diversitas

1.1

اختلافiḫtilāf

n. ḫlfdifference, dissimilarity, diversity; disagreement, controversy; variety; variation; anomaly (astr.)
  1. Mesue Aph. A §105: Ex diversitate spatiorum regionum variantur quoque complexiones

    Troup.: باختلاف عروض البلدان تختلف المزاجات‏‎

  2. Albu. Intro. JS 99, 479: Istis scilicet et civibus eorum est proprietas et natura, in diversitate specierum hominum

    Lemay 164, 256: ولِأهلها خاصّية وطبيعة في اختلاف صوَر الناس

  3. Albu. Intro. JS 199, 873: quia sunt termini in quibus non concordaverunt antiqui eorum qui sciverunt scientiam astrorum, et propter hoc quod est in eis ex diversitate atque commixtione

    Lemay 327, 488: لأنَّها حدود غير متَّفق عليها عند القدماء من عُلماء النجوم ولِما فيها من الاختلاف والتخليط

  4. Albu. Coni. tr. I, li. 64: Et cum multiplicate fuerint diversitates, accidit dissimilitudo

  5. Albu. Coni. tr. VII, li. 107: significat … multas diversitates et contrarietatem in eis

    Yama.: دلّ ذلك على … كثرة الاختلافات والمنازعة فيها

  6. Alcab. diff. I, li. 97: Et propter diversitatem eorum graduum et gravitatem eorum memorie descripsimus eos in tabula ut levius esset opus

  7. Kindi Som. 16, 17: sensui vero in omnibus operationibus accidit diversitas propter dispositionem diversitatis horum instrumentorum secundorum, scilicet permixtio, semper

    Rīda 299, 2: وأما الحس ففى كل الأحوال يعرض له الاختلاف لحال اختلاف هذه الآلات الثوانى اختلافا دائما

  8. Kindi Som. 20, 7: Et quia iam appropinquatur ut ostendamus quae causa sit in diversitate dispositionum visionis in antecessione suae cognitionis

    Rīda 303, 1: فإذن قد يقرب أن يَتَبَيَّنَ ما العلة فى اختلاف أحوال الرؤيا فى تَقْدِمَةِ معارفها

  9. Thab. Ann. §4: Ostendam ex istis considerationibus quod diversitas annorum solarium quorum principium est ascensionibus quatuor temporum est minus modo

  10. Thab. Almag. §16: Orbes vero eorum causa quorum gressus diversitas eis accidit sunt secundum unum duorum modorum aut secundum modum ex eis compositum

    Morel. 6, 15: وتكون أفلاكها، التي بسببها وجب لها الاختلاف في السير، على إحدى جهتين أو على جهات مركبة منهما

  11. Anar. 14, 15: Et licet hec diversitas in primis appareat in angulis quos recte linee comprehendunt

    Arnz. 18, 9: وهذا الاختلاف وإن كان أول ما يظهر ويتبيّن في الزوايا التي يحيط بها خطوط مستقيمة

  12. Anar. 38, 9: Diversitas autem positionis est ut forma intentionis ponatur super multos modos in quibus probatio diversificetur

    Arnz. 60, 10: وأمّا اختلاف الوقوع فهو وضع صور المعاني على وجوه كثيرة يختلف لها البرهان

  13. Avic. An. vol. I 23, 81: non est hic locus considerandi nec diversitatis ullo modo

  14. Avic. An. vol. II 50, 4: Sed huius singularis quod non est ex positione nec informatur in imaginatione nisi forma apprehensa ex sensato aut ex diversitate situs

    Rahm. 191, 6: وأما هذا الجزئى الذى ليس يكون بالفرض بل إنما تتصور فى الخيال صورة عن محسوس من غير اختلاف

  15. Avic. Met. 82, 35: Forma vero corporeitatis, inquantum est corporeitas, est una natura simplex acquisita non habens in se diversitatem

  16. Avic. Met. 465, 2: Diversitas vero motuum est ob hoc ut id quod fit ex unaquaque earum in mundo generationis et corruptionis differat tali diversitate per quam disponatur permanentia specierum

    Marm. 318, 15: وأما اختلاف الحركات، فلاختلاف ما يكون من كل واحد منها فى عالم الكون والفساد اختلافًا ينتظم به بقاء الأنواع

  17. Nico. Plan. §15: Haec autem diversitates provenerunt loco suo: difficile nimirum inter vitam et eius privationem medium deprehendere

  18. Nico. Plan. §172: Sed materia necessaria - haec autem est aqua - quamvis fuerit diversitas generum, et non ascendit aqua nisi dulcis

    Dross.: فاما المادة فواحدة - اعنى مادة الماء - وان كان كثير اختلاف الاجناس، ولن يصعد من الماء إلا الماء العذب

  19. Ibn Tum. 109b, 37: Et homo quidem novit necessario quod aqua ex qua creatus est fuit uniformis, in qua non fuit diversitas neque compositio

    Goldz. 231, 1: والانسان يعلم بالضرورة ان الماء الذى خلق منه كان على صفة واحدة ليس فيه اختلاف ولا تركيب

  20. Ibn Tum. 110d, 12: ex eo quod habet proprietatem et formam, et provisionem, et dispensationem, et concordiam, et diversitatem

    Goldz. 235, 6: بما فيه من التخصيص والتصوير والاتفاق والاختلاف والتقدير والتدبير

  21. Alpet. ch. 1 §10: Tunc hoc est quod dixit [ sc. Tholomeus ] in diversitate motuum stellarum 7

  22. Alpet. ch. 13 §33: secundum quod diversitas sit una, et est ea que est propter Solem

    Gold. 65v, 4: على أن الاختلاف واحد وهو الذى يكون من قبل الشمس

  23. Aris. Anim. II 641a35: nulla diversitas erit inter eum et philosophum naturalem

    Kruk: ليس بينه وبين صاحب العلم الطباعى اختلاف البتة

  24. Aris. Anim. II 647b18: Et in ista divisione est differentia et diversitas

  25. Aris. Anim. III 716a19: et diversantur etiam in sensu secundum diversitatem quorundam membrorum

  26. Aris. Anim. III 771b4: et causa illius est diversitas magnitudinis suorum corporum

    Brug.: وعلّة ذلك من قبل اختلاف عظمها وتمييز جثثها

  27. Aver. MC Gen. 155ra32: et quod corpora composita ex hiis [ sc. corporibus infinitis in numero et figuris ] diversificantur secundum diversitatem illarum partium

  28. Aver. Ep. Parv. 192rb43: Et quod diversitas istarum duarum naturarum in quantitate et qualitate faciet diversitatem eorum [ sc. colorum ]

    Blum. 13, 5: وان يكون الفاعل لاختلافها [sc. الالوان] انما هو اختلاف هاتين الطبيعتين فى الكمية والكيفية

  29. Aver. Ep. Parv. 192vb4: et modi saporum diversificantur secundum diversitatem horum duorum

  30. Aver. MC Int. diff. I, 13, 161: et sunt quibus diversificatur enuntiatio per ipsorum diversitatem

    Butt. 65, 2: وهى التى تختلف القضايا باختلافها

  31. Aver. MC Int. diff. IV, 99, 95: Et si erunt duo contraria diversa in fine diversitatis

  32. Alhaz. Conf. 302, 33: et motus epicicli rotantis corpus lune contra centrum epicicli dicitur motus diversitatis

    Lang. 42, 25: وحركة فلك التدوير المحرّك لجرم القمر حول مركز فلك التدوير وتسمّى حركة الاختلاف

  33. Alhaz. Conf. 308, 14: Quintus est motus epicicli cuius centrum ipsius contra duos polos propios fixos per quos movet corpus planete, et dicitur motus diversitatis

  34. Alhaz. Opt. 34, 15: Intentiones particulares … sunt multae, sed generaliter dividuntur in 22: … consimilitudo et diversitas

  35. Alhaz. Opt. 83, 12: Anguli autem FAQ, FBQ sunt diversi diversitate maxima

  36. Aris. Phys. VII 65, 13 (249a18): Non autem sic, non enim differt motus localis secundum speciem ex diversitate organi

    Bad. 780, 3, version š, see fn. 1: غير أن الأَمر ليس كذلك، أى ليس تختلف حركة النقلة بالنوع من قبل اختلاف الآلة

  37. Aris. Phys. VII 72, 19 (249b19): et dicatur aequalis et inaequalis secundum diversitatem huius

  38. Mesue Aph. B §105: Diversitas latitudinis terrarum, complexiones et mores et cibaria diversificant

    Troup.: باختلاف عروض البلدان تختلف المزاجات والأخلاق والعادات وطبائع الأغذية والأدوية‏‎

  39. Avic. Gen. 70, 19: Si namque quaelibet pars esset sicut alia, esset praeparatio in omnibus aequalis, et, si diversificaretur, esset diversitas in fortitudine et debilitate

    Qass. 134, 1: فإنه، إن كان كل جزء منه كالآخر، تساوى الاستعداد فى جميعه؛ أو إن اختلف فعسى أن يكون أختلافه بالأشد والأضعف

  40. Avic. Gen. 140, 62: Et diversificantur complexiones istorum compositorum propter diversitatem qualitatum elementorum in ipsis

  41. Avic. Qual. 1, 4: Iam complevimus cognitionem rerum naturalium universalium et … diversitatum suarum naturarum

  42. Avic. Qual. 88, 67: Et multa rerum infrigidant uno tempore et calefaciunt in alio, propter diversitatem temporis

  1. 1 Mesue Aph. A
  2. 2 Albu. Intro. JS
  3. 14 Albu. Coni.
  4. 1 Alcab.
  5. 4 Kindi Som.
  6. 1 Thab. Ann.
  7. 1 Thab. Almag.
  8. 6 Anar.
  9. 33 Avic. An.
  10. 33 also s.v. differre Avic. Met.
  11. 3 et passim Nico. Plan.
  12. 2 Ibn Tum.
  13. 8 Alpet.
  14. 23 Aris. Anim. II
  15. 17 also s.v. diversari Aris. Anim. III
  16. 1 Aver. MC Gen.
  17. 5 Aver. Ep. Parv.
  18. 2 Aver. MC Int.
  19. s.v. ḥaraka Alhaz. Conf.
  20. 4 also s.v. extraneus Alhaz. Opt.
  21. 5 also s.v. muḫtalifa Aris. Phys. VII
  22. 1 Mesue Aph. B
  23. 5 Avic. Gen.
  24. 9 Avic. Qual.
[ The scientific sense ‘anomaly’ of the Arabic term is not documented in Lisān, Freytag, Lane, Dozy and Wehr. ]
1.2

خلافḫilāf

n. ḫlfdifference; dispute
  1. Ps.-Aris. Caus. ch. IV §56: et esse earum [ sc. animarum ] est unum simplex in quo non est diversitas

    Bad. 8, 9: وأنيتها [sc. الأنفس] واحدة مبسوطة لا خلاف فيها

  2. Avic. An. vol. I 211, 8: Ergo necessario accidit ex aliquibus partibus diversitas rectitudinis

  3. Avic. Met. 30, 73: eo quod comparantur [ sc. opposita consequentium unum ] multitudini, sicut dissimile, non eiusdem generis, inaequale, defiguratio et alietas omnino et diversitas et opposito cum suis speciebus

    Marm. 21, 11: وأنها [sc. مقابلات توابع الواحد] مناسبة للكثرة مثل الغير الشبيه، وغير المساوى، وغير المجانس، وغير المشاكل، والغير بالجملة، والخلاف، والتقابل، وأصنافها

  4. Avic. Met. 141, 45: Non enim sunt talia contraria, ut unum eorum praecedat alterum in diversitate quae est inter illa

    Marm. 97, 7: ليس من شأن أحدهما [sc. المتضادين] أن يتقوم بالآخر للخلاف الذاتى فيهما

  5. Aris. Anim. II 640b8: et quis est motor, scilicet principium a quo est aut diversitas aut operatio quae dicitur per se

    Kruk: وماذا المحرك اعنى الصداقة او الخلاف او العقل او الذى يقال من ذاته

  6. Aris. Anim. II 647b35: quoniam sanguis qui est in membris superioribus diversatur a sanguine qui est in membris inferioribus ista diversitate quam diximus

    Kruk: لان الذى يكون فى الاعضاء العليا مخالف للذى فى الاعضاء الذى فى اسفل الجسد بالخلاف الذى ذكرنا

  7. Aris. Anim. III 775a10: Et propter hoc est diversitas in complemento creationis feminarum et masculorum

  1. Ps.-Aris. Caus.
  2. 1 Avic. An.
  3. 5 Avic. Met.
  4. 2 also s.v. diversari Aris. Anim. II
  5. 1 Aris. Anim. III
1.3

مخالفةmuḫālafa

n. ḫlfdifference, being different; inconsistency
  1. Albu. Coni. tr. VII, li. 81: significat regem exercere iustitiam in principio rei sue et eum permutari post medietatem vite sue ad usuram et ad diversitatem eius cum quo inceperat

    Yama.: دلّ ذلك على استعمال الملك للعدل في أوّل أمره وانتقاله بعد النصف من عمره إلى الرياء والمخالفة لما ابتدأ به

  2. Avic. Met. 265, 57: sed destruetur alietas et eius diversitas ad alia secundum quod diversum est ab aliis absque destructione singularis

  3. Avic. Met. 474, 83: Si autem hoc ita fuerit, tunc causa erit diversitas intentionum

    Marm. 324, 14: وإذا كان هكذا، كان السبب مخالفة الغرض

  1. 1 Albu. Coni.
  2. 11 Avic. Met.
1.4

اختلفiḫtalafa

v. ḫlfto differ; (+ ) to disagree on
  1. Albu. Intro. JS 177, 82: Qua de causa autem posuerunt hec signa domus his planetis, discordia et diversitas est apud eos in hoc

    Lemay 309, 51: فأمّا لأيّة علّة صيَّروا هذه البروج بيوتًا لهذه الكواكب، فانَّهم قد اختلفوا في ذلك

  2. Mesue Aph. B §93: Omnis febris naturam excedit, sed in quibusdam debiliores et in quibusdam fortiores, et hoc secundum humorum diversitates

    Troup.: الحميات كلها حرارة خارجة عن الطباع، لكنها تختلف في الأشد والأضعف بمقدار هيولاها

  1. 1 s.v. discordia Albu. Intro. JS
  2. 1 Mesue Aph. B

لكنها تختلف … بمقدار هيولاها – et hoc secundum humorum diversitatesMesue Aph. B §93

1.5

مخالفmuḫālif

act. part. ḫlfdiffering, disagreeing
  1. Avic. Met. 75, 3: Dico enim quod dispositio inter divisionem et divisionem quae est diversitas qualis est dispositio inter partem et partem

    Marm. 52, 12: فنقول: لا يخلو إما أن يكون حال ما بين القسم والقسم مخالفة لحال ما بين الجزء والجزء

  2. Avic. Met. 353, 91: Et collegerunt ex eis intentionem convenientiae et intentionem diversitatis

    Marm. 239, 15: فالتقطوا منها المعنى الموافق والمعنى المخالف

  1. 2 also s.v. muḫālafa Avic. Met.

فالتقطوا … المعنى المخالف – Et collegerunt … intentionem diversitatisAvic. Met. 239 / 353

1.6

مختلفmuḫtalif

act. part. ḫlfdifferent
  1. Avic. Met. 76, 19: Vel erit illa causa per quam constituitur unaquaeque partium … vel constituens illas esse in effectu non habens partem in constitutione quidditatis earum, quia diversitas est in hoc

    Marm. 53, 2: إن كان ذلك السبب يتقوم به كل واحد من الأجزاء … تقوما فى وجوده بالفعل غير داخل فى ماهيته مختلفًا فيه

  1. 1 s.v. muḫtalifan Avic. Met.

مختلفًا فيه – quia diversitas est in hocAvic. Met. 53 / 76

1.7

خلفḫulf

n. ḫlfcontradiction, self-contradiction
  1. Anar. 20, 1: et in hoc non erit diversitas aliqua

    Arnz. 28, 6: فلا يقع في ذلك خلف

  1. 1 Anar.
2.

تفاوتtafāwut

n. fwtdifference, discrepancy
  1. Alhaz. Opt. 30, 9: et erit inter comprehensionem medii, dum aspiciens opponitur extremitati et inter comprehensionem medii, dum opponitur medio, diversitas sensibilis

  2. Alhaz. Opt. 42, 2: Et cum remotio rei visae fuerit mediocris, non erit inter aestimationem remotionis et inter veram remotionem magna diversitas

  3. Avic. Gen. 151, 97: et diversitas quae est inter inventum et quod surdum dicitur non potest sensu comprehendi

    Qass. 198, 11: والتفاوت بين المنطق والأصم مما لا يضبطه الحس

  1. 6 Alhaz. Opt.
  2. 1 Avic. Gen.
3.1

مضادّةmuḍādda

n. ḍddcontrariety, contrary, opposite
  1. Aris. Anim. III 787a23: Istae ergo sunt causae istarum diversitatum

  2. Avic. Gen. 78, 72: quando non est aequalitas inter duo extrema diversitatum

  3. Avic. Gen. 133, 38: Materia igitur illuc existens induitur forma ignea cum adiutorio motus sphaerae, et non habet diversitatem ad istud in natura sua

    Qass. 184, 11: فالمادة التى هناك ملبسة صورة النارية بمعاضدة من حركة الفلك، ولا مضادة فى طباعها لذلك

  1. 1 Aris. Anim. III
  2. 2 Avic. Gen.
3.2

ضدّḍidd

n. ḍddcontrary, opposite (n.)
  1. Avic. Gen. 7, 17: ponunt in eo duas diversitates inspissationis et raritatis

    Qass. 82, 4: عملوا فيه الضدين من التكاثف والتخلخل

  2. Avic. Gen. 140, 52: et in materia sunt omnes contrarietates in potentia, sed appropriatur in una diversitatum quae est inter alias res diversas

    Qass. 191, 2: والمادة فيها جميع الأضداد بالقوة، لكنها تختص بواحد من الأضداد، من جملة الأمور المختلفة

  1. 2 Avic. Gen.
4.1

مباينةmubāyana

n. byndifference
  1. Avic. Met. 49, 52: scilicet ipsa intentio per quam est inter ea diversitas

  2. Aver. MC Int. diff. IV, 94, 25: iam ergo oportet ut consideremus que credulitas est in fine contrarietatis et diversitatis ad credulitatem veri et falsi

    Butt. 118, 13: فقد ينبغى أن ننظر أى اعتقاد هو الذى فى الغاية من التضاد والمباينة للاعتقاد الصادق أو الكاذب

  1. 1 Avic. Met.
  2. 1 Aver. MC Int.
4.2

تباين وتقابلtabāyun wa-taqābul

n., pleonasm byn qbldissimilarity and contrariness
  1. Aver. Ep. Parv. 201ra45: que iudicat diversitatem et multitudinem sensibilium

    Blum. 54, 6: وهى التى تقضى على تباين المحسوسات وتقابلها وكثرتها

  1. 1 s.v. tabāyun Aver. Ep. Parv.
5.

تفاضلtafāḍul

n. fḍlsuperiority; inequality
  1. Aver. Ep. Parv. 202vb50: Et quidam homines sunt verioris sompnii quam quidam propter diversitatem eorum in hac virtute ymaginativa

    Blum. 86, 10: وانما كان بعض الناس اصدق رؤيا من بعض واكثر روية فى النوم من بعض، لموضع تفاضلهم فى هذه القوة، اعنى فوة التخيل

  2. Aver. Ep. Parv. 256vb23: Et diversitas hominum in vita est secundum diversitatem eorum in hac proportione complexionali in illis duobus

    Blum. 105, 2: وتفاضل الناس فى اعمارهم هو بحسب تفاضلهم فى هذه النسبة المزاجية التى تختص بالطويل العمر

  1. 5 Aver. Ep. Parv.
6.1

مغايرةmuġāyara

n. ġyrotherness, being different
  1. Avic. Gen. 51, 46: Deinde, si congregationes istorum corporum fuerint sine condicionibus et sine dispositionibus, et sine terminis necessitantibus naturam ad mensurandum ad certos terminos appropinquationis et elongationis quae faciunt diversitatem in naturis

    Qass. 117, 14: ثم إن كانت التراكيب من هذه الأجرام من غير أحوال وشروط أخرى وحدود توجب الطبيعة تقديرها على حدود محدودة من القرب والبعد توجب مغايرة فى الطبائع

  1. 1 Avic. Gen.
[ Goichon 1938, no. 486. ]
6.2

(الذي) يغاير(allaḏī) yuġāyiru

indef. rel. clause ġyrwhich is other, which is different
  1. Avic. Met. 280, 74: per differentiam quae intelligitur esse intentio diversitatis suae essentiae et suae quidditatis

    Marm. 176, 16: بفصل فى العقل، هو معنى يغاير ذاته وماهيته

  1. 1 Avic. Met.
7.1

فرقfarq

n. frqdistinction
  1. Alpet. ch. 7 §5: et manifestetur ei diversitas nostre positionis a positionibus suis

    Gold. 29v, 5: كى يتبين له الفرق بين هذه الاوضاع التى نضعها وبين تلك الاوضاع

  1. 1 s.v. diversus Alpet.
7.2

تفريقtafrīq

n. frqdistinction
  1. Avic. An. vol. I 166, 18: Si autem reverberans fuerit procul, videbitur esse in tempore quod est inter duos sonos diversitas sensibilis

    Rahm. 89, 11: وأما إذا كان العاكس بعيدا فرق الزمان بين الصوتين تفريقا محسوسا

  1. 1 Avic. An.
8.

نوعnawʿ

n. nwʿvariety, way
  1. Avic. Met. 181, 61: Intellectus enim coniungit res cum rebus, propter diversitatem respectuum, non propter necessitatem

    Marm. 121, 17: فإن العقل قد يقرن أشياء بأشياء لأنواع من الاعتبارات لا للضرورة

  1. 1 Avic. Met.
9.

فصل واختلافfaṣl wa-ḫtilāf

n. + n. fṣl ḫlfdivision and difference
  1. Aris. Anim. III 743a6: Et iam narravimus diversitates istorum in alio libro

    Brug.: وقد وصفنا فصول ذلك واختلافه فى غير هذا الكتاب

  1. 1 Aris. Anim. III
10.

انقسامinqisām

n. qsmdivision
  1. Avic. Met. 493, 97: sed sint ibi comparationes quae faciunt debere esse diversitates a causis occultis in eam

    Marm. 337, 17: وأن يكون هناك سبب يوجب انقساما من الأسباب الخفية علينا

  1. 1 Avic. Met.
11.

بثّbaṯṯa

v. bṯṯto disseminate, to disperse
  1. Ibn Tum. 109c, 39: et in pluviis que de celo descendunt, et terram vivificant post mortem ipsius, et diversitate bestiarum que de terra pascuntur

    Goldz. 231, 20: وما انزل الله من السماء من ماء فاحيى به الارض بعد موتها وبث فيها من كل دابة

  1. 1 Ibn Tum.

وبث فيها من كل دابة – et diversitate bestiarum que de terra pascunturIbn Tum. 231 / 109c

12.

تبديلtabdīl

n. bdlexchange, substitution (of similar things)
  1. Aris. Anim. III 733a27: Et non generant omnia animalia carentia sanguine simpliciter, quoniam in animalibus anulosi corporis et generantibus vermes est diversitas

    Brug.: وليس يلد جميع الحيوان الذى لا دم له دودا بقول مبسوط، لأن فى الحيوان المحزّز الجسد والذى يلد دودا تبديل

  1. 1 Aris. Anim. III
13.

تشعيثtašʿīṯ

n. šʿṯdistortion, disorder
  1. Alhaz. Opt. 27, 15: non faciet contingere ista diversitas aliquam diversitatem in forma

    Sabra II 10b, 3: لم يكن بُدٌّ من من [sic] أن يُحدِث هذا الاختلاف تشعيثًا للصورة

  1. 1 Alhaz. Opt.
14.

مذاهب وشكوكmaḏāhib wa-šukūk (pl.)

n. + n. ḏhb škkdoctrines and doubts
  1. Avic. An. vol. I 177, 7: Capitulum quod radius non est corpus et deinde enumerare diversitatem de hoc

    Rahm. 95, 6: فى أن النور ليس بجسم بل هو كيفية تحدث فيه وفى مذاهب وشكوك فى أمر النور والشعاع

  1. 1 s.v. šukūk Avic. An.

Submit Feedback

Your Name: (optional)
Your E-Mail: (optional)

Please specify the part of the lemma you wish to submit a contribution for:

Your feedback: