cognoscere

1.1

عرفʿarafa

v. ʿrfto know, to recognize; to perceive (opt.)
  1. Avic. An. vol. I 16, 84: Oportet autem ut, per hoc accidens quod habet, accedamus ad certificandum eius essentiam et ad cognoscendum quid sit

    Rahm. 5, 2: لنعرف ماهيته li-naʿrifa māhiyyatahū

  2. Avic. An. vol. II 163, 75: nescio enim me habere cerebrum vel cor nisi sensu et auditu et experimento, non quod cognoscam ipsum esse ego

    Rahm. 256, 7: لا لأنى أعرفه أنى أنا lā li-annī aʿrifuhū annī anā

  3. Avic. Met. 25, 70: Iam autem cognita est ex his quae diximus

    Marm. 17, 13: وقد عرف فى شرحنا … الفرق wa-qad ʿurifa fī šarḥinā … l-farqu

  4. Avic. Met. 34, 40: Non enim potest cognosci quid sit

    Marm. 23, 18: وإنما يعرف الصحة ويعرف الخبر بعد أن wa-innamā tuʿrafu l-ṣiḥḥatu wa-yuʿrafu l-ḫabaru baʿda an

  5. Ibn Tum. 109a, 21: Cumque Deum cognoverunt, dic eis quod Deus indixit illis quinquies orare inter diem et noctem

    Goldz. 229, 11: فاذا عرفوا اللّه fa-iḏā ʿarafū llāha

  6. Aris. Anim. II 639a13: Manifestum est ergo quod qui voluerit narrare quod cognovit et vidit ex naturis animalium debet habere diffinitiones notas

  7. Aris. Anim. II 684b2: Et ex sermonibus quos posuimus in aspectu animalium et ex anatomia cognoscitur situs istorum membrorum, et diversitas quae est inter ea quando conferuntur ad invicem, et cognoscuntur etiam feminae et mares

  8. Aris. Anim. III 741a38: Et apud nos non est experimentum dignum fide, quoniam non cognoscimus mares istius generis neque feminas

  9. Aris. Anim. III 781a16: Et unus modus auditus bonitatis et olfactus est quando audiens audit quod appropinquat sibi et cognoverit differentias sermonis et vocis

  10. Aver. Ep. Parv. 195va25: Rememoratio igitur est cognitio eius quod fuit cognitum

  11. Alhaz. Opt. 42, 29: cognoscet ipsum et cognoscet eius remotionem, et aestimabit quantitatem remotionis eius

    Sabra II 60a, 21: [sc. البصر] عرفه [sc. المبصر] وعرف بعده [ sc. al-baṣaru ] ʿarafahū [ sc. al-mubṣara ] wa-ʿarafa buʿdahū

  12. Alhaz. Opt. 69, 11: Quia homo, quando meminerit de aliquo homine, quem cognovit ante

  13. Mesue Aph. B §84: recessum a sua temperantia non cognosces neque egrum perfecte curabis

    Troup.: لم يعرف قوة مرضه من ضعفه lam yaʿrif quwwata maraḍihī min ḍuʿfihī

  14. Avic. Gen. 118, 60: Cum ergo regula definitionis sit secundum quod diximus et nos definimus caliditatem ex parte suae operationis, vel cognoscimus eam ex parte suae actionis

  1. 12 Avic. An.
  2. 11 Avic. Met.
  3. 1 Ibn Tum.
  4. 5 Aris. Anim. II
  5. 4 Aris. Anim. III
  6. 1 Aver. Ep. Parv.
  7. 2 Alhaz. Opt.
  8. 1 Mesue Aph. B
  9. 1 Avic. Gen.
1.2

معرفةmaʿrifa

n. ʿrfknowledge
  1. Alcab. diff. IV, li. 210, version k, see fn. 58: Et ad cognoscendum esse regis, a gradu medii celi

  2. Avic. Met. 6, 96: et perveniendi ad locum in quo certius possit cognosci

    Marm. 4, 19: ليتوصل إلى معرفته بالحقيقة li-yatawaṣṣala ilā maʿrifatihī bi-l-ḥaqīqati

  3. Avic. Met. 178, 97: ut cognoscamus si

    Marm. 119, 14: لكن الأشد اهتمامًا من هذا، معرفتنا هل lākinna l-ašadda htimāman min hāḏā maʿrifatunā hal

  4. Aris. Anim. II 641b1: scientia naturalis quaerit cognoscere omnes res

    Kruk: ان العلم الطباعى يطلب معرفة جميع الاشياء anna l-ʿilma l-ṭibāʿiyya yaṭlubu maʿrifata ǧamīʿi l-ašyāʾi

  5. Aris. Anim. II 645a10: illis qui possunt cognoscere causas

    Kruk: للذين يقوون على معرفة العلل li-llaḏīna yaqwūna ʿalā maʿrifati l-ʿilali

  6. Aris. Anim. III 724a15: Et cum iam scivimus quod sperma non exit ab omnibus membris debemus inquirere prius naturam spermatis et cognoscere ipsam ; quoniam quando hoc fuerit cognitum nobis poterimus cognoscere causas operationum spermatis et accidentia quae accidunt ei

  1. 1 Alcab.
  2. 7 Avic. Met.
  3. 6 Aris. Anim. II
  4. 1 Aris. Anim. III

يطلب معرفة جميع الاشياء – quaerit cognoscere omnes resAris. Anim. II 641b1

1.3

عرف وعلمʿarafa wa-ʿalima

v., pleonasm ʿrf ʿlmto know
  1. Aris. Anim. II 645a28: Quoniam non potest cognoscere res ex quibus componitur homo sine difficultate

    Kruk: لانه لا يمكن ان يعرف ويعلم الاشياء li-annahū lā yumkinu an yaʿrifa wa-yaʿlama l-ašyāʾa

  1. 1 Aris. Anim. II
1.4

اعترافiʿtirāf

n. ʿrfacknowledging (n.)
  1. Avic. Met. 58, 7: vel cognoscat sine dubio

    Marm. 40, 8: وإما [sc. يضطر] إلى الاعتراف لا محالة بأشياء wa-immā [ sc. yaḍṭarru ] ilā l-iʿtirāfi lā maḥālata bi-ašyāʾin

  1. 1 Avic. Met.
2.1

علمʿalima

v. ʿlmto know; to learn; to recognize
  1. Avic. An. vol. I 103, 8: Dicemus igitur quod ex praemissis cognovisti comparationem nutrimenti ad nutritum

  2. Avic. An. vol. II 181, 58: et fit perfectio videndi in contactu nervorum concavorum, sicut cognitum est ex eius chirurgia et ostensione dispositionis suae

  3. Avic. Met. 148, 69: per mensuras cognoscuntur res ipsae

  4. Avic. Met. 193, 69: ubi cognosces dispositiones

  5. Ibn Tum. 109b, 24: Constitit ergo per hoc quod Deus gloriosus cognoscitur per necessitatem intellectus

    Goldz. 230, 16: فثبت بهذا ان البارئ سبحانه يعلم بضرورة العقل

  6. Ibn Tum. 111d, 28: Ex necessitate cognoscitur veritas Legati, quia miracula hec monstrant

    Goldz. 238, 9: وبالضرورة يعلم صدق الرسول wa bi-l-ḍarūrati yuʿlamu ṣidqu l-rasūli

  7. Aris. Anim. II 660a36: Aves vero parvae sunt multae vociferationis, ita quod quaedam cognoscunt intentiones quarundam vociferando. Et omnes aves cognoscunt hoc

    Kruk: وجميع الطائر يعلم ذلك wa-ǧamīʿu l-ṭāʾiri yaʿlamu ḏālika

  1. 5 Avic. An.
  2. 9 Avic. Met.
  3. 2 Ibn Tum.
  4. 1 Aris. Anim. II
2.2

علمʿilm

n. ʿlmknowledge
  1. Avic. An. vol. II 166, 8: aliquando autem ad cognoscendum rem sufficit excitari

    Rahm. 257, 13: وربما كان العلم القريب جاريا مجرى التنبيه wa-rubbamā kāna l-ʿilmu l-qarību ǧāriyan maǧrā l-tanbīhi

  2. Alhaz. Opt. 42, 8: virtus distinctiva cognoverit ipsam

    Sabra II 58b, 20: وكان قد تقدم علم القوة المميزة بها wa-kāna qad taqaddama ʿilmu l-quwwati l-mumayyizati bihā

  1. 1 Avic. An.
  2. 1 Alhaz. Opt.

كان العلم القريب جاريا مجرى التنبيه – ad cognoscendum rem sufficit excitariAvic. An. 257 / vol. II 166

3.1

ميّزmayyaza

v. myzto distinguish, to differentiate
  1. Avic. An. vol. I 239, 66: sed simulacra quae reddunt parvissimae superficies sunt adeo parva quod non cognoscit ea visus

    Rahm. 132, 9: تكون [sc. الأشباح] أصغر من أن يميزها البصر takūnu [ sc. al-ašbāḥu ] aṣġara min an yumayyizahā l-baṣaru

  2. Avic. Met. 117, 79: ut innuantur et cognoscantur tantum

    Marm. 81, 9: وإنما يدل عليها بهذه الأشياء لينبه عليها وتميز فقط wa-innamā yudallu ʿalayhā bi-hāḏihī l-ašyāʾi li-yunabbaha ʿalayhā wa-tumayyaza faqaṭ

  1. 1 Avic. An.
  2. 1 Avic. Met.
3.2

تميّزtamayyaza

v. myzto be distinguished
  1. Avic. An. vol. II 83, 11: Si autem punctus esset per se separatus qui reciperet aliquid rerum, cognosceretur habere esse

    Rahm. 210, 16: لكان يتميز لها ذات la-kāna yatamayyazu lahā ḏātun

  2. Avic. An. vol. II 84, 21: ostensum est etiam quod punctus non cognoscitur habere situm proprium

  1. 2 Avic. An.
3.3

تمييزtamyīz

n. myzdistinguishing, distinction
  1. Avic. An. vol. I 28, 44: sicut incidere est ensi et sicut cognoscere et cogitare et sentire et motus homini

  2. Avic. An. vol. I 62, 78: sed corpus habens instrumenta sentiendi et cognoscendi et motus voluntarii

    Rahm. 30, 1: وأما الجسم ذو آلات الحسّ والتمييز والحركة الإرادية wa-ammā l-ǧismu ḏū ālāti l-ḥissi wa-l-tamyīzi wa-l-ḥarakati l-irādiyyati

  1. 2 Avic. An.
[ Goichon 1938, no. 683. ]
3.4

مميّزmumayyiz

act. part. myzdifferentiating, discerning
  1. Avic. Met. 40, 44: non sunt de universitate eorum qui cognoscunt

    Marm. 27, 11: وهؤلاء ليسوا من جملة المميزّين fa-hāʾulāʾi laysū min ǧumlati l-mumayyizīna

  2. Avic. Met. 439, 16: Unde necessarium est cognoscere necessitatem

    Marm. 303, 1: فلا بد من مميز لوجوب الوجود عنه fa-lā budda min mumayyizin li-wuǧūbi l-wuǧūdi ʿanhu

  1. 2 Avic. Met.

من جملة المميزّين – de universitate eorum qui cognoscuntAvic. Met. 27 / 40

3.5

مُيّزmuyyiza

pass. v. myzto be distinguished
  1. Nico. Plan. §130: Diversitas quoque plantarum silvestrium et hortensium discernitur per masculos suos et feminas quando quamlibet earum cognoverint per proprietatem inventam in eis

    Dross.: اذا ميز كل واحد منه بالخاصة الموجودة له iḏā muyyiza kullu wāḥidin minhu bi-l-ḫāṣṣati l-mawǧūdati lahū

  1. 1 Nico. Plan.
4.1

استدلّistadalla

v. dllto infer, to conclude
  1. Aver. Ep. Parv. 193va42: Et homo cognoscit per olfactum saporem convenientem et inconvenientem

    Blum. 34, 4: والانسان يستدل بالشم على الطعم الموافق wa-l-insānu yastadillu bi-l-šammi ʿalā l-ṭuʿmi l-muwāfiqi

  2. Alhaz. Opt. 62, 32: cognoscet per ipsam planitiem superficiei

    Sabra II 117a, 1: وإذا كان الضوء الذي في سطح الجسم متشابه الصورة استدل البصر به على ملاسة السطح wa-iḏā kāna l-ḍawʾu llaḏī fī saṭḥi l-ǧismi mutašābiha l-ṣūrati stadalla l-baṣaru bihī ʿalā malāsati l-saṭḥi

  1. 1 Aver. Ep. Parv.
  2. 1 Alhaz. Opt.
4.2

استدلالistidlāl (+ ʿalā)

n. dllconcluding (n.)
  1. Avic. An. vol. II 40, 63: Cognoscere etenim aliquid ibi fuisse quod postea deletum est, non est nisi virtutis rationalis

    Rahm. 185, 11: وذلك لأن الاستدلال على أن شيئا كان ففات إنما يكون للقوة النطقية wa-ḏālika li-anna l-istidlāla ʿalā anna šayʾan kāna fa-fāta innamā yakūnu li-l-quwwati l-nuṭqiyyati

  1. 1 Avic. An.
5.1

وقفwaqafa (+ ʿalā)

v. wqfto come to know
  1. Avic. Met. 18, 36: quod … iam cognovisti quae sit differentia

    Marm. 13, 9: فيجب أن تكون قد وقفت فى العلوم التى قبل هذا على أن الفرق fa-yaǧibu an takūna qad waqafta fī l-ʿulūmi llatī qabla hāḏā ʿalā anna l-farqa

  2. Avic. Met. 392, 54: cognoverit cetera quae praedicta sunt

    Marm. 269, 15: ووقف على سائر ما سلف wa-waqafa ʿalā sāʾiri mā salafa

  1. 3 Avic. Met.
5.2

وقوفwuqūf (+ ʿalā)

n. wqfstudy of
  1. Mesue Aph. A prol.: tui in ea desiderii longanimitatem vellem temptare et cum desiderando cognoscere

  2. Mesue Aph. A §4: Vita brevis est ad cognoscendum vires omnium terre nascentium

    Troup.: العمر يقصر عن الوقوف على فعل كل نبات الأرض al-ʿumru yaqṣuru ʿani l-wuqūfi ʿalā fiʿli kulli nabāti l-arḍi

  1. 2 Mesue Aph. A

عن الوقوف على فعل كل نبات الأرض – ad cognoscendum vires omnium terre nascentiumMesue Aph. A §4

6.

تناولtanāwala

v. nwlto deal with
  1. Avic. An. vol. I 48, 86: Item scientia animae de hoc quod ipsa est principium eius, aut est ut cognoscat ipsum principium, aut ut cognoscat ea quae accidunt ex principio et non sunt principium

    Rahm. 22, 4: إنما تتناول [sc. النفس] عين ذلك المبدأ أو تتناول الأشياء التى تحدث عن المبدأ innamā tatanāwalu [ sc. al-nafsu ] ʿayna ḏālika l-mabdaʾi aw tatanāwalu l-ašyāʾa llatī taḥduṯu ʿani l-mabdaʾi

  2. Avic. An. vol. I 48, 87: Si autem cognoscit principium aut utrumque, sed sciens rem debet esse principium eius

  1. 2 Avic. An.
7.1

فهمfahima

v. fhmto comprehend
  1. Avic. An. vol. I 27, 37: qui enim scit et cognoscit essentiam rei et prae mente tenet naturam rei quae est essentialis ei

    Rahm. 11, 5: فإن من عرف وفهم ذات الشىء fa-inna man ʿarafa wa-fahima ḏāta l-šayʾi

  1. 1 Avic. An.
7.2

تفهّمtafahhama

v. fhmto come to understand
  1. Avic. Met. 104, 13: cognovisti quidditatem decem praedicamentorum

    Marm. 71, 11: فقد تفهمت ماهياتها fa-qad tafahhamta māhiyyatahā

  1. 1 Avic. Met.
8.

عقلʿaqala

v. ʿqlto understand
  1. Avic. An. vol. II 164, 79: intentio autem de eo quod cognosco quod sit ego est id quod designo mea dictione cum dico «sensi», «cognovi», «feci»

    Rahm. 256, 10: أنا أحسست وعقلت وفعلت anā aḥsastu wa-ʿaqaltu wa-faʿaltu

  1. 1 Avic. An.
9.

إدراكidrāk

n. drkperception
  1. Avic. An. vol. I 30, 71: si autem anima quam volumus dicere, est illa quae habet id quod habet anima caelorum, verbi gratia de cognoscendo et imaginando intelligibiliter et movendo ad finem voluntarie

    Rahm. 12, 14: وإن عنيتم بالحياة ما للنفس الفلكية من الإدراك مثلا والتصوّر العقلى wa-in ʿanaytum bi-l-ḥayāti mā li-l-nafsi l-falakiyyati mina l-idrāki maṯalan wa-l-taṣawwuri l-ʿaqliyyi

  1. 1 Avic. An.
10.

نظرnaẓar

n. nẓrobserving (n.)
  1. Aris. Anim. III 746a22: Quoniam si ita esset, accideret hoc accidens aliis animalibus, et nos numquam vidimus hoc in aliis animalibus, et cognoscere hoc ex anatomia est facile

    Brug.: ونظرُ ذلك من شقّ الاجساد هيّن wa-naẓaru ḏālika min šaqqi l-aǧsādi hayyinun

  1. 1 Aris. Anim. III
11.

رأىraʾā (+ 2 acc.)

v. rʾyto regard s.th. as
  1. Avic. An. vol. II 159, 16: Illud autem unum in quo coniunguntur hae virtutes est id per quod cognoscit unusquisque quae sit sua essentia

    Rahm. 253, 19: هو الشىء الذى يراه كل منّا ذاته huwa l-šayʾu llaḏī yarāhu kullun minnā ḏātahū

  1. 1 Avic. An.
12.

أحسّaḥassa

v. ḥssto sense
  1. Alhaz. Opt. 63, 12: cum autem cognoscet lucem ultra ipsum

    Sabra II 119a, 21: فإذا أحس [sc. البصر] بالضوء من ورائه [sc. الجسم] أدرك شفيفه fa-iḏā aḥassa [ sc. al-baṣaru ] bi-l-ḍawʾi min warāʾihī [ sc. al-ǧismi ] adraka šafīfahū

  1. 1 Alhaz. Opt.
13.

شعرšaʿara

v. šʿrto feel, to perceive
  1. Avic. An. vol. II 125, 19: Deinde non sic anima pendet ex corpore quasi impressa in eo, sicut iam saepe ostendimus, sed sic pendet ex eo sicut circa quod occupatur et cognoscit et quod patitur ex illa

    Rahm. 234, 5: هى علاقة الاشتغال من النفس بالبدن حتى تشعر النفس بذلك البدن وينفعل البدن عن تلك النفس hiya ʿalāqatu l-ištiġāli mina l-nafsi bi-l-badani ḥattā tašʿura l-nafsu bi-ḏālika l-badani wa-yanfaʿilu l-badanu ʿan tilka l-nafsi

  1. 1 Avic. An.
14.

حصّلḥaṣṣala

v. ḥṣlto attain
  1. Avic. Met. 132, 58: Tu autem iam cognovisti haec omnia

    Marm. 90, 15: وأنت قد حصلت الكلام فى جميع هذه wa-anta qad ḥaṣṣalta l-kalāma fī ǧamīʿi hāḏihī

  1. 1 Avic. Met.
15.

تخيّلtaḫayyala (+ ilā)

v. ḫylto appear to s.o. (imaginatively)
  1. Avic. An. vol. I 56, 92: et oportet ut non impediatur scire simplicia compositorum et non cognoscat media eorum in quibus non apparent nigredo et albedo in effectu

    Rahm. 26, 8: ولا يتخيل إلينا الوسائط التى لا يظهر فيها بياض وسواد بالفعل wa-lā yataḫayyalu ilaynā l-wasāʾiṭu llatī lā yaẓharu fīhā bayāḍun wa-sawādun bi-l-fiʿli

  1. 1 Avic. An.
16.

أوضحawḍaḥa

v. wḍḥto elucidate
  1. Aris. Anim. III 724a16: quoniam quando hoc fuerit cognitum nobis poterimus cognoscere causas operationum spermatis et accidentia quae accidunt ei

    Brug.: فانّا اذا اوضحنا ذلك fa-innā iḏā awḍaḥnā ḏālika

  1. 1 s.v. cognitus Aris. Anim. III
17.

حدسḥadasa

v. ḥdsto conjecture
  1. Alhaz. Opt. 41, 45: virtus distinctiva statim cognoscit mensuras remotionum eorum secundum aestimationem

    Sabra II 57b, 20: فإن القوة المميزة تحدِس في حال إدراكها على مقادير أبعادها حدسًا

  1. 1 Alhaz. Opt.
18.

اتّقىittaqā

v. wqyto protect o.s. against
  1. Avic. An. vol. I 137, 71: sic etiam est sensus quo cognoscitur quod corruptum est de compositione

    Rahm. 70, 14: كذلك [sc. اللمس] هو حسّ يتقى به ما يفسد التركيب ka-ḏālika [ sc. al-lamsu ] huwa ḥissun yuttaqā bihī mā yufsidu l-tarkība

  1. 1 Avic. An.

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: