differre

1.1

اختلفiḫtalafa

v. ḫlfto differ, to be different
  1. Mesue Aph. A §93: Omnium febrium calor extra naturam est, sed inter levem et fortem differunt secundum suam materiam

    Troup.: الحميات كلها حرارة خارجة عن الطباع، لكنها تختلف في الأشد والأضعف بمقدار هيولاها

  2. Mesue Aph. A §128: ad quorum diversitatis similitudinem differunt etiam complexiones, vitia et consuetudines habitatorum

    Troup.: ولذلك اختلفت الأمزجة والأخلاق والعادات

  3. Avic. An. vol. I 67, 55: Dicimus igitur quod anima habet actiones differentes multis modis. Quaedam enim differunt in fortitudine et debilitate

    Rahm. 33, 7: نقول إن للنفس أفعالا تختلف على وجوه، فيختلف بعضها بالشدة والضعف

  4. Avic. An. vol. II 73, 56: sed hoc non fit adinveniendo nec meditando, sed instinctu insito, unde non variatur nec differt

    Rahm. 204, 9: لكن ذلك ليس مما يصدر عن استنباط وقياس بل عن إلهام وتسخير، ولذلك ليس مما يختلف ويتنوع

  5. Avic. Met. 50, 61: et tunc, si non esset causa illa, non differrent

  6. Avic. Met. 80, 5: species eius poterunt differre per aliqua quae sunt in eis

  7. Nico. Plan. §202: Et ut multum non differunt in figura propter perseverantiam et grossitudinem aquae et calorem solis desuper

    Dross.: وليس يكاد يختلف فى الشكل لدوام الماء وغلظه وحرارة الشمس من فوق

  8. Aver. MC Gen. 161vb25: Cibus ergo et augmentum in subiecto idem sunt, in modo autem differunt

  9. Aver. Ep. Parv. 201vb35: Et sermo de quiditate sompnii sufficiet, quia cause eorum non differunt, nisi secundum magis et minus

    Blum. 67, 4: والكلام فى ماهية الرؤيا يجزى عن الكلام فى تلك لانها انما تختلف بالاقل والاكثر

  10. Aver. Ep. Parv. 201vb36: sed tamen differunt secundum nomina propter hoc

  11. Aris. Phys. VII 28, 23 (244b21): His enim differunt corpora sensibilia

  12. Aris. Phys. VII 67, 23 (249a28): aut differt eo quod inest alii … ?

  1. 2 Mesue Aph. A
  2. 19 also s.v. tanawwaʿa Avic. An.
  3. 21 Avic. Met.
  4. 1 Nico. Plan.
  5. 1 Aver. MC Gen.
  6. 2 Aver. Ep. Parv.
  7. 2 Aris. Phys. VII
1.2

خالفḫālafa (+ acc.)

v. ḫlfto differ from
  1. Avic. An. vol. I 68, 57: sed differt [ sc. opinio ] a certitudine in firmitudine et comprehensione

    Rahm. 33, 8: يخالف [sc. الاعتقاد] اليقين بالتأكيد والشدة

  2. Avic. An. vol. II 140, 22: et differt [ sc. tertia formatio ] a secunda quia non est quod non respiciatur

  3. Avic. Met. 17, 22: Haec autem scientia communicat cum Topica et Sophistica simul in aliquibus et differt ab eis simul in aliquibus et differt ab unaquaque earum in aliquibus

    Marm. 12, 18: وهذا العلم يشارك الجدل والسفسطة من وجه، ويخالفهما من وجه، ويخالف كل واحد منهما من وجه

  4. Avic. Met. 39, 38: Iam igitur intellexisti nunc qualiter differant et id quod intelligitur de esse et quod intelligitur de aliquid

  5. Aver. MC Gen. 155ra35: Anaxagoras autem et eius sequaces differunt ab Empedocle

    Eich. 4, 1: وآل أنكساغورش يخالفون آل ابن دقليس

  6. Aris. Phys. VII 28, 20 (244a28): sensibilibus autem differunt corpora abinvicem

  1. 9 Avic. An.
  2. 24 Avic. Met.
  3. 1 Aver. MC Gen.
  4. 1 Aris. Phys. VII
1.3

مختلفmuḫtalif

act. part. ḫlfdiffering, different
  1. Avic. An. vol. I 68, 69: Dicemus igitur quod actionum quae differunt in fortitudine et debilitate principium una vis est

    Rahm. 33, 18: فنقول أما الأفعال المختلفة بالشدة والضعف فإن مبدأها قوة واحدة

  2. Avic. Met. 50, 58: Iam autem posuimus ea differre in illa

  3. Avic. Met. 76, 21: Primum vero quod accidit ex hoc est quod haec corpora different substantiis

    Marm. 53, 3: فيعرض أول ذلك أن هذه الأجسام مختلفة الجواهر

  4. Aris. Phys. VII 60, 22 (248b22): Sed dicet aliquis quia horum esse in suscipiente differt

  1. 1 Avic. An.
  2. 2 Avic. Met.
  3. 1 Aris. Phys. VII
[ Goichon 1938, no. 225. ]

أن هذه الأجسام مختلفة الجواهر – quod haec corpora different substantiisAvic. Met. 53 / 76

1.4

اختلافiḫtilāf

n. ḫlfdifference
  1. Mesue Aph. A §105: et velut ortolana et agrestia domestica et silvatica differunt

    Troup.: ومثال منه اختلاف ما بين البستاني والجبلي والبري‏‎

  2. Aris. Anim. II 651a20: Zirbus vero et pinguedo differunt secundum superfluitatem sanguinis

    Kruk: فاما الشحم والثرب فبينهما اختلاف بقدر فصل الدم

  3. Aris. Phys. VII 62, 27 (249a4): sed opus est quod non differant inter se

    Bad. 778, 8: إلى أن لا يكون بينهما اختلاف

  1. 1 Mesue Aph. A
  2. 1 Aris. Anim. II
  3. 1 Aris. Phys. VII

فاما الشحم والثرب فبينهما اختلاف – Zirbus vero et pinguedo differuntAris. Anim. II 651a20

1.5

كان مختلفًاkāna muḫtalifan

verb. phrase kwn ḫlfto be different
  1. Aris. Phys. VII 65, 13 (249a18): Differt [ sc. motus localis ] autem secundum figuram

    Bad. 781, 3, corr. ref. 780, 3: بل إنما تكون النقلة فى ذلك مختلفة بالأَشكال

  2. Aris. Phys. VII 70, 7 (249b12): Si ergo quae moventur, differunt specie

    Bad. 789, 6: فإن كانت المتحركات مختلفة بالنوع

  3. Avic. Gen. 23, 81: dato quod vapor sit medius inter elementa et quod comparatio eius ad extrema sit una, quamvis differat in condensatione et relaxatione

    Qass. 97, 6: لأنه [sc. البخار] متوسط بين العناصر ونسبته إلى الأطراف البعيدة نسبة واحدة، وإن كانت مختلفة، بالتخلخل والتكاثف

  1. 3 s.v. muḫtalif Aris. Phys. VII
  2. 1 Avic. Gen.
1.6

مخالفmuḫālif

act. part. ḫlfdifferent; disagreeing
  1. Avic. An. vol. II 36, 5: quamvis virtutibus hominis propter consortium rationis accidat aliquid propter quod virtutes eius interiores differunt a virtutibus animalium

    Rahm. 183, 5: وإن كان الإنسان قد يعرض لحواسّه وقواه بسبب مجاورة النطق ما يكاد أن يصيّر قواه الباطنة نطقية مخالفة للبهائم

  2. Avic. Met. 351, 41: Aliud vero differt a diverso in hoc quod diversum est id quod differt a quolibet, aliud vero est id quod aliatur essentialiter

    Marm. 237, 13: والغير يفارق المخالف بأن المخالف مخالف بشىء، والغير قد يغاير بالذات

  3. Avic. Met. 353, 90: quaedam conveniunt in sensu vel intellectu < … >, et quaedam differunt

  1. 1 Avic. An.
  2. 2 Avic. Met.

ما يكاد أن يصيّر قواه الباطنة نطقية مخالفة للبهائم – propter quod virtutes eius interiores differunt a virtutibus animaliumAvic. An. 183 / vol. II 36

1.7

مخالفةmuḫālafa

n. ḫlfdifference, contrast
  1. Avic. Met. 18, 25: Differt vero ab eis

  2. Avic. Met. 18, 27: Differt [ sc. scientia singula ] etiam a topico per se in fortitudine

    Marm. 13, 3: وأما مخالفته [sc. علم جزئى] لِلجدل خاصة فبالقوة

  1. 6 Avic. Met.

وأما مخالفته لِلجدل – Differt etiam a topicoAvic. Met. 13 / 18

1.8

كان مخالفًاkāna muḫālifan

verb. phrase kwn ḫlfto be opposite
  1. Avic. An. vol. I 197, 2: sicut autem haec [ sc. ea quae lucent in nocte ] differunt a lucentibus in generalitate naturae, et stellae similiter

    Rahm. 106, 16: ولو كانت هذه [sc. اللوامع فى الليل] مخالفة للمضيئآت فى جملة الطبع فالكواكب كذلك

  1. 1 Avic. An.
2.1

فارقfāraqa (+ acc.)

v. frqto be separate from, to be distinguished from, to depart from
  1. Avic. An. vol. I 137, 87: Ergo dolor et remedium doloris etiam sunt de sensibilibus tactibilibus, sed differt tactus secundum hanc intentionem ab aliis sensibus

  2. Avic. An. vol. II 170, 72: intentio autem quae est in illis utrisque est genus virtutis vegetabilis quae est in homine, sed differt ab eo, eo modo quo differt ab eo intentio generalis

    Rahm. 260, 7: والمعنى الموجود فيهما جميعا هو جنس القوة النباتية التى للإنسان، ويفارق على جهة ما يفارق المعنى الجنسى

  3. Avic. Met. 199, 92: voluntas autem differt ab hoc inquantum scit

  4. Avic. Met. 261, 88: et quomodo genus differt a materia tali modo

  5. Aver. MC Gen. 166va53: Ista autem mixtio differt a prima

    Eich. 81, 13: ويفارق هذا الاختلاط ذلك المعنى الأوّل

  6. Aver. MC Int. diff. I, 9, 107: est differentia qua differt verbum a nomine

  7. Aver. MC Int. diff. I, 14, 172: est differentia qua differt oratio a nomine

  8. Avic. Qual. 65, 25: Molle est cuius superficies comprimitur de facili per impulsionem … et in hoc differt a fluxibili

    Qass. 245, 11: واللين هو الذى يتطامن سطحه عن الدفع بسهولة … وبهذا يفارق السيال

  1. 5 Avic. An.
  2. 5 Avic. Met.
  3. 1 Aver. MC Gen.
  4. 2 Aver. MC Int.
  5. 1 Avic. Qual.
2.2

افترقiftaraqa

v. frqto differ, to be distinguished
  1. Avic. An. vol. I 120, 37: Et in hoc differunt apprehensio iudicantis sensibilis et apprehensio iudicantis imaginabilis

    Rahm. 61, 15: فبهذا يفترق إدراك الحاكم الحسى وإدراك الحاكم الخيالى

  2. Avic. An. vol. II 106, 59: Cum enim nudae fuerint omnino, non different per id quod diximus

  3. Avic. Met. 279, 51: ostendimus quomodo ipsum genus est differentia et species in esse in actu, et quomodo haec differunt inter se

    Marm. 176, 2: وبينا أنه كيف يكون الجنس هو الفصل وهو النوع فى الوجود بالفعل وكيف تفترق هذه بعضها من بعض

  4. Avic. Met. 287, 15: Differunt autem haec tria exempla

  5. Aver. MC Gen. 159ra48: et differunt [ sc. generatio et alteratio ] in subiecto et in eo quod est in subiecto

    Eich. 30, 5: وهما [sc. الكون والاستحالة] يفترقان فى الموضوع والشىء الذى فى الموضوع

  6. Aver. MC Gen. 165rb31: Et etiam contingit de eis questio utrum natura illorum corporum solidorum omnium sit eadem aut differant differentiis sensibilibus

    Eich. 73, 6: وأيضا فقد نسألهم هل تلك الأجرام المصمتة طبيعتها كلّها واحدة أم تفترق بفصول محسوسة

  7. Aver. Ep. Parv. 192va40: Per hoc igitur differt ars a natura

  8. Aver. Ep. Parv. 195va43: consyderemus in quo differt illa virtus a virtute ymaginationis

  1. 3 Avic. An.
  2. 4 Avic. Met.
  3. 2 Aver. MC Gen.
  4. 2 Aver. Ep. Parv.
2.3

فرقfarq

n. frqdifference, distinction
  1. Avic. Met. 126, 53: quoniam differt inter considerare rem solummodo … et inter considerare rem solummodo cum condicione separationis suae ab eo quod cum ipsa est

  2. Avic. Met. 201, 19: Differt autem id quod provenit ex artificio ab eo quod provenit ex consuetudine

  3. Aver. MC Gen. 157ra51: sed hoc [ sc. transmutatio ] valde differt ab alteratione

  4. Aver. Ep. Parv. 195va19: Rememoratio autem differt a conservatione, quia conservatio est illius quod semper fuit in anima

  5. Aver. Ep. Parv. 202ra42: Hee enim due dationes sunt eiusdem generis, sed tamen differunt, quia in cognitionibus universalibus dat principia universalia facientia cognitionem illius quod erat ignotum

    Blum. 72, 9: فان إعطاءين من جنس واحد. وانما الفرق بينهما ان فى المعارف النظرية يعطى المبادئ الكلية الفاعلة للمعرفة المجهولة

  6. Avic. Gen. 23, 86: Et non differunt a nobis nisi quia ponunt ipsi in motu duo opposita scilicet condensationem et relaxationem

    Qass. 97, 9: ولا فرق إلا أن الانتقال هناك بمتقابلين، وهما التكاثف والتخلخل

  7. Avic. Gen. 30, 48: sed differunt inter se quia aliqui eorum tenent quod < … > non erat intus ignis

    Qass. 103, 1: والفرق بينهما أن أحدهما يرى أن النار قد كانت فى الماء، لكنها كانت كامنة، والثانى أن النار لم تكن فيه

  1. 2 Avic. Met.
  2. 1 Aver. MC Gen.
  3. 3 Aver. Ep. Parv.
  4. 2 Avic. Gen.

ولا فرق – Et non differunt a nobisAvic. Gen. 103 / 30

2.4

كان مفترقًاkāna muftariqan

verb. phrase kwn frqto be separate, to differ
  1. Aris. Phys. VII 70, 8 (249b14): et eorum etiam motus differt specie

    Bad. 789, 8: فان حركاتها أَيضًا تكون مفترقة بالنوع

  1. 1 Aris. Phys. VII
3.1

انفصلinfaṣala (+ ʿan)

v. fṣlto be separated (from), to be differentiated (from)
  1. Avic. An. vol. I 11, 29: quamvis sine dubio differat [ sc. vegetabile ] ab eo [ sc. animali ] in viribus animalibus

    Rahm. 2, 7: ويجب لا محالة أن ينفصل [sc. النبات] عنه [sc. الحيوان] بقوى نفسانية

  2. Avic. An. vol. II 170, 69: quamvis postea differant differentia specifica et constitutiva, non accidente tantum

  3. Avic. Met. 257, 16: Cum igitur naturae generis etiam acciderint accidentia quibus differat

  4. Avic. Met. 280, 72: quia non est necesse ut omnis intentio minus communis, quae continetur sub intentione communiore, differat a convenientibus secum in illa per differentiam quae intelligitur

    Marm. 176, 15: وأنه ليس يجب أن يكون كل معنى يكون أخص ويقع تحت معنى أعم، إنما ينفصل عن شركائه فيه بفصل فى العقل

  1. 2 Avic. An.
  2. 3 Avic. Met.
3.2

انفصالinfiṣāl

n. fṣlseparateness, being differentiated
  1. Avic. Met. 257, 17: tunc non potest esse quin ipsa aptitudo differendi sit vel ex natura generis, vel ex natura communiori quam ipsa

  2. Avic. Met. 281, 85: tunc per ipsam quidditatem erunt differentes, non per partem eius, sicut color differt a numero

    Marm. 177, 5: و[sc. إذا] كانت الماهية بنفسها منفصلة لا بجزء منها، مثل انفصال اللون عن العدد

  1. 8 Avic. Met.
[ Goichon 1938, no. 506. ]

مثل انفصال اللون عن العدد – sicut color differt a numeroAvic. Met. 177 / 281

3.3

منفصلmunfaṣil

act. part. fṣlseparate
  1. Avic. Met. 280, 65: Omne autem quod continetur sub intentione communiore se, differt ab eo quod secum convenit in illa per differentiam sibi propriam

    Marm. 176, 11: وكل ما هو واقع تحت معنى أعم منه فهو منفصل عما يشاركه فيه بفصل يختص به

  2. Avic. Met. 284, 47: Illa vero alia quae dicit quod quicquid continetur sub intentione communiore se differt ab eo quod secum convenit in illa per differentiam sibi propriam, falsa est

  1. 2 Avic. Met.

فهو منفصل عما يشاركه – differt ab eo quod secum convenitAvic. Met. 176 / 280

3.4

تفصيلtafṣīl

n. fṣldistinction
  1. Albu. Intro. JS 159, 826: quia efficitur ex fortitudinibus eorum in uno tempore in re una fortuna et infortuna insimul, sicut differunt plures species diversas ex uno genere in tempore uno

    Lemay 260, 349: أنَّه يتفعل عن قواها في وقتٍ واحدٍ في شىءٍ واحدٍ السعادة والنحوسة معًا كتفصيلها أنواع كثيرة مختلفة من جنسٍ واحدٍ في وقتٍ واحدٍ

  1. 1 Albu. Intro. JS

كتفصيلها أنواع كثيرة مختلفة – sicut differunt plures species diversasAlbu. Intro. JS 260 / 159

4.1

تميّزtamayyaza (+ ʿan)

v. myzto be differentiated from
  1. Avic. An. vol. I 113, 46: concedo autem quod animatio eius [ sc. animae ] hominis differt ab aliis animationibus

    Rahm. 57, 12: نعم قد تتميّز الحيوانية التى لها [sc. النفس] عن سائر الحيوانات

  2. Avic. An. vol. II 112, 33: et ut affectio acquisita quae vocatur intellectus in effectu sit in una talis definitionis ut per eam differat ab alia anima

  3. Avic. Met. 533, 18: ita ut homines percipiant in ipso esse quiddam per quod differat ab ipsis

  1. 4 Avic. An.
  2. 1 Avic. Met.
4.2

تمايزtamāyaza

v. myzto differ from each other
  1. Avic. An. vol. II 113, 411: sequuntur singularia specierum corporalium, quibus differunt

    Rahm. 227, 7: كما يلزم من أمثالها أشخاص الأنواع الجسمانية فتتمايز بها

  1. 1 Avic. An.
4.3

متميّزmutamayyiz

act. part. myzdistinguished, distinct
  1. Avic. An. vol. II 112, 31: ut creetur post illam aliqua affectio in actionibus rationabilibus et in passionibus rationabilibus propter collectionem quarum differat ab actione quae est ei similis in alia

    Rahm. 226, 19: أن تحدث لها هيئة بعده فى الأفعال النطقية والانفعالات النطقية تكون على جملة متميزة عن الهيئة المناظرة لها فى أُخرى

  1. 1 Avic. An.

تكون على جملة متميزة عن الهيئة – propter collectionem quarum differat ab actioneAvic. An. 226 / vol. II 112

5.1

باينbāyana (+ acc.)

v. bynto differ from
  1. Avic. Met. 49, 52: Igitur unumquodque eorum differt ab altero per eam, nec differt ab altero in intentione ipsius essentiae

    Marm. 34, 17: فإذن كل واحد منهما يباين الآخر به، وليس يخالفه فى نفس المعنى، فيخالفه فى غير المعنى

  2. Avic. Met. 373, 25: In quo igitur differret unitas ab unitate?

  1. 3 Avic. Met.
5.2

متباين بهmutabāyan bihī

nominalized impers. pass. part. byndifferent (n.)
  1. Avic. An. vol. II 102, 3: ratio separat unumquidque [ sc. quattuor ] universalium a singularibus … et considerat in quo conveniunt et in quo differunt

    Rahm. 222, 2: أحدها [sc. أمور أربعة] انتزاع الذهن الكليات المفردة عن الجزئيات … ومراعاة المشترك فيه والمتباين به

  1. 1 Avic. An.
5.3

بيّنbayyana (+ min)

v. bynto clearly distinguish from
  1. Aver. MC Int. diff. II*, 69, 380: oportet ut demus canonem quo differantur hec predicata quedam a quibusdam

    Butt. 101, 9: ينبغى أن نعطى القانون الذى به تبين هذه المحمولات بعضها من بعض

  1. 1 s.v. bāna Aver. MC Int.
5.4

مباينmubāyin

act. part. byndifferent
  1. Avic. Met. 205, 98: actio vero quae non est per voluntatem neque per electionem vel provenit a seipso, vel provenit a re corporali quae differt ab eo, vel a re non corporali differente ab eo

    Marm. 137, 19: وأما الذى ليس بالإرادة والاختيار فلأن ذلك الفعل إما أن يصدر عن ذاته أو يصدر عن شىء مباين له جسمانى أو عن شىء مباين له غير جسمانى

  1. 1 Avic. Met.

أو عن شىء مباين له – vel a re … differente ab eoAvic. Met. 137 / 205

6.1

أخّرaḫḫara

v. ʾḫrto postpone
  1. Avic. An. vol. I 177, 3: Debemus autem certificare hunc redditum, sed differemus hoc quousque enumeremus dubitationes quae contingunt in eo quod diximus

    Rahm. 95, 3: فحرى بنا أن نحقق أمر هذا التأدى إلّا أن الواجب علينا أن نؤخر الأمر فيه إلى أن نذكر شكوكا تعرض فيما قلناه

  1. 1 Avic. An.
6.2

تأخّرtaʾaḫḫara

v. ʾḫrto be delayed
  1. Albu. Coni. tr. II, li. 39: Et si fuerit [ sc. Mars ] remotus, significationem suam differet

    Yama.: وإن كان [sc. المرّيخ] زائلا تأخّرت دلالته‏‎

  1. 1 Albu. Coni.
7.

تفاوتtafāwata

v. fwtto differ
  1. Avic. An. vol. II 152, 1: Possibile est ergo ut homo in seipso habeat ingenium et ex ratione sua, sine doctrina, faciat syllogismum. Sed differunt homines in hoc in quantitate et qualitate

    Rahm. 249, 12: فجائز إذًا أن يقع للإنسان بنفسه الحدس وأن ينعقد فى ذهنه القياس بلا معلم، وهذا مما يتفاوت بالكمّ والكيف

  1. 1 Avic. An.
8.

لا يتشابهlā yatašābahu

negated v. šbhnot to resemble one another
  1. Avic. Gen. 131, 44: et, si non assimilantur [ sc. corpora ] , nullo impediente ab extra, erit possibile quod differant in una qualitate

    Qass. 181, 7: فإن لم يتشابها [sc. الجسمان]، ولا عائق من خارج، فإنما يجوز أن لا يتشابها فى كيفية واحدة

  1. 1 Avic. Gen.
9.

ودعwadaʿa

v. wdʿto leave
  1. Avic. An. vol. I 259, 86: Sed verbum de intellectu et intellecto differemus usque ad tempus suum

    Rahm. 145, 11: وأما حديث العقل والمعقول فدعه إلى وقته

  1. 1 Avic. An.
10.

أرجأarǧaʾa

v. rǧʾto postpone
  1. Aver. MC Int. diff. III, 92, 284: Distulit ergo rem ad illum locum

    Butt. 117, 4: فلنرجئ الأمر إلى ذلك الموضع

  1. 1 Aver. MC Int.
11.

بقيbaqiya

v. bqyto remain
  1. Avic. An. vol. II 49, 95: sed hoc verbum differetur usque ad eius dispositionem

    Rahm. 190, 18: وذلك أن الكلام يبقى بحاله

  1. 1 Avic. An.

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: