dicere

1.1

قالqāla

v. qwlto say; to state, to assert; to mention; to call; (+ ʿalā) to predicate of
  1. Albu. Intro. JS 225, 451: Et ascendit homo habens Dauebath. Et dimidia imaginis que dicitur grece nathis, et persice Elbeice

    Lemay 381, 277: ويطلع إنسان صاحب ذؤابة ونصف صورة يقال لها بالرومية باطس، وبالفارسية الباسا

  2. Albu. Intro. JS 296, 879: Et propter hoc dixit quidam quia cum fugerit servus … significat inventionem servi

    Lemay 539, 491: ولذلك قال دروتيوس: إذا أبق مملوك … يدلّ على وجود الآبق

  3. Albu. Coni. tr. I, li. 282: Dicamusque quia cum ceciderit coniunctio in triplicitatem igneam, significabit hoc fortitudinem civium orientalium

  4. Albu. Coni. tr. VIII, li. 191: Dicamus itaque quod tempora comprehensa inter primum diem anni … et inter primum diem alhigire sunt .51. anni et .3. menses et .3. dies

  5. Alcab. diff. I, li. 25: Et sex ex illis dicuntur directe ascendentia

    Yama.: ومنها ستّة يقال لها مستقيمة الطلوع

  6. Alcab. diff. V, li. 46: Et dixit Alendezgoz: accipitur [ sc. pars servorum ] in die a Mercurio in Partem Fortune

  7. Kindi Grad. 269, 8: non enim dixerunt quod hec medicina scilicet composita in aliquo gradu ita

    Gauth. 1, 8: ولم يقولوا ان هذا الدواء المركب فى درجة كذا

  8. Kindi Grad. 289, 8: Compositio autem medicine equalis cum equali est sicut diximus, videlicet quod medicina ex eis composita erit equalis

  9. Ps.-Fara. Flos 317: Dico ergo quod ea quae sunt facta, sunt secundum duos modos

  10. Ps.-Fara. Flos 318: Ergo non dicitur de eo quantitas, neque quando, neque ubi

    Cruz Her. li. 66: وإذًا ليس يقال عليه كمّيّة ولا متى، ولا أين

  11. Thab. Fig. GC §1, Bjö. 6, 31: Quod de figura quae nominatur sector dixisti … intellexi

    Lorch 42, 3: فهمت أسعدك الله ما قلته فى الشكل الملقب بالقطاع

  12. Thab. Almag. §8: circuli autem illi dicuntur orbes declinati

    Morel. 4, 11: ويقال لتلك الدوائر الأفلاك المائلة

  13. Thab. Almag. §17: tunc punctum quod est in una extremitatum eius vocatur augis et dicitur longitudo longior

    Morel. 7, 7: فإن النقطة التي في أحد طرفيه يقال لها الأوج، ويقال لها البعد الأبعد

  14. Anar. 1, 3: Dixit Euclides: Punctum est quod partem non habet

    Arnz. 1, 3: قال اوقليدس: النقطة هي شيء لا جزء له

  15. Anar. 27, 30: non dixit hoc Euclides nisi quia necessario invenitur inter quelibet duo puncta posita brevior dimensio que est inter ea

    Arnz. 43, 5: إنّما قال هذا القول لأنّه قد يوجد لا محالة بين كلّ نقطتين تفرضان بعد هو اقصر الابعاد بينهما

  16. Avic. An. vol. I 14, 69: Dicemus igitur quia, quod primum debemus considerare de his, hoc est scilicet affirmare esse huius quod vocatur anima

  17. Avic. An. vol. II 69, 6: Dicemus ergo quod homo habet proprietates actionum procedentium ab anima eius

  18. Avic. Met. 1, 7: Incipiamus ergo, auxiliante Deo, et dicamus quod scientiae philisophicae … dividuntur in speculativas et activas

  19. Avic. Met. 537, 80: et ut dicatur eis quod hae actiones approximant ad Deum gloriosum et altissimum

    Marm. 367, 13: وأن يقال لهم: إن هذه الأفعال تقرب إلى الله تعالى

  20. Ibn Tum. 110a, 19: Non enim habet simile quod possit comprehendi, sicut dicit Gloriosus

    Goldz. 233, 5: ليس له مثل يقاس عليه هو كما قال تعالى

  21. Ibn Tum. 112d, 11: nec dicitur quomodo fuit, nec ubi fuit, nec qualiter fuit

  22. Alpet. ch. 1 §4: et hoc quia ipse dicit … hoc scilicet «et cum eo quod narravimus …»

  23. Alpet. ch. 1 §19: Et dico sic quia videtur per sensum omnium de motu omnium stellarum quod moventur una rotatione in die et nocte

    Gold. 5v, 3: وأقول إنّه لمّا كان مشاهدًا بالحسن للجميع من نقلة الكواكب جميعًا أنَّهَا تتحرك دورةً واحدةً فى اليوم والليلة

  24. Aris. Anim. II 639a27: necessario sequitur ut dicat idem accidens multotiens

    Kruk: سيضطر الى ان يقول الاعراض التى هى فهى مرارا شتى

  25. Aris. Anim. II 653b14: Dispositio autem superfluitatum cibi et decoctionis cibi melius est ut dicatur in sermonibus positis in generatione eorum

    Kruk: وذكر حال فضول الغذاء وطبخ الغذاء اوفق ان يقال فى الاقاويل الموضوعة فى ولادها وكينونتها

  26. Aris. Anim. III 716a13: et propter hoc dicimus quod mas et femina sunt principia generationis

  27. Aris. Anim. III 765b1: Sermo vero illorum … et sermo illorum … est aliquid dicere secundum aliquem modum

    Brug.: فاما قول الذين … وقول الذين … فيقول 〈شيئا〉 بنوع من الانواع

  28. Aver. MC Gen. 155ra14: necesse est eis dicere quod generatio simplex et alteratio sunt idem

  29. Aver. MC Gen. 166rb15: Si autem utrunque est existens, non contingit eis quare in una hora debent dici mixta et in alia non

  30. Aver. Ep. Parv. 192ra42: Dicamus igitur de mediis quibus indigent isti tres sensus et de consequentibus eorum

    Blum. 9, 1: فلنقل فى المتوسطات التى تحتاج اليها الحواس الثلاث

  31. Aver. Ep. Parv. 256rb7: Hoc igitur posito dicamus quod declaratum est in quarto Meteororum quod generatio est quando virtutes active dominantur in generatione super passivas

  32. Aver. MC Int. diff. I, 1, 3: deinde dicemus post hec quid affirmatio et negatio

  33. Aver. MC Int. diff. I, 7, 82: que nominantur declinantia … et dicitur «Petrum fuit»

  34. Alhaz. Opt. 17, 47: Et potest contradici huic sermoni dicendo

    Sabra I 117a, 16: وقد يمكن أن يعارَض هذا القول أيضًا … فيقال …

  35. Avic. Gen. 6, 84: Dixeruntque quod unus capillus signatus non nigrescit neque albescit

    Qass. 80, 14: قالوا : وليست الشعرة الواحدة تسود بعينها وتبيض

  36. Avic. Gen. 152, 17: Dicimus igitur quod omne generatum habet materiam et formam

  37. Avic. Qual. 12, 80: Iam autem dixit Abendeclis quod salsedo aquae maris est propterea quod mare est sudor terrae

  38. Avic. Qual. 27, 50: Et quando voluerint dicere quod simile non agit in simile, est dictu quod res in actu perfecta est impossibile dicere quod acquiratur causa extrinseca

    Qass. 217, 2: ومعنى قولهم إن الشىء لا يفعل فى شبيهه هو أن الشىء الحاصل بالفعل من المستحيل أن يقال إنه مستفاد عن طارئ من شأنه أن يحدث عنه مثل ذلك الحاصل

  1. 2 s.v. dixisse qala durūṯiūs and grece Albu. Intro. JS
  2. 74 Albu. Coni.
  3. 5 et passim, also s.v. dici Alcab.
  4. Kindi Grad.
  5. 2 Ps.-Fara. Flos
  6. 1 s.v. qawl Thab. Fig. GC
  7. 2 s.v. qawl Thab. Almag.
  8. 95 also s.v. qawl Anar.
  9. 199 Avic. An.
  10. passim Avic. Met.
  11. passim Ibn Tum.
  12. 2 s.v. qawl Alpet.
  13. 82 et passim, also s.v. dici and qīla Aris. Anim. II
  14. 44 also s.v. dici and qīla Aris. Anim. III
  15. 2 also s.v. dici qīla Aver. MC Gen.
  16. passim Aver. Ep. Parv.
  17. passim Aver. MC Int.
  18. 3 also s.v. licet yuḥtamalu Alhaz. Opt.
  19. passim Avic. Gen.
  20. 1 et passim Avic. Qual.
1.2

قولqawl

n. qwlstatement, saying; (+ bi) claim, doctrine of
  1. Anar. 5, 4: Euclides vult intelligere quando dicit quod est ‘equale quod est inter omnia duo puncta’, dimensionem que est inter duo puncta duarum extremitatum suarum

  2. Anar. 17, 32: Nolunt enim intelligere cum dicunt circulum, nisi circumferentiam

  3. Avic. An. vol. I 180, 44: Sed ratio a qua pendent auctores sententiae de radio, quaedam est quam dicunt quod radius sine dubio descendit a parte solis

    Rahm. 96, 15: وأما الحجج التى تتعلق بها أصحاب الشعاع فمن ذلك قولهم إن الشعاع لا محالة ينحدر من عند الشمس

  4. Avic. An. vol. II 169, 54: Dicunt enim quod anima vegetabilis invenitur separata a sensibili

  5. Avic. Met. 108, 88: sicut cum dicimus quod nix et gypsum sunt unum

    Marm. 74, 11: كقولنا: الثلج والجص واحد

  6. Avic. Met. 466, 19: Si autem fuerit causa prohibens dicere quod motus eorum est ad hoc ut prosit aliis

    Marm. 319, 8: فإن كانت العلة المانعة عن القول بأن مصير حركتها لنفع الغير

  7. Aris. Anim. II 642b10: Dico quod non est conveniens dividere modos avium

    Kruk: كقولى انه لا ينبغى ان يجزأ جنس الطائر

  8. Aris. Anim. II 663b31: Et hoc quod dico cognitum est illi qui considerabat et intuebatur istud

    Kruk: وقولى معروف لمن تفقد ونظر فى الكثير

  9. Aris. Anim. III 731a4: Et bene dixit Empedocles ubi finxit quando dixit

    Brug.: وقد اصاب انبدوقليس حيث قال مثل هذا القول

  10. Aris. Anim. III 764a2: Et alii fingunt quod ista differentia est in matre, sicut Empedocles dixit

  11. Aver. MC Gen. 165va63: Dicere autem esse foramina nichil est

    Eich. 75, 8: وبالجملة فالقول بالثقب لا معنى له

  12. Aver. MC Int. diff. I, 8, 98: sicut cum dicimus «Socrates sanatur»

    Butt. 61, 15: مثل قولك زيد يصح

  13. Aver. MC Int. diff. II, 23, 42: superflua vero, sicut cum dicimus «omnis homo est quoddam animal»

  14. Avic. Gen. 14, 75: Qui autem ponunt quattuor et amicitiam et inimicitiam moventur ex eo quia dicunt quod non est rationale

    Qass. 89, 8: وأما القائل بالأربعة مع الغلبة والمحبة فقد دعاه إلى القول بالأربعة أنه لا شىء منها أولى

  15. Avic. Gen. 130, 27: cum dicit opponens quod caliditas calefacit usque ad certum terminum ultra quem non potest

    Qass. 180, 15: وقول القائل إن السخونة تسخن إلى حد ما لا يقوى على أكثر من ذلك

  16. Avic. Qual. 27, 50: Et, quando voluerint dicere quod simile non agit in simile

    Qass. 217, 1: ومعنى قولهم إن الشىء لا يفعل فى شبيهه

  17. Avic. Qual. 75, 5: et idem dicamus in saporibus et odoribus

  1. 11 Anar.
  2. 7 Avic. An.
  3. passim Avic. Met.
  4. 11 Aris. Anim. II
  5. 4 Aris. Anim. III
  6. 1 s.v. dicere esse Aver. MC Gen.
  7. 3 Aver. MC Int.
  8. 8 Avic. Gen.
  9. 5 Avic. Qual.

كقولى – DicoAris. Anim. II 642b10

1.3

قائلqāʾil

(nominalized) act. part. qwlsaying, who says
  1. Avic. An. vol. II 1, 8: nos non possemus discernere inter illa nec dicere quod hoc non est illud

    Rahm. 163, 7: لما كان لنا أن نميز بينهما قائلين إنه ليس هذا ذاك

  2. Avic. Met. 391, 34: Ei autem qui dicit magistrum primum dixisse de elemento quod est per accidens

    Marm. 269, 4: وأما قول هذا القائل: إنه تكلم فى العنصر الذى بالعرض

  3. Avic. Gen. 28, 14: Cum aliqui istius opinionis dicant quod omne corpus est compositum ex partibus infinitis absconditis

    Qass. 101, 11: أما الطبقة القائلة منهم إن فى كل جسم مزجا من أجزاء كامنة لا تتناهى

  1. 1 Avic. An.
  2. 1 Avic. Met.
  3. 1 Avic. Gen.

وأما قول هذا القائل – Ei autem qui dicitAvic. Met. 269 / 391

1.4

قول القائلqawl al-qāʾil

genit. compound qwl qwlstatement of s.o., words of s.o. stating
  1. Aris. Anim. II 640b22: Quoniam non sufficit dicere ex quibus rebus est, scilicet ex igne et terra

    Kruk: لانه لا يكتفى بقول القائل من اى الاشياء هو امن نار ام من ارض

  2. Aris. Anim. II 652b13: Et tantum valet dicere quod anima est ignis quantum dicere quod serra sit faber

    Kruk: وهذا القول اعنى قول الذين يزعمون ان النفس نار شبيه بقول القائل ان المنشار او المنقب هو النجار

  1. 2 Aris. Anim. II
2.1

ذكرḏakara

v. ḏkrto mention
  1. Albu. Coni. tr. II, li. 1016: Et iam dixerunt domini ymaginum quod orbi est motus .8. graduum in quibus accedit ac recedit

    Yama.: وقد ذكر أصحاب الطلسمات أنّ للفلك حركة ثماني درجات يقبل فيها ويرجع

  2. Albu. Coni. tr. VI, li. 1011: dicamus ergo in hac differentia significationes

  3. Alcab. diff. I, li. 413: sicuti dicemus in naturis planetarum

  4. Alcab. diff. IV, li. 119: Dixit Alchindi quia fuerunt inter annum coniunctionis que significavit sectam Saracenorum et inter annum Alhegerah … .lii. anni solares

  5. Ps.-Fara. Flos 317: et eius intentio est cognitio harum duarum viarum quas diximus

    Cruz Her. li. 30: وغرضها هو معرفة هذين الطريقين الذين ذكرناهما

  6. Thab. Ann. §18: Et manifestum est quod quando fecerimus secundum quod dixerimus, non erit quod estimamus de errore considerationum antiquorum scilicet contingens nobis error quod nos pervenit in eo

    Morel. 31, 10: وإنّه ليتبيّن أنّا، إذا عملنا على ما ذكرنا، لم يكن ما يظنّ من خطأ الأرصاد المتقدّمة يدخل علينا خطأ فيما نحن فيه

  7. Thab. Almag. §25: Omnia autem que de istis cursibus diximus, de cursibus equalibus dicta esse intelligantur

    Morel. 9, 7: وجميع ما ذكرنا من هذا المسير هو المسير المستوي

  8. Anar. 13, 28: et Euclides iam dixerat differentias eius secundum id quod ipsum comprehendit

  9. Anar. 37, 21: Dicetur ergo confirmative quoniam probatum est

    Arnz. 59, 8: فنذكرها بثقة إذ قد تبرهنت

  10. Avic. An. vol. I 74, 40: sed nudas a materia aliquo modo abstractionis non perfectae, sicut dicemus postea

  11. Avic. An. vol. II 66, 60: ante hoc autem iam diximus proprietatem quae pendet ex virtutibus eius imaginabilibus

  12. Avic. Met. 1, 9: Et diximus quod speculativae sunt illae in quibus quaerit perfici virtus animae speculativa per acquisitionem intelligentiae in effectu

    Marm. 2, 2: وذُكر أن النظرية هى التى نطلب فيها استكمال القوة النظرية من النفس بِحصول العقل بالفعل

  13. Avic. Met. 517, 1: quamvis iam dixerimus haec in praedictis

  14. Alpet. ch. 1 §16: et illud quod induxit quod hoc celum inclinatum (quod dixerunt quod esset radix motus celi stellarum fixarum et aliorum celorum aliarum stellarum)

    Gold. 5r, 4: ومما يدُلّ على أن هذه الدائرة المائلة التى ذُكر أنها أصل لحركة الفلك المكوكب وأفلاك الكواكب الاُخر

  15. Alpet. ch. 2 §16: nisi quia pars eorum dixerunt quod …

    Gold. 10r, 11: الّا انّ بعضهم ذكر ان …

  16. Aris. Anim. II 645a18: Et sicut dicitur quod Heraclitus dixit peregrinis

    Kruk: وكما يذكر ان اراقليطوس قال للغرباء

  17. Aris. Anim. II 653a8: Sed licet nunc dicere in hoc quod debemus dicere ex principiis aegritudinum

    Kruk: ولكن ينبغى لنا ان نذكر هذه الاشياء ونقول فيها ما يلزمنا فى ذكر اوائل الامراض

  18. Aris. Anim. III 721a27: Haec est ergo dispositio membrorum animalium convenientium generationi, quae non dicebantur supra

    Brug.: فهذه حال اعضاء الحيوان الموافقة للولاد التى لم تذكر فيما سلف

  19. Aris. Anim. III 772b11: et iam diximus causas istarum rerum perfecte in libro quem fecimus perfecte de quaestionibus

    Brug.: وقد ذكرنا علل هذه الاشياء فى كتاب المسائل

  20. Aver. MC Gen. 157vb38: Et oportet nos prius, antequam demus causam, dicere questionem

    Eich. 23, 5: وقد ينبغى قَبْل أن نأتي بهذا السبب أن نذكر الشكّ

  21. Aver. Ep. Parv. 193va56: Quod autem dicit in fine istius tractatus in dando causam

  22. Avic. Gen. 118, 59: Cum ergo regula definitionis sit secundum quod diximus

  23. Avic. Qual. 21, 35: sed potius dicunt quod istud est error sensus

  24. Avic. Qual. 25, 5: Ista igitur elementa et ex eis composita habent aliud in oppositum istius quod diximus

  1. 6 Albu. Coni.
  2. 5 Alcab.
  3. 1 Ps.-Fara. Flos
  4. 1 s.v. ḏikr Thab. Ann.
  5. 1 s.v. ḏikr Thab. Almag.
  6. 5 Anar.
  7. 11 Avic. An.
  8. 14 Avic. Met.
  9. 2 s.v. ḏikr Alpet.
  10. 27 et passim, also s.v. dici Aris. Anim. II
  11. 18 also s.v. dici Aris. Anim. III
  12. 1 Aver. MC Gen.
  13. 1 Aver. Ep. Parv.
  14. 1 Avic. Gen.
  15. 3 Avic. Qual.
2.2

ذكرḏikr

n. ḏkrmention, account
  1. Anar. 13, 17: Euclides … significavit secundum hoc quod dixit in una specie, quid in reliquis speciebus sit dicendum

    Arnz. 16, 12: إنّ اوقليدس … دلّ بذكره نوعًا واحدًا من انواعها على باقي انواعها

  2. Anar. 15, 3: non vult dicere Euclides absolute quod terminus sit finis cuiuslibet rei, sc. noluit dicere in hoc loco de puncto

    Arnz. 19, 12: إنّه ليس يذهب بقوله في الحدّ هو نهاية إلى كلّ حدّ على الاطلاق، وذلك أنّه ليس يقصد في هذا الموضع بذكره الحدّ النقطة أيضًا

  3. Avic. Met. 532, 8: sicut nos iam diximus

    Marm. 365, 6: كما سلف منا ذكره

  4. Aris. Anim. II 644b2: Et dignum est ut dicamus genera quae diffiniuntur ab hominibus recte

    Kruk: وخليق ان تكون الاستقامة والصواب فى ذكر الاجناس التى حدها الناس بنوع الصواب

  5. Aris. Anim. II 661a34: Sequitur dicere de naturis dentium animalium, et contentorum in ore, quoniam os continet dentes

    Kruk: والذى يتلو قولنا الذى سلف ذكر طباع اسنان الحيوان الذى يحدق به الفم فان الفم محدق بالاسنان

  6. Aris. Anim. III 715a11: Et remansit nobis dicere membra convenientia generationi animalium

  7. Aris. Anim. III 769b11: Quoniam ex eis quae consequuntur sermonem nostrum est unum dicere filios monstruosos et narrare causas illorum

  8. Avic. Gen. 104, 2: Valde rationabile est dicere post istud capitulum aliquas dubitationes quibus non advertimus

  1. 2 s.v. ḏakara Anar.
  2. 1 Avic. Met.
  3. 16 also s.v. dictio Aris. Anim. II
  4. 8 Aris. Anim. III
  5. 1 Avic. Gen.

فى ذكر الاجناس – ut dicamus generaAris. Anim. II 644b2

2.3

أخذ في ذكرaḫaḏa fī ḏikr (+ genit.)

verb. phrase ʾḫḏ ḏkrto start speaking about
  1. Anar. 13, 29: dixit hic differentias superficiales secundum quantitatem ipsius

    Arnz. 17, 8: أخذ الآن في ذكر فصول المسطّحة منها من جهة مقدارها

  2. Aris. Anim. II 662b23: Et nos volumus dicere causam cornuum

    Kruk: ونحن نريد ان نأخذ فى ذكر علة القرون

  3. Aris. Anim. II 670b29: debemus dicere de natura vesicae

    Kruk: ينبغى لنا ان نأخذ فى ذكر طباع المثانة حيننا هذا

  1. 1 Anar.
  2. 2 also s.v. ḏikr Aris. Anim. II
2.4

مذكورmaḏkūr

pass. part. ḏkrabove-mentioned
  1. Avic. An. vol. I 103, 4: Incipiemus nunc notificare sigillatim virtutes quas diximus

    Rahm. 52, 4: فلنبدأ بتعريف حال القوى المذكورة قوة قوة

  2. Avic. An. vol. I 205, 14: Ergo, secundum meum intellectum, non fit omnis albedo sicut dixerunt

    Rahm. 111, 6: فليس كل تولد بياض فيما أحسب على الصفة المذكورة

  1. 4 Avic. An.

على الصفة المذكورة – sicut dixeruntAvic. An. 111 / vol. I 205

3.

سمّىsammā

v. smyto call, to name
  1. Alcab. diff. III, li. 51: Deinde a directione usque ad .60. gradus post directionem, donec sit eorum longitudo a Sole .30. graduum, dicuntur [ sc. planetes ] occidentales, fortes

    Yama.: ثمّ من الاستقامة إلى ستّين بعد الاستقامة يسمّى [sc. الكوكب] غربيا قويّا

  2. Anar. 11, 2: Species quoque angulorum qui fiunt ex linea recta et circumflexa que dicuntur cornee, sunt due

    Arnz. 12, 9: والانواع التي يكون من خطّ مقوّس وخطّ مستقيم 〈نوعان〉 أعني النوع الذي يسمّى العربي* [ * Arnzen: القرني ]

  3. Anar. 36, 13: Propositio est in hoc loco quam dialectici dicunt esse id quod ad demonstrandum ponitur

    Arnz. 57, 7: أمّا المقدّمة في هذا الموضع فهي الشيء الذي يسمّيه المنطقيون الموضوع لأن يبيّن

  4. Avic. An. vol. I 62, 87: haec enim aliquando dicitur anima vegetabilis, sed haec dictio est impropria

  5. Avic. An. vol. I 83, 48: quae habet duas partes: unam quae dicitur vis concupiscibilis … aliam quae vocatur irascibilis

  6. Avic. Met. 4, 52: nec si haec tres definitiones vel proprietates sint unius artis vel diversarum quarum unaquaeque dicatur sapientia

  7. Avic. Met. 70, 3: si vero accipitur incipiens a parte inferiori, dicitur altitudo

  8. Aris. Anim. II 645b22: Et dico operationes communes illas quae sunt in omnibus animalibus

    Kruk: وانما أسمى افعالا مشتركة التى تكون فى جميع الحيوان

  9. Aris. Anim. II 680a25: Et non dicuntur ova recte

    Kruk: وليس يسمى ذلك بيضا بنوع صواب

  10. Aris. Anim. III 715a4: et declaravimus causam propter quam est quodlibet membrum in corpore, scilicet causam quae dicitur propter quam finaliter

    Brug.: وبيّنّا العلّة التى من اجلها صار كلّ واحد من الاعضاء، اعنى العلّة التى تسمّى من اجل شىء

  11. Aris. Anim. III 759b32: Et non est rectum dicere feminam in genere in quo non est mas distinctus

    Brug.: وليس ينبغى ان يسمّى انثى فى الجنس الذى لا يكون فيه الذكر منفردا مفترقا

  12. Aver. MC Gen. 166rb17: Et si corrumpitur unum et alterum remansit, non debet huiusmodi dici mixtio

    Eich. 78, 12: وإنْ كان فسد أحدهما وبقي الآخر فهذا لا يُسَمَّى اختلاطا

  13. Aver. Ep. Parv. 195va30: Et ista actio est virtutis que dicitur rememorativa

  14. Aver. Ep. Parv. 201vb23: quod istarum comprehensionum quedam dicuntur sompnia

  15. Avic. Gen. 14, 90: et potentia quae magis dicitur congregativa est amicitia et amor

  16. Avic. Gen. 110, 42: postquam humiditas non separatur ab eo, sicut tangitur illud quod a vulgo dicitur aer <ab> aqua aqueus

    Qass. 165, 14: إذ الرطوبة لا تفارقه، كما يلمس ما تسميه العامة رطوبة من الماء

  17. Avic. Qual. 21, 45: et istud est quod a medicis dicitur mala complexio diversa

    Qass. 212, 14: ذلك الذى يسميه الأطباء سوء المزاج المختلف

  18. Avic. Qual. 93, 69: et sunt illae quae dicuntur consimiles

  1. 1 s.v. dici Alcab.
  2. 9 Anar.
  3. 2 Avic. An.
  4. 6 Avic. Met.
  5. 15 et passim, also s.v. dici Aris. Anim. II
  6. 5 s.v. dici and summiya Aris. Anim. III
  7. 1 s.v. dici Aver. MC Gen.
  8. 4 Aver. Ep. Parv.
  9. 8 Avic. Gen.
  10. 11 also s.v. dici summiya Avic. Qual.
4.1

وصفwaṣafa

v. wṣfto describe
  1. Albu. Intro. JS 124, 1394: Fit namque diversitas esse accessionis secundum quantitatem esse Lune quemadmodum diximus

    Lemay 185, 768: وإنَّما يكون اختلاف حالات المدّ على قدر اختلاف حالات القمر كما وصفنا

  2. Albu. Coni. tr. I, li. 255: Et si fuerit econtrario huic quod diximus de fortuna et orientalitate et angularitate atque fortitudine

    Yama.: وإن كانت على ضدّ ما وصفنا من السعادة والتشريق والوتدية والقوّة

  3. Albu. Coni. tr. V, li. 782: Dicamus ergo quod, cum fuerint ei [ sc. Lune ] significationes quas diximus et fuerint ei proprie secundum speciem humanam, significat illud cedem

    Yama.: فنقول إنّه إذا كانت له الدلائل التي وصفنا وكان مختصّا بها على النوع الإنسي دلّ ذلك على قتال

  4. Anar. 35, 23: quomodo vero fiat et ingenium perficiendi dicere poterit

  5. Avic. An. vol. II 23, 5: Cum autem contingit in hora vigilandi ut anima apprehendat aliquid, aut ut in hora somni coniungatur caelestibus taliter sicut postea dicemus

  6. Avic. Met. 37, 2: Dicemus igitur quod id quod dicitur de non esse et praedicatur de eo necesse est ut, vel sit … vel non sit

    Marm. 26, 1: بل نقول: إنه لا يخلو أن ما يوصف به المعدوم ويحمل عليه إما أن يكون موجودا … أو لا يكون موجودا

  7. Avic. Met. 39, 31: intellecta etiam, quae intelligatur ut, in hora futura, dicatur de ea intentio tertia intellecta

    Marm. 27, 3: معقول أيضا، وهو معقول فى وقت مستقبل، أن يوصف بمعنى ثالث معقول

  8. Nico. Plan. §66: Et partes plantarum sunt illae quas diximus

  9. Nico. Plan. §164: Nec accidit ei salsedo nisi ut diximus

    Dross.: وانما تعرض لها الملوحة كما وصفنا

  10. Aris. Anim. II 660a19: Lingua autem hominis est absoluta, valde mollis, lata, ut utatur ea in duabus operationibus quas diximus

  11. Aris. Anim. II 675a18: Et quaedam animalia generantia animalia habent partes intestini prominentes in parte inferiori, propter hoc quod diximus

  12. Aris. Anim. III 754b25: Nihil ergo prohibet ut sit prima creatio econtra, quoniam non est fixum sed continuum et in loco qui est in opposito loci quem diximus

  13. Aris. Anim. III 781b7: omnia ergo ista habent illam causam quam diximus in visu

  1. 1 s.v. dixisse Albu. Intro. JS
  2. 13 Albu. Coni.
  3. 1 Anar.
  4. 1 Avic. An.
  5. 2 s.v. dici wuṣifa Avic. Met.
  6. 2 Nico. Plan.
  7. 7 Aris. Anim. II
  8. 3 Aris. Anim. III
4.2

وصفwaṣf

n. wṣfdescription
  1. Nico. Plan. §228: et cum contrario eius quod diximus, non cadit planta

    Dross.: وبخلاف هذا الوصف لا يسقط النبات

  1. 1 Nico. Plan.

وبخلاف هذا الوصف – et cum contrario eius quod diximusNico. Plan. §228

5.1

رأىraʾā

v. rʾyto believe, to think; to consider, to deem
  1. Avic. An. vol. I 31, 81: Sententia scilicet eius qui dixit quod vis uniuscuiusque stellae conficitur ex ipsa et ex multis quae reguntur sicut quoddam animal

    Rahm. 13, 4: مذهب من يرى أن كل كوكب يجتمع منه ومن عدة كرات قد دبرت بحركته جملة جسم كحيوان واحد

  2. Avic. An. vol. I 228, 86: Poterimusne dicere quod caelum permutetur in naturam illius exeuntis radii

    Rahm. 125, 12: أترى الفلك يستحيل أيضا إلى طبيعة ذلك الشعاع الخارج

  3. Avic. Met. 214, 84: dixerunt superfluum, quia viderunt rem esse perfectam sine eo

    Marm. 144, 2: رأوه زائدا ورأوا الشىء تاما دونه

  4. Avic. Met. 363, 90: Quidam vero alii dixerunt quod inter hanc formam numeralem et inter exemplarem est differentia

  5. Aver. MC Gen. 155ra30: Democritus autem et Leucippus dixerunt ea esse corpora infinita in numero et in figuris

    Eich. 3, 10: وأمّا ديمقراطيس ولوقيس فإنّهما يريان أنّ التى بهذه الصفة هي أجسام غير متجزّئة وأنّها غير متناهية فى عددها وأشكالها

  6. Aver. MC Gen. 155ra35: Empedocles enim dixit corpora consimilium partium esse composita ex quatuor elementis

  7. Aver. Ep. Parv. 192rb60: sicut quidam dicebant

  8. Aver. Ep. Parv. 256vb39: quidam enim dicunt quod causa longitudinis vite est loca calida et sicca

  9. Avic. Gen. 7, 8: Et, si dicunt elementum esse ignem, dicamus, generantur ex eo res inspissando solummodo

    Qass. 81, 15: فإن رأوا أن العنصر نار مثلا كونوا عنه الأشياء بالتكاثف فقط

  1. 4 Avic. An.
  2. 2 Avic. Met.
  3. 2 also s.v. arāda Aver. MC Gen.
  4. 6 Aver. Ep. Parv.
  5. 1 Avic. Gen.
5.2

رأيraʾy

n. rʾyopinion
  1. Avic. Qual. 92, 53: ut dicunt aliqui tenentes quod generatur ex argento vivo generato per aliquam primam commixtionem

    Qass. 266, 7: كالذهب على رأى قوم يرون أنه دائما يخلق من زئبق قد تولد أولا بمزاج متقدم

  1. 1 Avic. Qual.

على رأى قوم – ut dicunt aliquiAvic. Qual. 266 / 92

6.1

زعمzaʿama

v. zʿmto claim, to maintain
  1. Avic. An. vol. I 70, 95: sensata etenim communia quae dicuntur, magnitudo et numerus et motus et quies et figura, aliquando sentiuntur unoquoque sensuum

  2. Avic. An. vol. I 148, 47: Quidam vero dixerunt quod non redditur nisi propter permutationem medii

  3. Nico. Plan. §3: Quorum Anaxagoras animalia has esse, laetari quoque et tristari dixit

    Dross.: وزعم أنكساغورس انه حيوان وانه يفرح ويحزن

  4. Nico. Plan. §10: Anaxagoras autem et Democritus et Abrucalis illas intellectum intelligentiamque habere dicebant

  5. Aris. Anim. III 756b14: Nam multi homines dicunt quod corvi et aviz coeunt ad invicem per ora

  6. Aris. Anim. III 765a8: et si ex maribus est convenientia, sicut dicunt

  7. Aver. Ep. Parv. 193ra8: Modo autem dicamus quod qui dicit quod forme sensibilium sunt existentes in anima

    Blum. 23, 4: فنقول اما من زعم ان صور المحسوسات موجودة فى النفس

  1. 3 Avic. An.
  2. 2 et passim Nico. Plan.
  3. 2 Aris. Anim. III
  4. 1 Aver. Ep. Parv.
6.2

زعمzaʿm

n. zʿmclaim
  1. Avic. An. vol. I 223, 10: Deinde adeo esset valida virtus nostrorum visuum, quod permutarent totum aerem et lucem quae est diffusa in corporibus caelorum, sicut ipsi dicunt, et totum fieret virtus sentiens

    Rahm. 122, 15: ثم ما أشد قوة أبصارنا حتى تحيل الهواء كله والضياء المبثوث فى أجسام الأفلاك بزعمهم إلى قوة حساسة

  1. 1 Avic. An.

بزعمهم – sicut ipsi dicuntAvic. An. 122 / vol. I 223

7.

عنىʿanā (+ acc. + bi)

v. ʿnyto mean (s.th. by s.th.)
  1. Avic. An. vol. I 23, 79: cum ego dico animam substantiam, scilicet formam, non ex intellectu qui sit generalior quam forma hoc dico

    Rahm. 8, 15: إنى أقول للنفس جوهرا وأعنى به الصورة ولست أعنى به معنى أعم من الصورة

  2. Avic. An. vol. I 231, 29: similitudinariam dico, sicut cum apparet super aquam effigies alicuius iacentis in ea

  3. Aris. Anim. II 643b30: Et dicere simplex est si habuerit differentiam et si non habuerit

    Kruk: وانما اعنى مبسوطا ان كان له فصل وان لم يكن له

  4. Aver. Ep. Parv. 193ra48: Et dico medium in hoc loco instrumenta sensuum

    Blum. 25, 10: واعنى بالمتوسط هاهنا آلات الحس

  5. Avic. Gen. 64, 80: Consideremus igitur verbum istud et dicamus quod non possunt evadere quia vel dicent quod, cum sint aqua et terra, permanent in potentia aqua et terra

    Qass. 128, 5: فلننظر فى قولهم هذا، فنقول: لا يخلو إما يعنوا بها، وهى مثلا ماء وأرض ثابتة بالقوة، ماء وأرضًا

  1. 4 Avic. An.
  2. 1 s.v. dicere … est Aris. Anim. II
  3. 1 Aver. Ep. Parv.
  4. 1 Avic. Gen.
8.1

نسبnasaba (+ ilā)

v. nsbto attribute (to), to relate (to)
  1. Avic. Met. 66, 25: et etiam, accidentia dicuntur multa et unum

    Marm. 46, 8: وأيضا فإن الأعراض تنسب إلى الوحدة والكثرة

  2. Avic. Met. 383, 47: Igitur id quod fit de alio secundum praedictam divisionem, aliquando dicitur esse unius dispositionis

    Marm. 262, 17: فيكون الكائن فى القسم الأول ينسب أنه كان عن حالة واحدة

  3. Aver. Ep. Parv. 201vb25: et dicunt ea accidere casu

    Blum. 66, 5: ونسبوا وجود ما يشاهد من ذلك الى الاتفاق

  4. Avic. Gen. 80, 33: Dicitur autem iste motus augmenti, cum ex plantis et animalibus habetur ex parte caliditatis

  5. Avic. Gen. 119, 67: immo potentiae in suis definitionibus dicuntur quae sunt principia actionum et passionum suarum quae ex eis proveniunt

    Qass. 172, 15: بل إنما تنسب القوى فى حدودها إلى أفعال وانفعالات تصدر عنها

  1. 2 s.v. dici nusiba Avic. Met.
  2. 1 Aver. Ep. Parv.
  3. 3 s.v. dici nusiba Avic. Gen.
8.2

نسبةnisba (+ ilā)

n. nsbattribution to
  1. Avic. An. vol. I 11, 35: tractatus huius partis non est potius dicendus tractatus de vegetabilibus quam de animalibus

    Rahm. 2, 10: لم يكن نسبة هذا القسم من النظر إلى أنه كلام فى النبات أولى منه إلى أنه كلام فى الحيوان

  1. 1 Avic. An.

لم يكن نسبة هذا القسم من النظر إلى أنه كلام فى النبات أولى – tractatus huius partis non est potius dicendus tractatus de vegetabilibusAvic. An. 2 / vol. I 11

9.

جعلǧaʿala

v. ǧʿl(+ acc.) to make s.th.; to render, to make (+ 2 acc.: s.th. s.th.)
  1. Avic. An. vol. I 194, 62: Fuerunt autem multi qui dicerent quod corporum … quaedam videntur propter qualitatem alienam quae dixit esse translucentia

    Rahm. 105, 3: ومن الناس من قال إن من الأجسام … ما يرى بكيفية فى غيره وجعل القسم الأخير هو الشفاف

  2. Avic. An. vol. II 155, 35: Ex istis etiam est ille qui tenuit quod anima concupiscibilis est nutritiva et dixit locum eius esse cor

  3. Avic. Met. 106, 61: Illi etiam non sunt contenti tantum hoc, sed processerunt dicentes quod nihil fit nisi per numerum

  4. Avic. Met. 359, 18: Id vero de formis naturalibus quod non sint separatae definitione dixerunt non separari per essentiam

  5. Avic. Gen. 41, 37: Sequeretur ergo necessario quod semper est quantitas observata vel addita, nisi dicatur quod, in separatione ignis, multa portio corporis separatur cum eo

    Qass. 109, 11: فيجب أن يكون المقدار محفوظا، إن لم يكن زايدا، اللهم إلا أن تجعل النارية إذا انفصلت استصحبت شيئا كثيرًا من الجسم

  1. 2 Avic. An.
  2. 3 Avic. Met.
  3. 1 Avic. Gen.
10.

حكىḥakā

v. ḥkyto relate
  1. Avic. An. vol. II 26, 51: Iam autem dicitur rex Hercules vidisse somnium quod nimis terruerat eum

    Rahm. 177, 11: وقد حكى أن هرقل الملك رأى رؤيا شغلت قلبه

  2. Avic. Met. 528, 29: crede quod dicitur de divinis flagellis quae descendunt super civitates flagitiosorum et super homines iniuriosos

    Marm. 362, 12: صدق بما يحكى من العقوبات الإلهية النازلة على مدن فاسدة، وأشخاص ظالمة

  3. Aver. Ep. Parv. 202vb16: sicut dicitur de Gaumar

  1. 1 Avic. An.
  2. 1 s.v. dici ḥukiya Avic. Met.
  3. 1 Aver. Ep. Parv.
11.

ظنّẓanna

v. ẓnnto believe, to think
  1. Avic. An. vol. I 178, 12: Quidam vero dixerunt quod hoc lumen nihil est

    Rahm. 95, 11: ومن الناس من ظن أن هذا النور لا معنى له البتة

  2. Aris. Anim. II 665b28: Illi vero qui finxerunt quod principium venarum est in capite, erraverunt et male dixerunt

    Kruk: فاما الذين يزعمون ان اول العروق فى الرأس فقد اخطؤوا وبئس ما ظنوا

  3. Aris. Anim. III 721b25: Et dicitur etiam quod rectum est quod exeat sperma a quolibet membro si exeat a toto

    Brug.: وايضا يظن ّ انّه ممّا ينبغى ان يكون خروج الزرع من كلّ عضو اذ كان خروجه من الكلّ

  1. 1 Avic. An.
  2. 1 Aris. Anim. II
  3. 1 s.v. dici Aris. Anim. III
12.

احتجّiḥtaǧǧa (+ bi)

v. ḥǧǧto advance s.th. as an argument
  1. Aris. Anim. II 650b3: Sanguis ergo in animalibus non est nisi propter cibum, et hoc manifestum est ex eo quod diximus

    Kruk: وايضا الدم يكون فى الحيوان لحال الغذاء وذلك بين من الحجج التى احتججنا بها

  2. Aver. MC Gen. 156rb65: Plato enim dicebat superficies esse indivisibiles, quia omnes superficies dividuntur in triangulos

  3. Avic. Gen. 148, 53: Et sunt alii qui tenent quod ista reversio est impossibilis, et dicunt quod res mundanae componuntur ex natura et voluntate

    Qass. 197, 1: ومن الناس من لم يجوز هذا العود، واحتج بأن الأمور العالمية مختلطة من طبيعية واختيارية

  1. 1 Aris. Anim. II
  2. 1 Aver. MC Gen.
  3. 1 Avic. Gen.
13.

قدّمqaddama

v. qdmto present previously, to mention before
  1. Albu. Coni. tr. I, li. 169: et hoc est secundum quod diximus .242. gradus et .25. minuta et .17. secunda

  2. Avic. Met. 358, 90: quod, per ea quae dicemus interim dum adversamur eis, utilia multa provenient quae praetermissa sunt in eis quae diximus et ostendimus

    Marm. 243, 9: أن يجرى فى ذلك من فوائد نذكرها فى خلال مقاوماتنا إياهم يكون قد ذهب علينا فيما قدمناه وشرحناه

  3. Avic. Gen. 56, 8: Et expedit quod primo et principaliter dicamus negotium generationis et alterationis

    Qass. 122, 7: والأولى بنا أن نقدم، أول شىء، أمر الكون والاستحالة

  1. 1 Albu. Coni.
  2. 1 Avic. Met.
  3. 1 Avic. Gen.
14.1

ادّعىiddaʿā

v. dʿw / dʿyto claim
  1. Aver. MC Gen. 171va66: Secundum enim hunc modum tantum equalitatis potest aliquis dicere ea permanere intransmutabilia

  2. Avic. Gen. 55, 39: sed dixerint quod non renovatur in eis coniunctio nec divisio nec conversio ordinis

  3. Avic. Gen. 107, 80: Et, si verum est quod dicunt aliqui, scilicet quod est tepidus et non comburit, in quo ergo distinguitur ab aere?

    Qass. 163, 8: وإن كان الحق ما يدعى قوم من أنها فاترة لا تحرق، فبماذا تفارق الجو؟

  1. 1 Aver. MC Gen.
  2. 3 Avic. Gen.
14.2

دعاdaʿā

v. dʿw / dʿyto call
  1. Avic. Qual. 86, 35: Sed vocabulum proprietatis … dicitur … de re quae dicitur proprietas

    Qass. 262, 7: ولكن لفظة الخاصة … تطلق على … الشىء الذى يدعى خاصة

  1. 1 s.v. dici duʿiya Avic. Qual.
14.3

مدّعًىmuddaʿan

pass. part. dʿw / dʿyclaimed
  1. Avic. Gen. 150, 90: erit necessaria reversio quam dicunt

    Qass. 198, 6: فستكون الإعادة المدعاة واجبة

  1. 1 Avic. Gen.

فستكون الإعادة المدعاة واجبة – erit necessaria reversio quam dicuntAvic. Gen. 198 / 150

15.1

أخبرaḫbara

v. ḫbrto inform, to tell
  1. Avic. An. vol. I 212, 27: Restat autem adhuc dicere quomodo fiat dispositio videndi

  2. Avic. An. vol. II 18, 51: Isti habent in vigiliis quod alii in somnis, sicut postea dicemus

  3. Ibn Tum. 109a, 21: Cumque Deum cognoverunt, dic eis quod Deus indixit illis quinquies orare inter diem et noctem

    Goldz. 229, 11: فاذا عرفوا اللّه فاخبرهم ان اللّه فرض عليهم خمس صلوات فى يومهم وليلتهم

  1. 2 Avic. An.
  2. 1 Ibn Tum.
15.2

خبّرḫabbara (+ ʿan)

v. ḫbrto inform about, to give information about
  1. Avic. Met. 36, 84: Quia non dicitur res nisi id de quo aliquid dicitur vere

    Marm. 25, 8: وأن ما يقال: إن الشىء هو الذى يخبر عنه، حق

  1. 1 s.v. dici ḫubbira Avic. Met.
15.3

مخبرmuḫbir (+ bi)

act. part. ḫbrinforming about
  1. Aver. MC Gen. 159ra45: Et nos debemus dicere differentiam inter generationem et alterationem

    Eich. 30, 3: ونحن مخبرون بالفرق الذى بين الكون والاستحالة

  1. 1 s.v. aḫbara Aver. MC Gen.

ونحن مخبرون بالفرق – Et nos debemus dicere differentiamAver. MC Gen. 30 / 159ra

16.

عدّدʿaddada

v. ʿddto enumerate
  1. Aver. MC Gen. 159vb69: quoniam oportet ex hoc ut in corpore finito sint infinita corpora in actu, et alia impossibilia que dicta sunt in aliis locis

    Eich. 36, 15: جاز أن يوجد فيه أجسام لا نهاية لها بالفعل إلى غير ذلك من الشناعات التى عدّدت فى غير هذا الموضع

  2. Aver. Ep. Parv. 193ra5: Modo autem dicendum est de impossibilibus contingentibus huic opinioni quod dixit Aristoteles

    Blum. 23, 3: وسنعدد ما يلزم هذا الرأى من المحالات التى عددها ارسطو

  1. 1 s.v. dici Aver. MC Gen.
  2. 2 Aver. Ep. Parv.
17.1

حدّثḥaddaṯa (+ ʿan)

v. ḥdṯto talk about
  1. Avic. Met. 486, 51: et praeter omne id quod diximus cum stabilivimus animam

  2. Avic. Qual. 16, 37: Et iam dicetur de mari Khawarigium quod fuit elongatum a centro consueto ubi videbatur a senibus illius temporis

    Qass. 209, 14: وقد حدّثت عن بحيرة خوارزم أنها حالت من المركز الذى عهدها به مشايخ الناحية المسنون حؤولا

  1. 1 Avic. Met.
  2. 1 Avic. Qual.
17.2

حديثḥadīṯ

n. ḥdṯdiscourse, talk
  1. Avic. An. vol. I 152, 5: Sed id quod dixerunt de redditu praedicto est impossibile

    Rahm. 80, 8: وأما حديث التأدية المذكورة فأمر بعيد

  2. Avic. Gen. 123, 15: Ad illud autem quod dicunt de multiplicatione combinationum quae provenit ex valde forti et ex medio vel communi

    Qass. 176, 12: وأما حديث التكثير بازدواجات تقع من مفرط ومعتدل

  1. 1 Avic. An.
  2. 1 Avic. Gen.

وأما حديث التكثير – Ad illud autem quod dicunt de multiplicationeAvic. Gen. 176 / 123

18.1

تكلّمtakallama (+ )

v. klmto speak about, to discuss s.th.
  1. Thab. Fig. GC §35, Bjö. 11, 18: postquam expedivit (?) se ab eo quod dixit de parte dissolutionis

    Lorch 60, 111: بعد فراغه مما تكلم به فى جهة التفصيل منه

  2. Avic. Met. 391, 34: Ei autem qui dicit magistrum primum dixisse de elemento quod est per accidens

    Marm. 269, 4: وأما قول هذا القائل: إنه تكلم فى العنصر الذى بالعرض

  1. 1 s.v. takallum Thab. Fig. GC
  2. 1 Avic. Met.
18.2

كلامkalām (+ )

n. klmspeaking of, discussion of
  1. Avic. Met. 53, 24: dicemus quia per hoc quod dicimus quod necessitas essendi cum assignatur proprie illi rei, inquantum est illius

    Marm. 37, 11: فنقول: كلامنا فى تعيين وجوب الوجود صفة له، من حيث هو له

  2. Avic. Met. 157, 35: Restat ergo dicere quod …

  1. 5 Avic. Met.

كلامنا فى تعيين وجوب الوجود – quod dicimus quod necessitas essendiAvic. Met. 37 / 53

19.

أومأawmaʾa (+ ilā)

v. wmʾto point to, to indicate s.th.
  1. Avic. Met. 282, 22: non ut genus quemadmodum diximus

  2. Avic. Gen. 31, 56: et, si hoc [ sc. ingressionem corporum ] non continent, sed dixerunt quod est vicinitas et mixtio inter corpora

    Qass. 103, 6: وإن لم يجوزوا ذلك [sc. تداخل الأجسام]، ولكن أومأوا إلى مجاورة، ومخالطة تكون

  1. 1 Avic. Met.
  2. 1 Avic. Gen.
20.1

مثلًاmaṯalan

adv. acc. mṯlfor example
  1. Avic. Gen. 5, 67: sicut fumus, dicamus, bene videmus quod superfuit ex primo suo modo

  2. Avic. Gen. 73, 71: quando ignis, dicamus, fuerit causa ad calefaciendum materiam terrae

    Qass. 136, 1: فإن النار، مثلا، إذا كانت علة لتسخين مادة الأرض

  1. 5 Avic. Gen.

فإن النار، مثلا – quando ignis, dicamusAvic. Gen. 136 / 73

20.2

مثّلmaṯṯala

v. mṯlto give as an example
  1. Anar. 33, 22: sicut diximus in his que sunt longiora una re

    Arnz. 52, 6: كما مثّلنا ذلك في الذين هم اطول من شيء واحد

  1. 1 Anar.
21.

حملḥamala (+ acc. + ʿalā)

v. ḥmlto predicate s.th. of (log.)
  1. Avic. Met. 79, 95: immo dualitas ipsa est numeralitas quae dicitur de dualitate et appropriatur per eam

    Marm. 55, 9: بل تكون طبيعة الاثنينية نفسها هى العددية التى تحمل على الاثنينية وتختص بها

  2. Avic. Met. 79, 96: et longitudo ipsa est ipsa quantitas quae dicitur de ea et appropriatur per eam

  1. 3 Avic. Met.
[ Goichon 1938, no. 185. ]
22.

تعريفtaʿrīf

n. ʿrfdetermining, making known (n.)
  1. Avic. Log. 3rb49: Capitulum dicendi verbum complexum et incomplexum

    Madk. 24, 9: فصل فى تعريف اللفظ المفرد والمؤلف

  2. Avic. Log. 6vb1: Non est hoc dicere ignotum per ignotum

    Madk. 53, 4, corr. ref. 52, 4: فليس هو تعريف مجهول بمجهول

  1. 3 also s.v. docere Avic. Log.
23.1

جوّزǧawwaza

v. ǧwzto permit
  1. Avic. Gen. 30, 54: Et, si dixerint quod erit ingressio corporum, ostenditur quod continent mendacium manifestum quod quidem apparet duabus partibus

  2. Avic. Gen. 49, 14: Et quomodo dicebant quod aqua esset in terra

    Qass. 116, 12: وكيف جوّزوا أن يكون من الأرض ماء

  1. 2 Avic. Gen.
23.2

مجوّزmuǧawwiz

act. part. ǧwzpermitting
  1. Avic. Gen. 29, 18: Alii autem istorum, qui ponunt quod sint finita, dicunt quod in omni aqua est ignis et terra et aliud

    Qass. 101, 14: وأما القائلة منهم بتناهى ذلك، مجوزة أن يكون عن كل ماء نار أو أرض أو غير ذلك

  1. 1 Avic. Gen.

مجوزة أن يكون عن كل ماء نار – dicunt quod in omni aqua est ignisAvic. Gen. 101 / 29

24.

أجاب وقالaǧāba wa-qāla

v. + v. ǧwb qwlto answer and say, to answer by saying
  1. Aris. Anim. III 741a26: Et si aliquis quaesiverit qua de causa non creantur membra et animal, dicemus quia indigent anima sensibili

  2. Aris. Anim. III 754b21: Et nos dicemus quod diversitas est quia album et citrinum in ovis avium sunt distincta

    Brug.: فنجيبه ونقول ان الاختلاف يكون من قبل ان البياض والمحّ الذى فى بيض الطير مفترقة

  1. 2 Aris. Anim. III
25.

اعتقدiʿtaqada

v. ʿqdto believe, to think
  1. Aver. Ep. Parv. 201vb37: sed tamen differunt secundum nomina propter hoc quod vulgus dicit

    Blum. 67, 5: وانما اختلفت اسماؤها لما يعتقده الجمهور فى اسبابها

  2. Aver. Ep. Parv. 201vb37: Dicunt enim quod sompnia sunt ab angelis

    Blum. 67, 6: فانهم يعتقدون فى الرؤيا انها من الملائكة

  1. 2 Aver. Ep. Parv.
26.

بيّنbayyana

v. bynto show, to make clear
  1. Avic. Met. 40, 52: sequuntur illud accidentalia quae ei sunt propria, sicut supra diximus

    Marm. 27, 16: فتلحقه عوارض تخصّه، كما قد بينا قبل

  2. Avic. Met. 198, 73: Diximus enim quod causa, interim dum non est causa debendi rem esse per illam, causatum non habet esse per illam

  1. 2 Avic. Met.
27.

وهبwahaba

v. whbto grant, to suppose
  1. Avic. An. vol. I 210, 4: et ipsos poros qui sunt in ea translucentes recti, dicamus esse in longitudinem

  2. Avic. An. vol. II 1, 9: Dicamus autem quod haec distinctio, si fiat ab intellectu, tamen oportet procul dubio ut intellectus inveniat ea simul

    Rahm. 163, 8: وهب أن هذا التمييز هو للعقل فيجب لا محالة أن يكون العقل يجدهما معا

  1. 2 Avic. An.
28.1

لفظlafaẓa (+ bi)

v. lfẓto utter s.th.
  1. Avic. Met. 99, 67: Oportet autem nunc ut non contendas mecum de his quae dixi de penetratione radii et de reversione eius

    Marm. 68, 4: ويجب أن لا تناقش فيما لَفَظنا به من نفوذ الشعاع وانعكاسه

  1. 1 Avic. Met.
28.2

لفظlafẓ

n. lfẓexpression
  1. Avic. Met. 191, 36: nos enim non intelligimus per hoc quod dicimus acquisita est sensum eius

    Marm. 129, 4: إلا أن لا يعنى بلفظ «حصل» مفهومه

  1. 1 Avic. Met.

بلفظ «حصل» – per hoc quod dicimus acquisitaAvic. Met. 129 / 191

29.1

أوردawrada

v. wrdto mention, to bring up
  1. Avic. Gen. 120, 5: Caliditas autem et frigiditas non sunt de qualitatibus cum quibus disponatur substantia ad aliquam receptionem actionis, secundum quod dixerunt in illo dubio

    Qass. 174, 3: ثم الحرارة والبرودة ليستا من الكيفيات التى بها يستعد الجوهر لانفعال ما، خصوصًا ما أورد فى الشك

  1. 1 Avic. Gen.
29.2

إيرادīrād

n. wrdmentioning, bringing up (n.)
  1. Avic. Gen. 127, 82: quod imaginatio de eo quod vere dicimus excusat dicere istam dubitationem

    Qass. 179, 3: إن تصور ما قلناه، على الحقيقة، يغنى عن إيراد هذا الشك

  1. 1 Avic. Gen.
30.1

وضعwaḍaʿa

v. wḍʿto write down
  1. Aris. Anim. II 690b15: Et iam diximus causam quare serpentes carent pedibus in sermonibus quos diximus in motu serpentum

    Kruk: وقد وصفنا العلة التى من اجلها عدمت الحيات الرجلين فى الاقاويل التى وضعنا فى مسير الحيوان وفصلنا ذلك كله

  1. 1 Aris. Anim. II
30.2

وضعwaḍʿ

n. wḍʿposition, positing (n.)
  1. Avic. An. vol. I 235, 91: ex quibus est illud quod dixerunt, quod partes exeuntes de visu reverberantur ab aliis corporibus ad alia

    Rahm. 129, 10: فمن ذلك وضعهم أن أجزاء الخارج عن البصر تنعكس عن أجسام إلى أجسام أُخرى

  1. 1 Avic. An.
31.1

فرضfaraḍa

v. frḍto suppose, to postulate
  1. Avic. An. vol. I 243, 29: Si autem fuerint [ sc. partes harum linearum ] continuae et quaedam earum solent recipere affectionem aliarum, sicut diximus

    Rahm. 134, 21: فإن كانت [sc. أجزاء هذه الخطوط] متصلة وكان من شأن بعضها كما فرضناه أن تقبل الأثر من بعض

  1. 1 Avic. An.
31.2

فرض في كلامfaraḍa fī kalāmin

verb. phrase frḍ klmto postulate in a statement
  1. Avic. Qual. 28, 55: et subiecto <agentis> ab extra accidit privatio illius causae quam diximus eum habere in actu, et invenimus in eo perfectionem, immo hoc est oppositum eius

    Qass. 217, 3: والمطروء عليه عادم لذلك الشىء الذى فرضناه، فيما كلامنا فيه، حاصلا، بل فيه ضده

  1. 1 Avic. Qual.
32.

أثنىaṯnā (+ ʿalā)

v. ṯnyto speak (well or badly) of s.o.
  1. Alcab. diff. I, li. 307: Quarta vero pars … significat quod accidit homini post mortem eius, id est ad quid deveniet corpus eius vel eius dispositio de dimissa substantia aut quid dicetur de eo, id est utrum laudetur vel vituperetur

    Yama.: والربع … دليل على ما يصير أمره إليه وماله وميراثه بعد موته وما يثنى عليه من خير أو شرّ حسن أو قبيح

  1. 1 s.v. dici ṯanā Alcab.
33.

ذهبḏahaba (+ ilā)

v. ḏhbto maintain that
  1. Avic. Met. 106, 39: illi qui dicunt quod continuae quantitates sunt substantiae et principia substantiarum

    Marm. 72, 14: فمن ذهب إلى أن المتصلات هى جواهر ومبادئ للجواهر

  1. 1 Avic. Met.
34.

خاطبḫāṭaba

v. ḫṭbto address
  1. Avic. Met. 519, 60: secundum quod solet dici vulgo

    Marm. 356, 3: مثل ما يمكن أن يخاطب به العامة

  1. 1 Avic. Met.
35.

أشارašāra (+ ilā + bi)

v. šwrto designate s.th. as, to refer to s.th. as
  1. Avic. Met. 72, 43: Et quia corpus est huiusmodi, idcirco dixerunt quod corpus est id quod est longum, latum et profundum

    Marm. 50, 10: وكون الجسم بهذه الصفة هو الذى يشار لأجله إلى الجسم بأنه طويل عريض عميق

  1. 1 Avic. Met.
36.

شرحšarḥ

n. šrḥexposition, explanation
  1. Avic. Met. 25, 70: Iam autem cognita est ex his quae diximus in logicis et naturalibus differentia inter mensuram

    Marm. 17, 13: وقد عرف فى شرحنا للمنطقيات والطبيعيات الفرق بين المقدار

  1. 1 Avic. Met.

فى شرحنا – ex his quae diximusAvic. Met. 17 / 25

37.

أثبتaṯbata

v. ṯbtto establish, to determine
  1. Avic. An. vol. II 92, 52: vos autem dixistis virtutem agentem actiones infinitas esse infinitam

    Rahm. 216, 12: وأنتم إنما أثبتم تناهى القوة الفاعلة

  1. 1 Avic. An.
38.

كتبkataba

v. ktbto write down
  1. Thab. Fig. GC §109, Bjö. 23, 9: Et ego quidem non reperi aliquem de illis quae praecesserunt dixisse illam figuram, i.e. figuram sectorem

    Lorch 118, 4: فلما لم يذكره ولم أر أحدًا ذكره كتبته فنصور صورة الشكل

  1. 1 Thab. Fig. GC
39.

رسمrasama

v. rsmto describe
  1. Anar. 32, 4: et ideo dixerunt quod petitiones sunt quinque

    Arnz. 49, 14: ولذلك رسمت المصادرات بأنّها خمس

  1. 1 Anar.
40.

أوضحawḍaḥa

v. wḍḥto explain
  1. Nico. Plan. §211: Sed humor ascendit super ea et alterata sunt folia, ut diximus

    Dross.: الا ان الرطوبة تغلب عليه كما أوضحنا، فيستحيل ورقا

  1. 1 Nico. Plan.
41.

نغمnaġama

v. nġmto utter, to pronounce (sc. a letter)
  1. Aris. Anim. II 660a5: et si creatio linguae non esset talis dispositionis neque labia essent humida, non posset lingua pertingere ad dicendum multos modos litterarum

    Kruk: ولو لم تكن خلقة اللسان على مثل هذه الحال ولا خلقة الشفتين رطبة لم يكن يمكن ان ينغم اللسان كثيرا من حروف الكتاب

  1. 1 Aris. Anim. II
42.

لخّصlaḫḫaṣa

v. lḫṣto outline
  1. Aris. Anim. II 640a11: Et licet nos etiam scire quod antiqui etiam usi sunt hac re secundum quod diximus

    Kruk: وينبغى ان لا يخفى علينا ان القدماء ايضا كانوا يستعملون الرأى على ما لخصنا

  1. 1 Aris. Anim. II
43.

أتىatā (+ bi)

v. ʾtyto provide s.th., to offer s.th.
  1. Avic. Gen. 98, 39: Firmare autem caliditatem aeris et siccitatem ignis et declarare rationem super ista, est perquam durum, sed adhuc dicemus quomodo est possibile

    Qass. 155, 18: لكن إثبات حرّ الهواء ويبس النار، وخصوصًا يبس النار، وإيضاح القول فيه يصعب. وسنأتى فيه بالممكن

  1. 1 Avic. Gen.
44.

سلّمsallama

v. slmto admit
  1. Aver. Ep. Parv. 203ra30: aut ut dicamus quod ista cognitio equivoce dicitur cum cognitione humana

    Blum. 90, 6: اما ان نسلم ان هذه المعرفة مقولة مع المعرفة الانسانية باشتراك الاسم

  1. 1 Aver. Ep. Parv.
45.

أوجبawǧaba

v. wǧbto necessitate
  1. Avic. An. vol. I 189, 85: quamvis sententia huius hominis dicat quod rubor aut viriditas aut ceteri huiusmodi sint permixti ex manifestationibus alborum et occultationibus nigrorum

    Rahm. 102, 10: وعلى أن مذهب هذا الإنسان يوجب أن الحمرة والخضرة وغير ذلك مختلطة من ظهورات وخفاءات سوادية

  1. 1 Avic. An.
46.

أرادarāda

v. rwdto mean
  1. Avic. Met. 52, 13: Possumus etiam hoc idem ostendere alio modo breviter, sed reducetur ad id quod iam diximus

    Marm. 37, 2: وقد يمكن أن نبين هذا بنوع من الاختصار، ويكون الغرض راجعًا إلى ما أردناه

  1. 1 Avic. Met.
47.

تضمّنtaḍammana

v. ḍmnto imply, to entail
  1. Anar. 26, 14: Dixit [ sc. Asamites ] enim quod si istud concederetur ei, ipse ostenderet quod moveret terram

    Arnz. 40, 7: فإنّه يضمن [var.: تضمّن] إن سلّم له ذلك أن يبيّن أنه يحرّك الأرض

  1. 1 s.v. ḍamina Anar.
48.

عبرʿabara

v. ʿbrto consider, to examine
  1. Aver. Ep. Parv. 192va42: Et ideo colores et tincture quas ratio extrinseca potest dicere sunt finite

    Blum. 17, 4: ولذلك كانت الالوان والاصباغ التى يعبر النطق الخارج متناهية

  1. 1 Aver. Ep. Parv.
49.

أجمعaǧmaʿa (+ ʿalā)

v. ǧmʿto agree on
  1. Aver. MC Gen. 169ra36: Quidam enim eorum [ sc. corporum primorum ] faciunt unum elementum, hii autem duo, hii vero tria, hii autem quatuor; tamen omnes dicunt quod non sunt plura

    Eich. 96, 3: فبعضهم جعلها [sc. الأجسام الأول] واحدا من هذه [sc. من الأسطقسّات]، وبعضهم اثنين، وبعضهم ثلاثة، وبعضهم الأربعة بأسرها. وكلّهم أجمعوا على أنّه لا يوجد أكثر من هذه

  1. 1 Aver. MC Gen.
50.

نقضnaqaḍa

v. nqḍto refute
  1. Avic. Gen. 46, 38: A modo autem dicamus opinionem corporum indivisibilium

    Qass. 113, 14: فلننقض الآن مذهب القائلين بالأجرام الغير المتجزئة

  1. 1 Avic. Gen.
51.

تعلّقtaʿallaqa (+ bi)

v. ʿlqto doctrinally adhere to
  1. Avic. Gen. 115, 77: Ad illud quod dicunt de condensatione ovi: non est sua condensatio per aggregationem

    Qass. 169, 14: وأما ما يتعلق به من عقد البيض فليس عقده جمعه

  1. 1 Avic. Gen.
52.

عندهʿindahū

prep. + pers. pron. ʿndin his opinion
  1. Avic. Gen. 15, 1: dicunt ergo quod possunt esse finitae numero et quantitate

    Qass. 90, 9: فهى عنده متناهية العدد والمقدار

  1. 1 Avic. Gen.

فهى عنده متناهية العدد – dicunt ergo quod possunt esse finitae numeroAvic. Gen. 90 / 15

53.

كانkāna (+ )

v. kwnto deal with
  1. Avic. Qual. 83, 61: Illud autem quod dicimus de facto dispositionis vel aptitudinis, debes scire quod dispositio vere est res quam habet materia

    Qass. 259, 7: وأما ما كنا فيه من أمر الاستعداد فيجب أن نعلم أن الاستعداد بالحقيقة أمر للمادة

  1. 1 Avic. Qual.

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: