك بالآلة – quicquid apprehendit per instrumentum Avic. An. 218 / vol. II 96

2.1

أخذaḫaḏa (+ acc.)

v. ʾḫḏto apprehend, to grasp; to take hold of
  1. Avic. An. vol. I 119, 22: eo quod particulariter apprehendit eam et secundum propriam materiam

    Rahm. 61, 3: لأنه يأخذها جزئية وبحسب مادة مادة

  2. Avic. An. vol. II 134, 41: Dicemus quod anima intelligit eo quod apprehendit in seipsa formam intellectorum nudorum a materia

  3. Avic. Met. 451, 39: et deinde intelligit [ sc. intellectus ] permutationem de termino ad terminum et apprehendit illos motus et eorum terminos, modo intelligibili

    Marm. 310, 3: ثم يعقل [sc. عقل] انتقاله من حد إلى حد، ويأخذ تلك الحركات وحدودها بنوع معقول

  4. Nico. Plan. §175: cum enim aquam salsam apprehenderit calor, subtiliabuntur partes eius

    Dross.: وذلك ان الماء المالح اذا اخذته السخونة لطفت اجزاؤه

  1. 7 Avic. An.
  2. 1 Avic. Met.
  3. 1 Nico. Plan.
2.2

أخذaḫḏ

n. ʾḫḏgrasping, apprehending (n.)
  1. Avic. An. vol. I 94, 16: Si autem fuerit nuda in se, apprehendere suam formam in se facilius erit

    Rahm. 48, 2: فإن كانت مجردة بذاتها فأخذها لصورتها فى نفسها أسهل

  2. Avic. An. vol. I 114, 54: sed, si apprehendere est apprehendere rem materialem, tunc apprehendere est apprehendere formam alicuius abstractam a materia aliqua abstractione

    Rahm. 58, 5: فإن كان الإدراك إدراكا لشىء مادى فهو أخذ صورته مجردة عن المادة تجريدا ما

  1. 3 Avic. An.
3.

نالnāla

v. nylto attain
  1. Avic. An. vol. I 118, 7: Sed aestimatio parum transcendit hunc ordinem abstractionis, eo quod apprehendit intentiones materiales quae non sunt in suis materiis

    Rahm. 60, 11: وأما الوهم فإنه قد يتعدى قليلًا هذه المرتبة في التجريد لأنه ينال المعاني التي ليست هي في ذاته بمادية

  2. Avic. An. vol. II 39, 45: scilicet quod memoria per seipsam naturaliter apprehendit hoc

    Rahm. 184, 17: فإن الذكر لذاته ولجبلّته ينال ذلك

  3. Avic. Met. 364, 10: quia intellectus apprehendit intellecta quae sunt in mundo sine consideratione eius cui adiunguntur

    Marm. 247, 7: أن المعقولات الموجودة فى العالم لما كان العقل ينالها من غير أن يتعرض لما يقارنها

  4. Avic. Met. 457, 58: Restat igitur ut bonitas inquisita per motum sit existens per se cuius natura non est ut apprehendatur

    Marm. 313, 17: فبقى أن يكون الخير المطلوب بالحركة خيرًا قائمًا بذاته ليس من شأنه أن ينال

  1. 6 Avic. An.
  2. 3 Avic. Met.
4.

أفادafāda

v. fydto acquire
  1. Kindi Int. DG 3, 11: cumque apprehendit eam anima, tunc ipsa est in anima

    Rīda 354, 6: فإذا أفادتها النفسُ فهى فى النفس

  2. Kindi Int. DG 3, 12: sed non apprehendit eam nisi quia ipsa prius erat in anima in potentia

    Rīda 354, 7: وإنما تفيدها النفس، لأنها فى النفس بالقوة

  1. 2 Kindi Int. DG
[ Cf. Adamson/Pormann 2012, 144, who translate the occurrences in al-Kindī with ‘to make available’. ]
5.

باشرbāšara (+ acc.)

v. bšrto apply o.s. to, to come into contact with
  1. Kindi Int. DG 3, 13: cum igitur apprehendit eam anima, fit in anima in effectu

    Rīda 354, 7: فاذا باشرتها النفسُ صارت فى النفس بالفعل

  2. Kindi Int. DG 5, 6: scilicet quod anima cum apprehendit intellectum

  1. 2 Kindi Int. DG
6.

تصوّرtaṣawwara

v. ṣwrto conceive, to apprehend
  1. Avic. An. vol. II 133, 29: Privationes quoque non apprehendit intellectus in effectu absolute

    Rahm. 238, 12: والأعدام لا يتصورها العقل وهو بالفعل مطلقا

  1. 1 Avic. An.
7.

عقلʿaqala

v. ʿqlto conceive, to comprehend
  1. Avic. An. vol. II 53, 69: intellectus apprehendit albedinem et nigredinem simul uno tempore

    Rahm. 193, 19: العقل يعقل السواد والبياض معا فى زمان واحد

  1. 1 Avic. An.
8.

لحظlaḥaẓa

v. lḥẓto note, to perceive
  1. Avic. An. vol. II 53, 63: sed est possibile in duabus partibus eius quas apprehendit imaginatio discretas

    Rahm. 193, 14: ويمكننا ذلك فى جزئين منه يلحظهما الخيال مفترقين

  1. 1 Avic. An.
9.

وقفwaqafa (+ ʿalā)

v. wqfto come to know s.th., to comprehend s.th.
  1. Avic. An. vol. II 38, 33: Et per istas cautelas apprehendit aestimatio intentiones

    Rahm. 184, 8: وهذه الإلهامات يقف بها الوهم على المعانى

  1. 1 Avic. An.
10.

ضبطḍabṭ

n. ḍbṭgrasping, comprehending (n.)
  1. Avic. An. vol. I 11, 26: si enim hanc interruptionem faceremus, fieret nobis arduum ac difficile apprehendere scientiam de anima

    Rahm. 2, 4: أن هذا التبتر مما يوعر ضبط علم النفس

  1. 1 Avic. An.
11.

قبولqabūl

n. qblintellectual reception
  1. Avic. An. vol. II 97, 28: Assiduitas enim suae actionis et formandi ea quae sunt difficilia, acquirit ei virtutem facilius apprehendendi id quod est post illa debilius illis

    Rahm. 219, 6: فإن إدامتها [sc. القوة العقلية] للعقل وتصورها للأمور التى هى أقوى يكسبها قوة وسهولة قبول لما بعدها مما هو أضعف منها

  1. 1 Avic. An.
12.

اكتسبiktasaba

v. ksbto acquire
  1. Avic. An. vol. II 146, 96: ipsa intelligibilia quae apprehendunt et deinde convertuntur ab illis ad alia

    Rahm. 245, 6: والمعقولات التى تكتسبها وتذهل عنها إلى غيرها

  1. 1 Avic. An.
13.

تلقّىtalaqqā

v. lqyto receive
  1. Avic. An. vol. II 81, 90: Id de quo nulla est dubitatio hoc est: quod in homine est aliqua substantia quae apprehendit intelligibilia recipiendo

    Rahm. 209, 16: لا شك فيه أن الإنسان فيه شىء وجوهر ما يتلقى المعقولات بالقبول

  1. 1 Avic. An.
14.

ظفرẓafira (+ bi)

v. ẓfrto attain s.th.
  1. Avic. Met. 476, 36: Iam autem nosti ex his quae diximus in disciplinalibus quantum apprehendimus de numero earum

    Marm. 326, 4: وقد علمت من كلامنا فى الرياضات مبلغ ما ظفرنا به من عددها

  1. 1 Avic. Met.
15.

أتىatā (+ acc.)

v. ʾtyto arrive at
  1. Avic. An. vol. I 248, 17: quia oportet ut visus apprehendat formam uniuscuiusque speculi semel

    Rahm. 138, 6: بل يجب أن يأتى البصر صورة كل مرآة مرة

  1. 1 Avic. An.
16.

وصلwaṣala (+ ilā)

v. wṣlto arrive at
  1. Avic. An. vol. I 151, 89: Iam autem nosti quod omne medium ex permutatione apprehenditur

    Rahm. 79, 14: وقد علمت أن كل متوسط يوصل إليه بالاستحالة

  1. 1 Avic. An.
17.

شملšamila (or: šamala)

v. šmlto affect, to extend over
  1. Albu. Coni. tr. V, li. 142, corr. ref. tr. VIII, li. 142, version c, see fn. 65: Quod si fuerit in medio celi, significat quod impedimento apprehendet terram orientis et occidentis

    Yama.: فإن كانت في وسط السماء دلّت على أنّ الآفة تشمل أرض الشرقية والغربية

  1. 1 Albu. Coni.
18.

لاحlāḥa

v. lwḥto appear
  1. Avic. Met. 5, 92: quod de hoc apprehendisti in naturalibus erat extraneum a naturalibus

    Marm. 4, 16: والذى لاح لك من ذلك فى الطبيعيات كان غريبا عن الطبيعيات

  1. 1 Avic. Met.
19.

جعلǧaʿala (+ )

v. ǧʿlto place inside of, to put into
  1. Nico. Plan. §120: quando folia masculi in illa fuerint apprehensa

    Dross.: اذا جعل فيها من طلع الذكر

  1. 1 Nico. Plan.

اذا جعل فيها – quando … in illa fuerint apprehensa Nico. Plan. §120

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: